Ο όρος «bacha posh» όταν μεταφράζεται κυριολεκτικά από τη γλώσσα Dari σημαίνει «κορίτσι ντυμένο σαν αγόρι». Σύμφωνα με το bacha posh, μια οικογένεια ορίζει ένα κορίτσι να ζει ως αγόρι.
Με αυτόν τον τρόπο, το κορίτσι μπορεί να εκμεταλλευτεί τις ελευθερίες που αποδίδονται σε ένα αγόρι – όπως η εκπαίδευση, ο αθλητισμός και το δικαίωμα να κυκλοφορεί έξω από την οικία της χωρίς την συνοδεία ενός άνδρα.
Σύμφωνα με την Jenny Nordberg, συγγραφέα του βιβλίου «The Underground Girls of Kabul», αν και η παράδοση του bacha posh έχει τις ρίζες της στην ανισότητα, αποτελεί ένας από τους μοναδικούς τρόπους με τους οποίους μερικά κορίτσια παίρνουν έστω μια μικρή γεύση ελευθερίας στο Αφγανιστάν.
Σχεδόν σε κάθε εποχή της ιστορίας, υπήρξαν γυναίκες που ανέλαβαν τον ρόλο των ανδρών. Η Nordberg υποστηρίζει ότι υπήρχαν εκατοντάδες γυναίκες που ζούσαν ως άνδρες μεταξύ του 16ου και του 19ου αιώνα στην Ευρώπη. Πολλές από αυτές τις γυναίκες ανέλαβαν αρσενική ταυτότητα για τους ίδιους λόγους πίσω από την πρακτική του bacha posh. Πολλές χρειάστηκαν να συντηρήσουν τον εαυτό τους και τις οικογένειές τους ενώ άλλες είχαν ανάγκη να ξεφύγουν από τις σκληρές παραδοσιακές νόρμες.
Όπως έχουν τεκμηριώσει πολλοί ιστορικοί από τον 19ο αιώνα και μετά στην Ευρώπη η συχνότητα των γυναικών που ντύνονταν άνδρες μειώθηκε σημαντικά, κυρίως λόγω της αύξησης των ελέγχων. Σε πολλές χώρες της Μέσης Ανατολής ωστόσο η πρακτική αυτή συνεχίστηκε.
Η ιστορικός Nancy Dupree σε συνέντευξη της στην New York Times ανάφερε την εύρεση μιας σπάνιας φωτογραφίας που χρονολογείται από τις αρχές της δεκαετίας του 1900 κατά την διάρκεια της βασιλείας του Habibullah Khan, στην οποία γυναίκες ντυμένες ως άνδρες φρουρούσαν το χαρέμι του βασιλιά γιατί επίσημα το χαρέμι δεν μπορούσε να φυλαχθεί ούτε από γυναίκες ούτε από άνδρες.
Η κινητικότητα των γυναικών στο Αφγανιστάν, ιδιαίτερα σε αγροτικές περιοχές, είναι συχνά πολύ περιορισμένη εξαιτίας της τεράστιας ανισότητας που επικρατεί μεταξύ των δύο φύλων αλλά και των ανησυχιών για τη διατήρηση της τιμής της οικογένειας, οδηγώντας τις γυναίκες σε «purdah» η «προστασία», δηλαδή έλεγχο μέσω της απομόνωσης και του πέπλου.
Υπό το καθεστώς των Μουτζαχεντίν (1992-1996) και των Ταλιμπάν (1996-2001), η κινητικότητα των γυναικών περιορίστηκε σε τεράστιο βαθμό. Ιδιαίτερα στα πλαίσια της κυβέρνησης των Ταλιμπάν, η κινητικότητα των γυναικών περιορίστηκε εξαιτίας ενός καθολικού κανονισμού, σύμφωνα με τον οποίο δεν επιτρεπόταν να βγαίνουν από το σπίτι χωρίς έναν mahram (άνδρα συγγενή).
