Όταν ξεκίνησε η ανταλλαγή των ισραηλινών ομήρων με παλαιστίνιους κρατουμένους, προκάλεσε αίσθηση η διαπίστωση, ότι εκατοντάδες έφηβοι και γυναίκες βρίσκονται τα τελευταία χρόνια σε ισραηλινές φυλακές χωρίς να έχουν απαγγελθεί κατηγορίες σε βάρος τους και χωρίς να υπάρχουν στοιχεία που να αιτιολογούν την κράτησή τους.
Ο 17χρονος Γιαζέν Αλχασνάτ, ένας από τους 180 εφήβους και γυναίκες που αποφυλακίστηκαν, επέστρεψε στη Δυτική Όχθη σχεδόν πέντε μήνες μετά τη σύλληψή του σε έφοδο του ισραηλινού στρατού στο σπίτι του.
Ο Γιαζέν, όπως και εκατοντάδες άλλοι, φυλακίστηκε και κρατήθηκε με «διοικητική κράτηση», μια πολιτική την οποία είχαν θεσπίσει και εφάρμοζαν οι Βρετανοί απο το 1945, όταν η Παλαιστίνη ήταν ακόμη υπό την κατοχή τους και επιτρέπει στο ισραηλινό κράτος να φυλακίζει επ′ αόριστον ανθρώπους χωρίς κατηγορίες.
Σύμφωνα με το BBC, το Ισραήλ έχει σήμερα στις φυλακές του πάνω απο 2.800 άτομα με διοικητική κράτηση, ο μεγαλύτερος αριθμός τα τελευταία 30 χρόνια.
Το Ισραήλ αρνείται τις κατηγορίες
Μιλώντας στο BBC ο Γιάζεν είπε ότι «έχουν ένα μυστικό αρχείο αλλά δεν σου λένε τι έχει μέσα», αν και αρνήθηκε να αποκαλύψει περισσότερα καθώς τόσο ο ίδιος όσο και η οικογένεια του έλαβαν οδηγίες να μην μιλήσουν στα ΜΜΕ. Παρόμοιες εντολές έλαβαν και οι οικογένειες άλλων δύο εφήβων που δέχθηκαν υπό όρους να μιλήσουν στο βρετανικό δίκτυο.
Παρότι το Ισραήλ έχει καταδικαστεί για τη χρήση της πολιτικής αυτής, το Τελ Αβίβ επιμένει ότι είναι σύμφωνη με το διεθνές δίκαιο και είναι απαραίτητο προληπτικό μέτρο για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας.
Ο Maurice Hirsch, πρώην διευθυντής στρατιωτικών επιχειρήσεων στη Δυτική Όχθη, από το 2013 έως το 2016, είπε στο BBC ότι το Ισραήλ «όχι μόνο συμμορφώνεται με το διεθνές δίκαιο αλλά το υπερβαίνει κατά πολύ», επιτρέποντας στους κρατούμενους να ασκήσουν έφεση και διασφαλίζοντας ότι οι κρατήσεις τους επανεξετάζονταν κάθε έξι μήνες.
Ωστόσο, οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων υποστηρίζουν ότι η εκτεταμένη χρήση της «διοικητικής κράτησης» από το Ισραήλ αποτελεί κατάχρηση ενός νόμου για την ασφάλεια καθώς δεν έχει σχεδιαστεί για να εφαρμοστεί σε τέτοια κλίμακα.
Επίσης, το γεγονός ότι οι κρατούμενοι δεν μπορούν να υπερασπιστούν αποτελεσματικά τον εαυτό τους ή να ασκήσουν έφεση, επειδή δεν έχουν πρόσβαση στα αποδεικτικά στοιχεία εναντίον τους είναι επίσης ένα μελανό σημείο.
«Σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, η διοικητική κράτηση θα πρέπει να είναι μια σπάνια εξαίρεση», δήλωσε η Τζέσικα Μοντέλ, εκτελεστική διευθύντρια της HaMoked, μιας ισραηλινής οργάνωσης ανθρωπίνων δικαιωμάτων που παρακολουθεί την κράτηση Παλαιστινίων.
