H Nαύπακτος παρόλα τα κάλλη της είναι μια από τις πλέον τουριστικά «αδικημένες» πόλεις της Ελλάδας. Κι αυτό πιθανόν να της βγει σε καλό! Γιατί μπορεί να της εξασφαλίσει ένα σπουδαίο τουριστικό εναλλακτικό μέλλον. Την πρωτογνώρισα μόλις πριν 4 ημέρες και εντυπωσιάστηκα από την ομορφιά της!
Με μια ιστορία 30 αιώνων, χτισμένη στους πρόποδες των τελευταίων βουνών της οροσειράς Πίνδου, νιώθει ασφάλεια στην αγκαλιά του Κάστρου της, καθώς τα τείχη που την περιτριγυρίζουν, κατηφορίζουν ομαλά μέχρι τον Κορινθιακό κόλπο. Παρότι οχυρωμένη με ένα από σημαντικότερα κάστρα της χώρας, τα τείχη της είναι τόσο κομψά που δεν σου προκαλούν δέος όπως της Κέρκυρας ή του Ναυπλίου, αλλά μια τρυφερή προστασία.
Η κλίμακα και η ατμόσφαιρα της Ναυπάκτου προσδιορίζονται από το λιμάνι της, που είναι ένα κουκλίστικο λιμανάκι, μια μινιατούρα, ένα παιγνιδάκι Lego. Ακόμα και τα δυό αγάλματα, που το κοσμούν, το άγαλμα του Θερβάντες και του ήρωα του 1821 Γιώργου Ανεμογιάννη είναι κι αυτά ισχνά, μορφές Θεοτοκοπουλικές που επιτείνουν την κομψότητα του περιβάλλοντος χώρου.
Το άγαλμα του Θερβάντες - έργο Ισπανού καλλιτέχνη - τοποθετήθηκε πριν λίγα χρόνια για να τιμηθεί η ναυμαχία της Ναυπάκτου της 7ης Οκτωβρίου 1571, όπου ο μεγάλος συγγραφέας συμμετείχε και μάλιστα έχασε το αριστερό του χέρι, γεγονός που όπως ο ίδιος σχολίαζε: «αχρηστεύτηκε το αριστερό μου χέρι «προς δόξαν του δεξιού» (υπαινισσόμενος την κατοπινή επιτυχία του πρώτου μέρους του Δον Κιχώτη)». Για την ναυμαχία της Ναυπάκτου, της πλέον φονικής στην ιστορία της Ευρώπης, ο ίδιος σχολίαζε: «...Ήταν η πιο μεγαλόπρεπη στιγμή που γνώρισαν οι περασμένοι ή τούτοι οι σημερινοί καιροί, ή που θα δούν οι μελλούμενοι».
Την μάχη της Ναυπάκτου την απαθανάτισαν οι μεγαλύτεροι ζωγράφοι της εποχής όπως ο Τιντορέτο, ο Τιτσιάνο και ο Βερονέζε, ενώ ο Ελ Γκρέκο φιλοτέχνησε το πορτραίτο του μεγάλου νικητή Δον Χουάν, της Αυστρίας. Στην ναυμαχία η νίκη της συμμαχίας των τότε χριστιανικών δυνάμεων της Δύσης επί του στόλου του Ισλάμ, είχε μια τεράστια σημασία γιατί σηματοδότησε το τέλος των επεκτατικών βλέψεων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας προς την Αδριατική και την Κεντρική Ευρώπη.
Η Ναυμαχία της Ναυπάκτου (ιταλ. Battaglia di Lepanto) είναι μια από τις σημαντικότερες ναυμαχίες στην παγκόσμια ιστορία. Αποτελεί δε ακόμη και ιστορικό σταθμό στη ναυτική τακτική καθώς και στη ναυτική καθότι ήταν από τις τελευταίες ναυμαχίες που χρησιμοποιήθηκαν κωπηλάτες που αντικαταστάθηκαν από τότε από γρήγορα ιστιοφορικά με δεκάδες πανιά και βαρύ πυροβολικό. Για την ιστορία αναφέρουμε ότι ναυμαχία αυτή έληξε με σαρωτική νίκη των συμμαχικών πλοίων εκ των οποίων μόνο 15 βυθίστηκαν και φονεύθηκαν περί τους 8.000 εκ των πληρωμάτων τους. Οι απώλειες του οθωμανικού στόλου ήταν τεράστιες, μόλις 40 πλοία εκ των 273 διέφυγαν την καταστροφή ή την αιχμαλωσία, στο δε έμψυχο οι απώλειες υπολογίσθηκαν σε 30.000 νεκρούς, και 15.000 αιχμαλώτους.
