Πριν απο περίπου δύο χρόνια η ελληνική κοινωνία «συγκλονίστηκε» (όπως μας αρέσει να πιστεύουμε ) απο την υπόθεση Γιακουμάκη και τη γνωστή τραγική κατάληξη της. Η υποκρισία στην όλη υπόθεση είναι κατα τη γνώμη μου το τραγικότερο όλων και αυτό διότι μπορεί ο όρος «bullying» να είναι σχετικά καινούργιος, αλλά το πρόβλημα είναι γνωστό πολλά χρόνια τώρα, ξεκινώντας απο τα αθώα σχολικά χρόνια και συνεχίζοντας στον χώρο της ανώτερης εκπαίδευσης και βέβαια στον εργασιακό χώρο. Δυστυχώς το φαινόμενο αυτό δεν έχει αφήσει ανεπηρρέαστο το χώρο της υγείας το οποίο είναι ιδιαίτερα ανησυχητικό, αν σκεφτούμε την ιδιαίτερη φύση αυτού του χώρου και τις λέπτες ισορροπίες που πρέπει να διατηρούνται ώστε να παρέχουμε τις καλύτερες δυνατές υπηρεσίες για τους ασθενείς μας.
Για να έχουμε μια πρώτη αντικειμενική εκτίμηση του προβλήματος το Greek Medical Association UK (Ελληνικός Ιατρικός Σύλλογος του Ηνωμένου Βασιλείουwww.greekmeds.co.uk) και η συμβουλευτική εταιρεία MeDynamic consulting πραγματοποίησαν τη μοναδική μέχρι σήμερα μελέτη πάνω στο θέμα του bullying και των διακρίσεων στο χώρο της υγείας, η οποία δημοσιεύτηκε στο έγκριτο επιστημονικο περιοδικό Journal of Surgical Education. Πάνω απο 1300 εργαζόμενοι στο χώρο της υγείας, εκ των οποίων το 45,7% γυναίκες, απάντησαν στο ερωτηματολόγιό μας... Οι περισσότεροι συμμετέχοντες απασχολούνταν σε δημόσια, ιδιωτικά ή πανεπιστημιακά νοσοκομεία.
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της μελέτης μόνο ένας στους δύο γιατρούς αισθάνεται ότι έχει τις ίδιες ευκαιρίες με το αντίθετο φύλο. Μάλιστα αυτό είναι ιδιαίτερα έντονο στις χειρουργικές ειδικότητες, όπου 1 στις 3 γυναίκες χειρουργούς θεωρεί τον εαυτό του αδικημένο έναντι των ανδρών. Αίτια του φαινομένου αυτού, κατά τα σχόλια των συμμετεχόντων, είναι το στερεότυπο του άνδρα χειρουργού καθώς και ανεπαρκής υπόστηριξη των γυναικών που επιθυμούν να συνδυάσουν χειρουργική με οικογενεια. Παρ΄ όλα αυτά, υπάρχουν και αρκετοί άνδρες που θεωρούν τον εαυτό τους θύματα της αναξιοκρατίας, κάτι που φαίνεται να οφείλεται σε κάτι που ονομασαμε «reverse sexism», δηλαδή την προτίμηση του γυναικείου φύλου όχι λόγω των δυνατοτήτων, αλλά της εξωτερικής εμφάνισης.
Αξιοσημείωτη ήταν και η συχνότητα των αναφερόμενων περιστατικών λεκτικής βίας, εκφοβισμού και σεξουαλικής παρενόχλησης που κορυφώνονται κατά τη διάρκεια της ειδικότητας, φθάνοντας τα ποσοστά του 50%, 38% και 20% αντίστοιχα. Ο εκφοβισμός και η λεκτική βία είναι κατά κύριο λόγο εντονότερα κατά των ανδρών. Από την άλλη, οι γυναίκες γιατροί αντιμετωπίζουν τριπλάσιο κίνδυνο σεξουαλικής παρενόχλησης σε σύγκριση με του άνδρες συνεργάτες τους. Μάλιστα αυτού του είδους οι συμπεριφορές βρίσκουν πρόσφορο έδαφος στην έλλειψη υποστηρικτικών για τα θύματα μηχανισμών στους εκάστοτε φορείς. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της μελέτης, μόνο το 15% των θυμάτων δήλωσε ότι είχε κάποια υποστήριξη από τον οργανισμό στο οποίο εργάζεται.
