Η παγκόσμια κοινότητα αυτές τις δύσκολες ώρες παρακολουθεί με αγωνία αφενός την πορεία της πανδημίας του κορονοίου με τις παλινδρομήσεις του και τις σοβαρότατες επιπτώσεις στην οικονομία και κυρίως στον τουρισμό, αλλά και τους περιορισμούς στη κοινωνική ζωή, επιπλέον στη χώρα μας ενδιαφέρουν κυρίως τα ελληνοτουρκικά και η ένταση στο Αιγαίο με την πιθανότητα θερμού επεισοδίου μεταξύ των δύο χωρών, αλλά και το δεύτερο κύμα της πανδημίας με τις οικονομικές κυρίως επιπτώσεις, έτσι δεν προσέξαμε ιδιαίτερα το κυβερνητικό έργο διαφόρους τομείς.
Θεσπίσθηκε η ψηφιοποίηση του κράτους με την οποία ολοκληρώνεται η ηλεκτρονική διακυβέρνηση και σχεδιάζονται μεταρρυθμίσεις, οι οποίες θα ανακοινωθούν το φθινόπωρο, για τη δημιουργία ενός συγχρόνου επιτελικού κράτους. Στο σχεδιασμό αυτό πρέπει να ληφθούν υπόψη και οι καινούργιες καταστάσεις, που προέκυψαν ως συνέπειες από περιοριστικά μέτρα που λήφθηκαν για τη πρόληψη της πανδημίας, που είναι η εργασία στο σπίτι και η τηλεργασία και μάλιστα η πρώτη αποτίμηση τους εμφανίζεται πολύ θετική.
Επομένως οι τρόποι αυτοί εργασίας θα πρέπει να μελετηθούν προσεκτικά και μετά από σχεδιασμό με πρόβλεψη που θα αποτρέπει θεσμικά την εισαγωγή αργόμισθων δημοσίων υπαλλήλων στη δημόσια διοίκηση, για παράδειγμα στους ΟΤΑ και στις ΝΠΔΔ, γιατί τα οφέλη, εάν το σύστημα λειτουργήσει σωστά και δεν εκφυλισθεί, όπως γίνεται συνήθως στη χώρα μας, είναι πάρα πολλά. Τόσο από άποψη του έργου, που θα παραχθεί από ξεκούραστους υπαλλήλους, γιατί θα είναι καλύτερο κατά ποσότητα και ποιότητα, όσο από άποψη των υπαλλήλων, που θα ρυθμίσουν καλύτερα τον προγραμματισμό τους με την αποφυγή άσκοπων και δαπανηρών σε ώρες αιχμής μετακινήσεων και τη δημιουργία ελευθέρου χρόνου.
Η προσπάθεια εκσυγχρονισμού του κράτους και της δημόσιας διοίκησης προσκρούει σε ανυπέρβλητα εμπόδια, που αν δεν αντιμετωπισθούν ριζικά, με την έννοια σπάω αυγά (έννοια άγνωστη στους πολιτικούς), θα μείνει μία εικονική πραγματικότητα, όπως και πολλές άλλες στο παρελθόν και στην καλύτερη περίπτωση να γίνουν κάποια μερεμέτια με γνώμονα την εξυπηρέτηση κάποιων προσωπικών καταστάσεων, κοινώς βόλεμα ημετέρων ή προσήλυτων, που σε κάθε κυβερνητική αλλαγή τάσσονται με τον νικητή, ο οποίος σε βάθος χρόνου οτιδήποτε καλό έργο έχει γίνει νομοτελειακά εκφυλίζεται, αλλά στο μεταξύ έχει δώσει κάποια ώθηση στο κρατικό μηχανισμό που χάρη στον νόμο της αδράνειας συνεχίζει να λειτουργεί.
Τα εμπόδια δημιουργήθηκαν από τις επί σειρά ετών λανθασμένες πολιτικές πρακτικές, που δημιούργησαν το πελατειακό κράτος, που είναι αλληλένδετο με τα πολιτικά κόμματα και ως εκ τούτου αποτελεί δεδομένο παράγοντα για οποιαδήποτε εφικτή προσπάθεια εκσυγχρονισμού του κράτους.
Οι υπάλληλοι του ευρύτερου δημόσιου τομέα υπερβαίνουν το 1.000.000 σε ένα ενεργό πληθυσμό περίπου 4.000.000, που οι περισσότεροι ονειρεύονται να γίνουν δημόσιοι υπάλληλοι λόγω καλυτέρων συνθηκών εργασίας και αμοιβής. Ήδη κατόπιν της ψηφιοποίησης του κράτους και της τηλεργασίας είναι βέβαιο, ότι ένας μεγάλος αριθμός υπαλλήλων θα μείνει χωρίς αντικείμενο εργασίας, αυτό όμως δεν σημαίνει, ότι θα απολυθεί ο πλεονάζον αριθμός, γιατί παγία θέση όλων των πολιτικών κομμάτων είναι ότι δεν απολύεται δημόσιος υπάλληλος. Ίσως, και αυτό είναι μία βλάστημη σκέψη, θα έπρεπε να μεταφέρονται οι πλεονάζοντες υπάλληλοι σε υπηρεσίες με έλλειψη προσωπικού.