Από την πλευρά των Χριστιανών υπήρξαν οι ενωμένοι στόλοι της Ισπανίας, της Βενετίας, της Γένουας, των Ιπποτών της Μάλτας, του δουκάτου της Σαβοΐας, του δουκάτου του Ουρμπίνο, του μεγάλου δουκάτου της Τοσκάνης και του Πάπα υπό την ονομασία Lega Santa (Ιερή Ένωση) και από την άλλη πλευρά ο ενιαίος στόλος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Η μάχη έγινε στην είσοδο του Κορινθιακού Κόλπου -κοντά στις νήσους νότιες Εχινάδες και στο Ακρωτήριο Σκρόφα. Η δε ονομασία της προήλθε όχι από την πόλη της Ναυπάκτου αλλά από την ονομασία (θέση) του Κόλπου που έγινε η ναυμαχία, επειδή τότε ολόκληρος ο Κόλπος λεγόταν από τους Ενετούς «Κόλπος της Ναυπάκτου». Οι Δυτικοί ιστορικοί χρησιμοποιούν την ονομασία Ναυμαχία του Λεπάντο (Naval Battle of Lepanto) από το μεσαιωνικό όνομα της πόλης.
Επανερχόμενοι στο παρόν, ο Δήμος Ναυπακτίας το 2015 δημιούργησε ένα δίκτυο Δικτύου Ευρωπαϊκών Πόλεων και Φορέων που σχετίζονται με τη Ναυμαχία του Lepanto με έδρα την πόλη της Ναυπάκτου. Στόχος του να γίνει πόλος συνάντησης και γνωριμίας με τους ευρωπαίους «συγκληρονόμους» της ιστορίας και με στόχο κοινές πρωτοβουλίες και συνεργασίες. Το Πρωτόκολλο Συνεργασίας υπογράφηκε στις 10 Οκτώβρη στο Αρχοντικό Μπότσαρη με την συμμετοχή αντιπροσωπειών ευρωπαϊκών Πόλεων, Περιφερειών & Οργανώσεων.
O Δήμος της Ναυπάκτου δεν σταμάτησε εδώ! Εξασφάλισε πόρους και μελέτες και μετατρέπει το εγκαταλειμμένο επί χρόνια Ξενία σε Ξενώνα και Πολιτιστικό Κέντρο όπου επίκεντρό του θα είναι η Αίθουσας Εικονικής Αναπαράστασης της ναυμαχίας της Ναυπάκτου!
Απομακρυνόμενοι από την ιστορία της Ναυπάκτου και την δημιουργική αξιοποίησή της ας προχωρήσουμε στην καθημερινή ζωή της πόλης. Η αίσθηση που αποπνέει η Ναύπακτος είναι μια γραφικότητα και μια γλυκύτητα, ενώ οι κάτοικοί της, ζεστοί και φιλόξενοι προσπαθούν να ανοιχτούν με επιφύλαξη και προσοχή στα νέα δεδομένα.
Σε ορισμένα σημεία της ο χρόνος φαίνεται σαν να έχει σταματήσει. Ξεκινώντας από το λιμανάκι ανηφορίζοντας για το Κάστρο περνάς μέσα από συνοικίες με λουλουδιασμένες αυλές και πλακόστρωτα καλντερίμια, συναντάς τον Πύργο του Μπότσαρη, ένα εντυπωσιακό κτήριο του 15ου αιώνα που λειτουργεί ως μουσείο και κατόπιν το Ρολόι της πόλης του 1914. Η θέα από την κορυφή του λόφου προς τη θάλασσα όπου υψώνεται εντυπωσιακή η Γέφυρα Ρίου-Αντιρρίου, είναι μοναδική.
Εκατέρωθεν του μικρού λιμανιού απλώνονται οι δυο μεγάλες παραλίες της πόλης Ψανή Δυτικά και Γρίμποβο στα Ανατολικά και ξεχωρίζουν για τα αιωνόβια πλατάνια δίπλα στο κύμα. Βραβευμένες με γαλάζιες σημαίες μας χαρίζουν ώρες δροσιάς, παιγνίδια στα καταγάλανα νερά τους, στιγμές χαλάρωσης, χρωματικές πανδαισίες φωτός μέσα στα πλατανόφυλλα και στη θάλασσα στο δείλι και ανεπανάληπτους περιπάτους. Φυσικά σ' ολο το μήκος των παραλιών υπάρχουν δεκάδες καφενεία, ταβέρνες, ουζερί που καλύπτουν επαρκώς κάθε γαστριμαργικό γούστο.
Πίσω από την Ναύπακτο υπάρχει η ορεινή Ναυπακτία που είναι από τους πιό συναρπαστικούς ορεινούς προρισμούς της Ελλάδας. Δυο ποτάμια ο Μόρνος και ο Εύηνος με τα φράγματά τους και τις λίμνες τους, ρεματιές, πλαγιές, λαγκάδια, βουνοκορφές, πετρόκτιστες βρύσες με το τρεχούμενο νερό και δάση καθε είδους συνθέτουν ένα πανέμορφο σκηνικό.