«Υποτίθεται ότι χρησιμοποιείτε όταν υπάρχει σοβαρός κίνδυνος και δεν υπάρχει άλλος τρόπος για να αποτραπεί από το να προχωρήσει το κράτος στην κράτηση κάποιους πολίτη».
Όμως όπως υπογραμμίζει η Μοντέλ «είναι σαφές ότι το Ισραήλ δεν το χρησιμοποιεί με αυτόν τον τρόπο. Κρατάει εκατοντάδες, χιλιάδες ανθρώπους, χωρίς κατηγορία, και χρησιμοποιώντας τη διοικητική κράτηση για να προστατευτεί από τον έλεγχο».
Στρατιωτικά δικαστήρια
Οι Παλαιστίνιοι υπόκεινται σε διοικητική κράτηση από το 1945, όταν ήταν υπό τη βρετανική κατοχή και στη συνέχεια στα Κατεχόμενα Παλαιστινιακά Εδάφη. Ο νόμος έχει χρησιμοποιηθεί σε μερικές πολύ σπάνιες περιπτώσεις εναντίον Ισραηλινών εποίκων, αλλά χρησιμοποιείται στη συντριπτική πλειοψηφία του για την κράτηση Παλαιστινίων της Δυτικής Όχθης, ακόμη και μικρών παιδιών.
Οι διοικητικοί κρατούμενοι δέχονται ακρόαση - σε στρατιωτικό δικαστήριο, ενώπιον Ισραηλινού στρατιωτικού δικαστή - αλλά το κράτος δεν υποχρεούται να αποκαλύψει κανένα από τα στοιχεία του στους κρατούμενους ή στους δικηγόρους τους.
Στη συνέχεια, οι κρατούμενοι μπορούν να καταδικαστούν σε ποινή έως έξι μηνών. Ωστόσο, οι έξι μήνες μπορούν να παραταθούν επ′ αόριστον από το στρατοδικείο, πράγμα που σημαίνει ότι οι διοικητικοί κρατούμενοι δεν γνωρίζουν το διάστημα που θα μείνουν στη φυλακή.
Οι κρατούμενοι μπορούν να ασκήσουν έφεση φτάνοντας ακόμη και στο Ανώτατο Δικαστήριο του Ισραήλ, αλλά χωρίς πρόσβαση στα αποδεικτικά στοιχεία εναντίον τους δεν μπορούν να τη στοιχειοθετήσουν.
Αντίθετα, οι Παλαιστίνιοι που δικάζονται επίσημα στα στρατιωτικά δικαστήρια έχουν μεγαλύτερη πρόσβαση σε αποδεικτικά στοιχεία, αν και σε ποσοστό 99% οι αποφάσεις των δικαστηρίων είναι καταδικαστηκές.
«Η υπεράσπιση των Παλαιστινίων στα στρατιωτικά ισραηλινά δικαστήρια είναι σχεδόν αδύνατη», δήλωσε η Μάχερ Χάνα δικηγόρος υπεράσπισης των Παλαιστινίων που εδρεύει στην Ιερουσαλήμ.
«Ολόκληρο το σύστημα έχει σχεδιαστεί για να περιορίσει την ικανότητα ενός Παλαιστινίου να υπερασπιστεί τον εαυτό του. Επιβάλλει σκληρούς περιορισμούς στην υπεράσπιση και απαλλάσσει τον εισαγγελέα του κράτους από το βάρος της απόδειξης» υποστηρίζει η Μάχερ.
Θεωρούνται «ύποπτοι» για σχέσεις με οργανώσεις
Ο 16χρονος Osama Marmesh, συνελήφθη στο δρόμο με αποτέλεσμα τις πρώτες 48 ώρες της κράτησης του, η οικογένεια του να μην γνωρίζει που βρίσκεται, εάν είναι ζωντανός ή αν του έχει συμβεί κάτι.
Αν και ο Οσάμα ζήτησε επανειλημμένα κατά τη διάρκεια της σύλληψής του να ενημερωθεί για τις κατηγορίες εναντίον του, κανείς δεν έλεγε τίποτα. Το ίδιο και στην περίπτωση του 17χρονου Musa Aloridat που συνελήφθη, μέσα στο σπίτι του όταν ο ισραηλινός στρατός μπήκε τα ξημερώματα και «τον πήρε με τα εσώρουχά του», όπως είπε ο πατέρας του Muhannad. «Για τρεις μέρες δεν ξέραμε τίποτα».
