Το κείμενο αυτό είναι το τρίτο μέρος, ενός μεγαλύτερου κειμένου που απαρτίζεται από πέντε μέρη και έχει γενικό τίτλο: Να πάρουμε τις ζωές μας στα χέρια μας - 5 θέσεις για ένα νέο διανοητικό, κοινωνικό και πολιτικό κίνημα. Διαβάστε εδώ τοπρώτο μέροςΔιαβάστε το δεύτερο μέρος
Μέρος Τρίτο. Να διακηρύξουμε και να αγωνιστούμε για το δικαίωμα στην ευτυχία.
Από τη στιγμή που οι κοινωνίες δεν αποτρέπουν τις γεννήσεις των ανθρώπων,αλλά αντίθετα τις ενθαρρύνουν, οφείλουν να κάνουν το παν ώστε οι άνθρωποι- μέλη τους να είναι ευτυχισμένοι.
Η ζωή χωρίς ευτυχία είναι στην καλύτερη περίπτωση μουντή και στην χειρότερη ανυπόφορη. Γι' αυτό και πρέπει να αποτελεί θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα. Με αυτή τη λογική το δικαίωμα στην ευτυχία περιλήφθηκε στη Διακήρυξη της Αμερικανικής Ανεξαρτησίας, από τους λεγόμενους Πατέρες του Αμερικανικού Έθνους*1.
Από τη στιγμή που οι κοινωνίες δεν αποτρέπουν τις γεννήσεις των ανθρώπων, αλλά αντίθετα τις ενθαρρύνουν, οφείλουν να κάνουν το παν ώστε οι άνθρωποι- μέλη τους να είναι ευτυχισμένοι.
Εκείνο που μπορούμε, όμως, να παρατηρήσουμε είναι ότι, στην εποχή μας, η έννοια της ευτυχίας έχει υποβαθμισθεί δραστικά. Οι δύο κυρίαρχες εκδοχές της ευτυχίας έχουν καταντήσει να είναι ότι η ευτυχία δεν είναι παρά μόνο «στιγμές ευτυχίας» ή μια κατάσταση του στυλ «σκάσε και κατανάλωνε». Όμως, η αρχαία ελληνική σκέψη, η ανεκτίμητης αξίας αυτή σκέψη, που θεμελίωσε το Δυτικό πολιτισμό, διαβεβαιώνει ότι η ευτυχία ορίζεται από ένταση, ακόμη και αν πρόκειται (π.χ. στους Στωικούς και τους Επικούρειους) για ήρεμη ένταση, και οπωσδήποτε από διάρκεια.
Στην αρχαία ελληνική σκέψη το ζήτημα της ευτυχίας είναι στο επίκεντρο και δεν θα ήταν έτσι αν η ευτυχία είναι απλώς κάποιες στιγμές, αν δηλαδή ο άνθρωπος είναι προορισμένος να ζήσει μόνο ψίχουλα ευτυχίας.
Για παράδειγμα ο Θεός στις διάφορες εκδοχές του, το Κράτος, το Κόμμα και τώρα η Επιχείρηση και το Χρήμα ήταν και είναι κυρίαρχες οντότητες που έκλεβαν και κλέβουν την ανθρώπινη ενέργεια και ευτυχία προς όφελος της δικής τους ευτυχίας.
Επίσης, η ταύτιση της ευτυχίας με την αυξανόμενη κατανάλωση, έχει γίνει πλέον κοινός τόπος ότι αποτελεί εφεύρημα μόνο των διαφημιστών και δεν απηχεί την πραγματικότητα της ψυχής.
Δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία ότι η ευτυχία είναι καταρχήν προσωπική υπόθεση του καθενός, με την έννοια ότι ο καθένας πρέπει να βρει μέσα του τα κατάλληλα μονοπάτια που οδηγούν σε αυτή. Όμως η προσπάθεια αυτή παρεμποδίζεται ή ευνοείται και από το κοινωνικό περιβάλλον. Και δεν είναι μόνο ότι ένας βυθισμένος σε οικονομικά αδιέξοδα άνθρωπος είναι δύσκολο να είναι ευτυχισμένος, όπως μαζικά συμβαίνει στην Ελλάδα των μνημονίων. Είναι, πάνω απ' όλα, αν η κοινωνία δομείται με επίκεντρο τον άνθρωπο και την ευτυχία του ή με επίκεντρο κάτι άλλο. Αυτό το ερώτημα είναι το κλειδί για να συζητήσουμε το ζήτημα της ευτυχίας, από κοινωνική σκοπιά. Μπορούμε να ισχυρισθούμε ότι στο πέρασμα των αιώνων στο επίκεντρο των κοινωνιών βρισκόντουσαν μια σειρά οντότητες που αποκτούσαν μεγαλύτερη αξία και προτεραιότητα από τον άνθρωπο. Για παράδειγμα ο Θεός στις διάφορες εκδοχές του, το Κράτος, το Κόμμα και τώρα η Επιχείρηση και το Χρήμα ήταν και είναι κυρίαρχες οντότητες που έκλεβαν και κλέβουν την ανθρώπινη ενέργεια και ευτυχία προς όφελος της δικής τους ευτυχίας.
Μετά το ξέσπασμα της μεγάλης κρίσης του 2008, αρχηγοί κρατών, από τον Ιάπωνα πρωθυπουργό, μέχρι τον Γάλλο Πρόεδρο Σαρκοζί, διακήρυξαν ότι ο άνθρωπος πρέπει να βρεθεί στο επίκεντρο των κοινωνιών, αντί για το χρήμα και τις επιχειρήσεις. Αυτά ήταν όμως μόνο λόγια, που μετά από λίγο ξεχάστηκαν. Δεν μπορεί να περιμένει κανείς από τις ελίτ να αναλάβουν ένα τέτοιο έργο. Εμείς όμως μπορούμε και πρέπει να το αναλάβουμε και να είμαστε ανυποχώρητοι μέχρι το τέλος και να μην συμβιβαζόμαστε με ψίχουλα ευτυχίας ή με το vertigo της καταναλωτικής μανίας. Στο πλαίσιο αυτόσυζητήσαμε και στην δεύτερη θέση τον ριζικό μετασχηματισμό της εργασίας. Ο ριζικός μετασχηματισμός της εργασίας είναι απαραίτητος ώστε να συνδεθεί η εργασία με την ευτυχία. Αυτό μπορεί να γίνει μόνο αν πάρουμε τη ριζική απόφαση ότι η ευτυχία των ανθρώπων προηγείται της ευτυχίας της επιχείρησης και του χρήματος.
Επίσης, στη κινηματική και πολιτική δράση που θα αναλάβουμε, και μέσα από τους τρόπους αυτής της δράσης, πρέπει να ευνοείται ένα δυνατό αίσθημα ευτυχίας. Για να γίνει όμως αυτό, πρέπει να πάψει ο κάθε πολίτης, ο κάθε αγωνιστής, να θεωρείται απλώς το μέσο για να επιτευχθεί κάποιος πολιτικός και κοινωνικός σκοπός, όπως δηλαδή συμβαίνει μέχρι στιγμής στη πολιτική όλων των τάσεων και αποχρώσεων. Αντίθετα, ο κάθε πολίτης, ο κάθε αγωνιστής θα πρέπει να θεωρείται, από την πρώτη στιγμή, καθαυτός, σαν ένας ιδιαίτερος και σεβαστός σκοπός με μοναδική αξία.
*1 Λέει, σχετικά, η Διακήρυξη της Αμερικανικής Ανεξαρτησίας (4-7-1776): «Δεχόμαστε τις εξής αλήθειες ως αυταπόδεικτες, πως όλοι οι άνθρωποι δημιουργούνται ίσοι, και προικίζονται από τον Δημιουργό τους με συγκεκριμένα απαραβίαστα Δικαιώματα, μεταξύ των οποίων είναι το δικαίωμα στη Ζωή, το δικαίωμα στην Ελευθερία, και το δικαίωμα στην επιδίωξη της Ευτυχίας»