Αν και από όταν έπεσε η κυβέρνηση των Ταλιμπάν το 2001 ο κανονισμός αυτός έχει χαλαρώσει, οι γυναίκες στις αγροτικές περιοχές εξακολουθούν να συνοδεύονται από έναν άνδρα όταν βρίσκονται σε δημόσιο χώρο, εν μέρει για να αποφευχθεί ο λεκτικός και ο σωματικός εκφοβισμός, η παρενόχληση η ή βία από άλλους άνδρες η μέλη της κοινότητας.
Σε περίπτωση που οι γυναίκες δεν έχουν αγόρια η ελάχιστους άνδρες συγγενείς, αυτό περιορίζει ακόμη περισσότερο την κινητικότητά τους έξω από το σπίτι και την κοινότητα, περιορίζοντας τις οικονομικές τους ευκαιρίες καθώς και την ικανότητά τους να κοινωνικοποιούνται η να έχουν πρόσβαση σε δημόσιες υπηρεσίες.
Η ανδροκεντρική υφή της αφγανικής κοινωνίας είναι ιδιαίτερα ορατή όταν εξετάζεται η οικοδόμηση της παραδοσιακής οικογένειας, όπου η γέννηση αγοριών θεωρείται υψηλή τιμή και οπού οι γυναίκες θεωρούνται υπεύθυνες για την παραγωγή αρσενικών παιδιών.
Ένα βασικό συστατικό της αποτίμησης των αρσενικών παιδιών είναι ο ρόλος που μπορούν να διαδραματίσουν τα αγόρια στην οικονομική ενίσχυση ενός νοικοκυριού.
Λόγω των περιορισμών στην κινητικότητα των γυναικών, τα αγόρια μπορούν να συμβάλλουν στην παραγωγή εισοδήματος ευκολότερα από τα θηλυκά μέλη του νοικοκυριού. Οι οικογένειες χωρίς η με λίγα αρσενικά παιδιά θεωρούνται αδύναμες και στιγματίζονται από την αφγανική κοινωνία, με τις γυναίκες να κατηγορούνται συχνά για την παραγωγή ‘θηλυκών’ και ως εκ τούτου ευάλωτων οικογενειών. Σε αυτό το πλαίσιο της επιβολής πατριαρχικών προτύπων και της ανδροκεντρικής δομής των αφγανικών οικογενειών εμφανίζεται η πρακτική του bacha posh.
Σύμφωνα με την Nordberg, πολλές οικογένειες ορίζουν τα κορίτσια από μικρή ηλικία να ζούν ως αγόρια σε περίπτωση που η οικογένεια δεν έχει γιούς προκειμένου να αποφύγει την ντροπή και την ευπάθεια στο πατριαρχικό περιβάλλον του Αφγανιστάν.
Επίσης, συμβαίνει σε περιπτώσεις που η οικογένεια χρειάζεται οικονομική υποστήριξη. Έτσι, το κορίτσι καλείται να κόψει τα μαλλιά του, να αρχίζει να ντύνεται ακόμη και να μιλάει σαν αγόρι.
Αν και μπορεί να γίνει γνωστό ότι μια οικογένεια έχει ένα bacha posh αντί για ένα αρσενικό παιδί, θεωρείται μια αποδεκτή εναλλακτική από τους περισσότερους Αφγανούς. Παράλληλα, το κορίτσι αποκτά πρόσβαση σε πολλά δικαιώματα και ελευθερίες που προηγουμένως ήταν απαγορευτικές με αποτέλεσμα να αυξηθεί το εύρος των κινήσεών της.
Ντυμένη σαν αγόρι, το κορίτσι μπορεί να έχει πρόσβαση στην άθληση, να συνοδεύει την μητέρα της οικογένειας στις δουλειές της, και να δει περισσότερο κόσμο έξω από το σπίτι. Και σε περιοχές όπου η εκπαίδευσή παρέχεται μόνο στα αγόρια, το κορίτσι μπορεί πλέον να έχει πρόσβαση σε μια ουσιαστική παιδεία αλλά και να πηγαίνει με ασφάλεια στο σχολείο χωρίς την συνοδεία ενός άνδρα.
