Η Γερμανία ήταν το υπόδειγμα της σταθερότητας στον μεταπολεμικό κόσμο. Τα τελευταία 70 χρόνια κυβερνήθηκε από 8 μόλις καγκελαρίους, με μέση διάρκεια θητείας περίπου 9 χρόνια. Ο εκλογικός της νόμος παραμένει σταθερός από το 1957. Όλες της οι μεταπολεμικές κυβερνήσεις ήταν κυβερνήσεις συνεργασίας. Και η κουλτούρα του συμβιβασμού και της συναίνεσης είναι εμπεδωμένη όχι μόνον μεταξύ των πολιτικών κομμάτων, αλλά και στις σχέσεις εργοδοτών και εργαζομένων. Και ξαφνικά, trouble in paradise: Ο παράδεισος της πολιτικής σταθερότητας γνωρίζει για πρώτη φορά την γεύση της αστάθειας.
Για την Γερμανία την ίδια, η αναπάντεχη κατάρρευση των συνομιλιών για τον σχηματισμό κυβέρνησης ήταν ένα σοκ. Για την Ευρώπη, επίσης. Στην αυγή του 2017 όλοι κρατούσαν την ανάσα τους, περιμένοντας να δουν αν στις εκλογές της χρονιάς η Ευρώπη θα αποδεικνυόταν ευάλωτη σε μια μετάδοση του ιού Τραμπ. Η ήττα του Βίλντερς στην Ολλανδία και της Λεπέν στην Γαλλία, η νίκη του Μακρόν ιδίως και η φιλόδοξη ευρωπαϊκή ατζέντα που παρουσίασε, σε συνδυασμό με την καλή υγεία των οικονομικών δεικτών, έφεραν κάτι παραπάνω από στεναγμούς ανακούφισης. Έφεραν μια (συγκρατημένη) αισιοδοξία πως η Ευρώπη θα άρχιζε επιτέλους να κινείται με υψηλές ταχύτητες. Πως, σ έναν ταραγμένο κόσμο, θα λειτουργούσε ως πόλος σταθερότητας και λογικής, ύστατο καταφύγιο της δημοκρατίας και της κοινωνικής συνοχής. Με σημείο αναφοράς την Γερμανία της Μέρκελ. Πως και για την Ελλάδα, για να δούμε τα πράγματα από την δική μας σκοπιά, διαμορφωνόταν ένα περιβάλλον που επέτρεπε ασφαλή έξοδο από την περίοδο των μνημονίων και μια πιο αλληλέγγυα στάση των εταίρων κατά την δοκιμασία της επιστροφής από τον προστατευμένο κόσμο της ευρωπαϊκής εποπτείας και των επίσημων, χαμηλότοκων δανείων, στον σκληρό κόσμο των αγορών.
Είναι πιθανόν η κρίση στην Γερμανία να λήξει με ή χωρίς νέες εκλογές και με την Μέρκελ να ανακάμπτει, να ανακτά την ισχύ της. Αλλά η αισιόδοξη ευφορία των προηγούμενων μηνών για το μέλλον της Ευρώπης και τον ρόλο της στον κόσμο δεν θα επανέλθει αυτόματα. Ούτε εύκολα. Και η τρέχουσα πολιτική κρίση, όπως κι αν λήξει, όσο γρήγορα κι αν λήξει, θα έχει αφήσει τα σημάδια της.
Όλη η μεταπολεμική ισορροπία στην Ευρώπη στηρίχθηκε στην «εξημέρωση» της χώρας που οδήγησε την ήπειρο σε αιματοκύλισμα δύο φορές μέσα σε 30 χρόνια. Και αυτή η «εξημέρωση» δεν επιβλήθηκε απ έξω, δια της βίας. Ήταν εσωτερική διαδικασία μιας χώρας που έζησε δεκαετίες με τις τύψεις και τις ενοχές και τα σκληρά μαθήματα της Βαϊμάρης, που ενσωματώθηκαν ακριβώς σε μια πολιτική κουλτούρα συναίνεσης και συμβιβασμού. Και οδήγησαν στην διαμόρφωση ενός συναινετικού διπολισμού χριστιανοδημοκρατών-σοσιαλδημοκρατών, που συνέκλιναν στο κέντρο, και κυβερνούσαν με τον ίδιο συνήθως εταίρο, το FDP. Ό,τι απέκλινε από το κέντρο προς κάποια εκδοχή ριζοσπαστισμού αποκλειόταν ή ενσωματωνόταν.
Η είσοδος του ακροδεξιού σχήματος AfD στην Μπούντεσταγκ μπορεί να κλόνισε θανάσιμα αυτήν την μεταπολεμική πολιτική σύμβαση. Οι συνομιλίες για τον σχηματισμό τετρακομματικής κυβέρνησης απέτυχαν ακριβώς επειδή οι Φιλελεύθεροι και οι Βαυαροί Χριστιανοκοινωνιστές φοβήθηκαν ότι αν δεν εξασφάλιζαν μια ακραία, σχεδόν απάνθρωπη και πάντως αντιευρωπαϊκή συμφωνία για το προσφυγικό, οι ψηφοφόροι τους θα μετανάστευαν προς το AfD. Απέδειξαν έτσι πόσο είχε δίκιο είχε ο Μπρεχτ- ένας Γερμανός- όταν έλεγε πως το χειρότερο μ΄ έναν φασίστα είναι πως όταν συζητάς μαζί του γίνεσαι κι εσύ φασίστας. Ο όφις του λαϊκισμού προσέφερε το μήλο του και σ εκείνους που ήταν ως τώρα οι φορείς της αρετής.
Ελπίζω να είμαι, απλώς, υπερβολικά απαισιόδοξος. Αλλά φοβάμαι πως αυτό- όποια κι αν είναι η έκβαση της κρίσης- είναι κάτι σαν τέλος εποχής. Για την Γερμανία. Αλλά και για μια Ευρώπη που κυβερνήθηκε επτά ολόκληρες δεκαετίες μέσω μιας άτυπης, έλλογης σύγκλισης στο κέντρο των δύο πόλων του μεταπολεμικού διπολισμού, ενός διπολισμού που ήξερε να βρίσκει σημεία συμβιβασμού που έκαμπταν την λειτουργική του πόλωση.