Τόσο ο Yazen, ο Osama, ο Musa, αλλά και οι γονείς και οι δικηγόροι τους, δεν έλαβαν ούτε ενημερώθηκαν για τα στοιχεία εναντίον τους κατά τη διάρκεια της πολύμηνης κράτησής τους στη φυλακή Ofer.
Όταν το Ισραήλ δημοσίευσε τις λίστες με τους κρατούμενους που θα απελευθέρωνε στις πρόσφατες ανταλλαγές, οι κατηγορίες εναντίον των τριών εφήβων, ήταν «απειλή για την ασφάλεια της περιοχής».
Σε ένα άλλο σημείο αναφερόταν ότι ο Γιαζέν και ο Μούσα ήταν ύποπτοι για σχέσεις με παλαιστινιακές ομάδες.
Στην περίπτωση του 17χρονου Οσάμα η επίσημη κατηγορία ήταν «λίγους μήνες πριν συλληφθεί είχε πετάξει μια πέτρα, μεγέθους «το μισό της παλάμης του», σε Ισραηλινούς στρατιώτες.
Παρόμοια τακτική με το Γκουαντάναμο
Ο Maurice Hirsch, πρώην διευθυντής των στρατιωτικών επιχειρήσεων, είπε ότι θα ήταν λάθος να εξαχθούν συμπεράσματα από τις περιορισμένες διαθέσιμες πληροφορίες.
«Υπάρχει μια πολύ έντονη διαφορά μεταξύ των ανοιχτά διαθέσιμων αποδεικτικών στοιχείων εναντίον αυτών των τρομοκρατών και αυτών που μεταφέρουν τις πληροφορίες», είπε.
«Βλέπουμε τη διοικητική κράτηση να χρησιμοποιείται από τους Αμερικανούς στο Γκουαντάναμο, επομένως γνωρίζουμε ότι αυτό το μέτρο είναι διεθνώς αναγνωρισμένο και αποδεκτό», πρόσθεσε.
«Και εφόσον αυτό είναι ένα διεθνώς αποδεκτό μέτρο, γιατί να εμποδίζεται μόνο το Ισραήλ να το χρησιμοποιήσει, όταν έχουμε να κάνουμε με πιθανώς την υψηλότερη τρομοκρατική απειλή που έχει δει ποτέ κανείς;»
Παραμένουν στη φυλακή πάνω από 2.800 άτομα
Ο Yazen, ο Osama και ο Musa πέρασαν από τέσσερις έως επτά μήνες στη φυλακή. Και οι τρεις είπαν ότι οι συνθήκες κράτησης ήταν σχετικά καλές μέχρι την επίθεση της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου, οπότε και τους αφαιρέθηκαν τα σεντόνια, οι κουβέρτες, τα επιπλέον ρούχα και οι περισσότερες μερίδες φαγητού, όπως και κάθε επικοινωνία με τον έξω κόσμο, ως «τιμωρία» για την επίθεση.
Άλλοι κρατούμενοι ισχυρίστηκαν ότι τους ξυλοκόπησαν, χρησιμοποίησαν δακρυγόνα εναντίον τους ή τους έβαλαν μπροστά σε σκύλους που τους τρομοκρατούσαν.
Η Ισραηλινή Υπηρεσία Φυλακών παραδέχθηκε ότι είχε θέσει τις φυλακές σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης και ότι «οι συνθήκες διαβίωσης των κρατουμένων δυσκόλεψαν» ως απάντηση στην επίθεση της Χαμάς.
Ο Γιαζέν, ο Οσάμα και ο Μούσα αφέθηκαν ελεύθεροι από τους πρώτους, επειδή η ανταλλαγή με ισραηλινούς ομήρους έδινε προτεραιότητα σε γυναίκες και παιδιά. Όμως, σύμφωνα με τους πιο πρόσφατους αριθμούς από τις ισραηλινές σωφρονιστικές υπηρεσίες, εξακολουθούν να υπάρχουν άλλα 2.873 άτομα που κρατούνται με «διοικητική κράτηση» στις σραηλινές φυλακές.