Ωστόσο, όταν τα κορίτσια φτάσουν στην εφηβεία, αναμένεται να επιστρέψουν στον «γυναικείο ρόλο» τους προκειμένου να γίνουν σύζυγοι και μητέρες, θέλοντας και μη.
Αυτό συχνά θέτει ένα δίλημμα για τα κορίτσια που είχαν περισσότερη ελευθερία και κινητικότητα κατά την παιδική τους ηλικία, μόνο για να την χάσουν όταν γίνουν ενήλικες με την απαίτηση να υιοθετήσουν εκ νέου μια γυναικεία ταυτότητα. Επιπροσθέτως, η εκ νέου απόκτηση μιας γυναικείας ταυτότητας μπορεί να αποδειχθεί ιδιαίτερα δύσκολη για τα κορίτσια που πια ταυτίζονται ως άνδρες και θέλουν να συνεχίσουν να ζουν κατέχοντας αρσενική ταυτότητα.
Σύμφωνα με την Nordberg, ορισμένα κορίτσια που μεγαλώνουν ως αγόρια συνεχίζουν να ταυτίζονται ως άνδρες και μερικά μπορεί ακόμη και να επιδιώξουν ερωτικές σχέσεις με άλλα κορίτσια. Αρκετές φορές, η αλλαγή από έναν τρόπο ζωής με πρόσβαση σε βασικά δικαιώματα σε έναν τρόπο ζωής χωρίς καμία μπορεί να αφήσει και έντονο ψυχολογικό τραύμα σε πολλά κορίτσια.
Αν και πολλοί κοινωνιολόγοι αμφισβητούν την απελευθερωτική φύση της πρακτικής του bacha posh, με πολλούς από αυτούς να τονίζουν την αναγκαστική αρρενοποίηση των γυναικείων χαρακτηριστικών προκειμένου να επιτευχθεί η ελευθερία, το σίγουρο είναι πως το bacha posh αποτελεί τον μοναδικό τρόπο με τον οποίο πολλές γυναίκες μπορούν να κινηθούν ελεύθερα σε μια τρομακτικά πατριαρχική κοινωνία, όπως αυτή του Αφγανιστάν.
Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, το Save the Children, και το Thomson Reuters Foundation, το Αφγανιστάν θεωρείται η χειρότερη χώρα στον κόσμο για να γεννηθεί ένα κορίτσι, με το μέσο προσδόκιμο ζωής μιας γυναίκας να είναι τα 44 χρόνια.
Το bacha posh λοιπόν αποτελεί μια βραχυπρόθεσμη εναλλακτική λύση σε ένα σύστημα διαχωρισμού των φύλων που θέλει τα κορίτσια να αγωνίζονται για την επιβίωση τους. «Όταν το ένα φύλο είναι τόσο σημαντικό και το άλλο ανεπιθύμητο, θα υπάρχουν πάντα εκείνοι που θα προσπαθήσουν να περάσουν στην άλλη πλευρά» αναφέρει η Νατζιά Νασίμ, διευθύντρια του Αμερικανικού ΜΚΟ, Women for Afghan Women.
Ωστόσο, η κατάληψη της κυβέρνησης τον Αύγουστο του 2021 από τους Ταλιμπάν έχει δημιουργήσει διεθνή ανησυχία για το μέλλον των γυναικών της χώρας αλλά και το κατά πόσο παραδόσεις που προηγουμένως ήταν αποδεκτές θα μπορέσουν να συνεχιστούν.
Μεταξύ πολλών πραγμάτων που οι Αφγανοί αλλά κι η διεθνής κοινότητα φοβούνται ότι θα απειληθούν με την επιστροφή της κυβέρνησης των Ταλιμπάν είναι και η παράδοση του bacha posh που αποτελεί το μοναδικό μέσο ελευθερίας για τα νεαρά κορίτσια του Αφγανιστάν. Χωρίς αυτήν την πρακτική, το μέλλον πολλών κοριτσιών φαίνεται να διακυβεύεται στα χέρια μιας εξτρεμιστικής νέας κυβέρνησης που θέλει τα δικαιώματά τους να καταστραφούν εντελώς.