Μέσα από δυο κυρίως διαδρομές συναντάμε δρόμους με πλαγιές κατάφυτες από βελανιδιές και δρυς, έλατα, οξιές και καστανιές. Θα συναντήσουμε το νοτιότερο δάσος οξιάς της Ευρώπης, δάση καστανιάς που παλιά ήταν ξακουστά για την παραγωγή τους και τώρα πιά η παραγωγή είναι μικρότερη αλλά η γιορτή του καστάνου στην Άνω Χώρα τον Οκτωβρη θυμίζει τις ένδοξες εποχές. Ανάμεσα στα δάση και την οργιώδη βλάστηση ξεχωρίζουν μερικά από τα δεκάδες χωριά.
Η Τερψιθέα, η Ελατού, η Κάτω και Άνω Χώρα, η Αμπελακιώτισσα, ο Πλάτανος, ο Σίμος, το Κρυονέρι, είναι μερικά από τα ζωντανά χωριά που μας περιμένουν, γιατί στα περισσότερα ο πληθυσμός έχει περιοριστεί σε αριθμό κατοίκων που δεν ξεπερνά τα δάκτυλα των χεριών μας.
Πολλά έχει να δει κανείς, στον πιο αναπτυγμένο οικισμό, την Άνω Χώρα (Μεγάλη ή Άνω Λομποτινά που μετονομάσθηκε σε Άνω Χώρα το 1930). Πετρόκτιστα σπίτια, καλντερίμια, ταβερνάκια, καφενεία. Εμένα με συγκίνησε ένα μικρό μικρό λεωφορείο (Καρνάβαλος) της δεκατίας του 1950 που κυκλοφορούσε μέχρι το 1983!
Στα ταβερνάκια των χωριών οι επιλογές φαγητού είναι περιορισμένες, ρουμελιώτικες αλλά σίγουρες-όπου είναι περισσότερες ανησυχώ-. Κυνήγια, ματιές (οματιές, μέσα σ' έντερο, συκώτια, πλεμόνια, ρύζι, μπαχάρια και μυρωδικά), κοκορέτσι, κοντοσούβλι, αρνάκια σούβλας και φυσικά πίτες.
Ένα από τα χαρακτηριστικά της Ορεινής Ναυπακτίας ήταν τα Χάνια, χώροι διανυκτέρευσης και σίτισης των κυνηγών, οδοιπόρων, κτηνοτρόφων, αγωγιατών και όσων διακινούνταν με τα πόδια, από τόπο σε τόπο. Τότε οι διαδρομές ήταν όχι πολύωρες, αλλά πολυήμερες και στα Χάνια εύρισκε κανείς να ξαποστάσει και να κοιμηθεί. Τα πιο γνωστά ήσαν το Χάνι του Λιόλιου ανάμεσα από τον Πλάτανο και τα χωριά της Ευηνολίμνης, το Χάνι Μπανιά στο ύψος της γέφυρας του Εύηνου, ή το Χάνι της Ρέρεσης, αυτό μπορέσαμε και επισκεφτήκαμε. Όλα τους βέβαια είχα ιστορικό πολλών γενιών.
Η Κυρά-Νίτσα κοντά στα ογδόντα, έχει να αφηγείται για το Χάνι Ρέρεση του πατέρα της:
«Όλο το 24ωρο είμασταν ανοικτοί. Ακόμα και τα μεσάνυχτα να ερχόταν κανείς, θυμάμαι ο πατέρας με τα σώβρακα, άνοιγε την πόρτα, τους σέρβιρε και μετά ξαπλώναν κοντά στο τζάκι για να κοιμηθούν. Εμείς κοιμόμασταν από τη μέσα πλευρά του πάγκου.»
«Εγώ το παρέλαβα πριν 30 χρόνια. Αφού ανοίξαν οι δρόμοι και γινήκαν άσφαλτοι δεν δουλευουν τα χάνια και φτιάξαμε δίπλα στο χάνι ένα όμορφο μαγέρικο. Είναι στέκι περαστικών αλλά και των κυνηγών. Έλα αύριο πρωί στις 4.00 να τους γνωρίσεις»
Το ταβερνάκι της γεμάτο «ενθύμια-τρόπαια» κυνηγιού, από φασιανούς μέχρι αγριογούρουνα, αλλά και μαγειρέματα που το αξιοποιούν όπως το στιφάδο αγριογούρουνο!
Γαστρονομικώς, από τις ταβέρνες της Ναυπάκτου ξεχώρισα τον Θωμόπουλο σπουδαίο ψήστη, με πολύ καλή και γρήγορη εξυπηρέτηση και σπουδαία κρέατα.
Η επίσκεψη στην Ναύπακτο ήταν για «μια κι έξω ομιλία», στο πλαίσιο της έκθεσης ΝOSTOS - της πρώτης αμιγώς Εναλλαχτικού Τουρισμού - που διοργανώθηκε για 2η φορά και στο οποίο είχα την χαρά να προσκαλεστώ να μιλήσω για τις «Γαστρονομικές Κοινότητες».
Και φυσικά απ' ότι έγινε αντιληπτό δεν θα αργήσω να επιστρέψω!
Αναδημοσίευση από το greekgastronomyguide.gr