Σε ένα τέτοιο εργασιακό περιβάλλον δεν θα μπορούσαν να λείπουν και τα ακλόνητα ελληνικά στερεότυπα, τα οποία αποτελούν εμπόδιο στην επαγγελματική εξέλιξη. Η προσδοκία ότι οι γυναίκες, αλλά όχι οι άνδρες, θα πρέπει να θέτουν την οικογένεια και το νοικοκυριό ως κυρίαρχη προτεραιότητα αποτελεί ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα. Η πλειοψηφία των συμμετεχόντων, τόσο άνδρες όσο και γυναίκες, πιστεύει ότι οι οικογενειακές υποχρεώσεις καθώς και η έλλειψη οικογενειακής υποστήριξης είναι τα κύρια εμπόδια της επαγγελματικής εξέλιξης των γυναικών. Παρ' όλα αυτά, μόνο ένας στους πέντε άνδρες θεωρούν ότι οι παραπάνω παράγοντες περιορίζουν την ανέλιξη του στην επαγγελματική ιεραρχία.
Τέλος ανησυχητικά αλλά και αναμενόμενα ήταν τα αποτελέσματα της μελέτης όσον αφορά την ικανοποίηση των γιατρών με την άσκηση του επαγγέλματός τους στην Ελλάδα. Το 44% θεωρεί ελάχιστες τις προοπτικές για εξέλιξη και επίτευξη των στόχων του στο ελληνικό περιβάλλον, ενώ ένας στους δύο σκέφτεται να αναζητήσει επαγγελματικές ευκαιρίες στο εξωτερικό. Οι απόψεις αυτές εκφράστηκαν εξίσου και από τα δυο φύλα.
Αυτή ήταν η πρώτη μελέτη εθνικού επιπέδου που προσπάθησε να αξιολογήσει την συχνότητα του bullying και της σεξουαλικής παρενόχλησης μεταξύ των επαγγελματιών της υγείας και η οποία κατέδειξε ότι αυτές οι συμπεριφορές απασχολούν μεγάλο μέρος του ιατρικού δυναμικού.
Πάνω απο 1300 εργαζόμενοι στο χώρο της υγείας, εκ των οποίων το 45,7% γυναίκες, απάντησαν στο ερωτηματολόγιό μας. Οι περισσότεροι συμμετέχοντες απασχολούνταν σε δημόσια, ιδιωτικά ή πανεπιστημιακά νοσοκομεία.
Τι κρύβεται όμως πίσω από την λέξη bullying; Πώς η σεξουαλική παρενόχληση μιας γιατρού μπορεί να επηρεάσει τη διαδικασία παροχής υγείας; Το bullying και η σεξουαλική παρενόχληση έχουν συσχετιστεί τόσο με ψυχολογικές όσο και σωματικές επιπτώσεις στο γιατρό. Είναι πολύ πιθανό να προκαλέσουν άγχος, μετα-τραυματικό στρες, κατάθλιψη, διαταραχές σωματοποίησης και ύπνου. Κατ' επέκταση, περιορίζεται η όρεξη του ατόμου για εργασία και μειώνονται οι αποδόσεις του. Σε ευρύτερο πλαίσιο, η βία στο χώρο της εργασίας αποτελεί εμπόδιο της ομαδικότητας και της επικοινωνίας μεταξύ των γιατρών. Ο συνδυασμός της ελλιπούς παραγωγικότητας με την απουσία την συνεργασίας υποβιβάζουν την ποιότητα της ιατρικής περίθαλψης και μπορεί να θέσουν σε κίνδυνο την ζωή του ασθενούς.
Είναι εξοργιστικό το πώς άνθρωποι που σώζουν ζωές μπορούν ταυτόχρονα να πληγώνουν τις ζωές άλλων, και ειδικότερα των συνεργατών τους. Ο εκφοβισμός και η σεξουαλική παρενόχληση δεν θα πρέπει να γίνονται αποδεκτά σε καμία έκφανση του ελληνικού συστήματος υγείας. Με άλλα λόγια, έχει έρθει η στιγμή για τη μετάβαση από την κουλτούρα απαλλαγής ευθυνών και εκφοβισμού σε μια κουλτούρα ενοποίησης, εμπιστοσύνης και επικοινωνίας.
Για την εξυπηρέτηση του στόχου αυτού αναγκαία είναι και η παρέμβαση του Υπουργείου Υγείας. Απαραίτητη είναι η εφαρμογή μηχανισμών υποστήριξης που θα προάγουν την αναφορά τέτοιου τύπου συμπεριφορών καθώς και εκπαιδευτικών προγραμμάτων διαχείρισης της βίας στον χώρο της εργασίας.