Το παράπονο όλων όσων ενδιαφέρονται για τα κοινά, που το διατύπωσε ευθέως ο Στέφανος Μάνος σε συνέντευξη στη Καθημερινή, είναι ότι οι υπουργοί δεν ακούνε και φαίνεται ότι δεν διαβάζουν οτιδήποτε γράφουμε βγαλμένο από την πείρα μας προς ενημέρωση τους για τα τρέχοντα ζητήματα. Εμείς όμως θα συνεχίσομε να γράφουμε για την ενημέρωση της κοινής γνώμης, οι δε υπουργοί θα έχουν έλλειμμα πληροφόρησης.
Όλα όσα αναφέρομαι παραπάνω ισχύουν για την Αττική και τις μεγάλες επαρχιακές πόλεις, για την υπόλοιπη όμως Ελλάδα τα πράγματα είναι κάπως διαφορετικά, γιατί οι αλλαγές και η εξέλιξη έρχονται κάπως καθυστερημένα , υπάρχουν ακόμα κάποιες πατριαρχικές δομές και επικρατεί ομερτά. Εφόσον όμως τα πάντα συμβαίνουν και εξαρτώνται από το Κέντρο οι προσπάθειες εκσυγχρονισμού πρέπει να επικεντρωθούν σε αυτό.
Τα πάντα στο δημόσια τομέα εξαρτώνται από ανθρώπινο δυναμικό και τον τρόπο χειρισμού του, για αυτό απαιτούνται πέραν του φιλότιμου να δημιουργηθούν κάποιες προϋποθέσεις.
Α) Η κατανομή των αρμοδιοτήτων και του ανθρώπινου δυναμικού κατά φορέα ή υπηρεσία σύμφωνα με τις πραγματικές ανάγκες και με ορθολογικά κριτήρια κατά την κατάρτιση νέων οργανογραμμάτων με οργανωτική ανάπτυξη, που να περιλαμβάνει σχεδιασμό και περιγραφή θέσεων εργασίας. Εάν αυτό γίνει από ανεξάρτητους μελετητές είναι βέβαιο, ότι οι μισοί δημόσιοι υπάλληλοι θα βρεθούν χωρίς αντικείμενο εργασίας.
Β) Η θέσπιση εσωτερικής κινητικότητας του ανθρώπινου δυναμικού με εναλλαγή στις θέσεις ευθύνης και με την προϋπόθεση, ότι αυτή γίνεται αξιοκρατικά για την καλύτερη λειτουργία της υπηρεσίας και όχι με πολιτικά κριτήρια και κατά τη δικαστική αντιμετώπιση του θέματος να λαμβάνεται υπόψη το δημόσιο συμφέρον. Όλοι σχεδόν οι δημόσιοι υπάλληλοι έχουν βαθμολογηθεί με άριστα. Πρέπει λοιπόν να ρυθμισθεί νομοθετικά τρόπος για την πραγματική αξιολόγηση τους, ώστε να επιτευχθεί η αξιοκρατική αξιολόγηση τους.
Γ) Η ουσιαστική αξιολόγηση των δημόσιων φορέων και του ανθρώπινου δυναμικού τους βάσει στόχων που θα τεθούν ως μέρος των στρατηγικών προγραμμάτων ,που θα καταρτισθούν από αξιολογητές εγνωσμένου κύρους και αμεροληψίας.
Δ) Κατά την προαγωγή τους οι υπάλληλοι να τοποθετούνται σε άλλη υπηρεσία, γιατί πολλές φορές αδυνατούν να επιβληθούν σε πρώην ισόβαθμους συναδέλφους και να ασκήσουν με επιτυχία τα καθήκοντα τους.
Ε) Η θέσπιση κωλύματος εντοπιότητας για υπαλλήλους ή λειτουργούς σε κρίσιμους ή ιδιαίτερους τομείς του κράτους, όπως δικαιοσύνη, αστυνομία, λιμενικό σώμα, εφορία, κτηματικές υπηρεσίες, πολεοδομία, επιθεώρηση κλπ. γιατί διαφορετικά οι εντόπιοι πολίτες μπορεί να έχουν ευμενέστερη αντιμετώπιση από τους ετερόχθονες.
ΣΤ) Η μείωση της γραφειοκρατίας με την συνεχή απλούστευση των διαδικασιών και την ολοκλήρωση της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης και ψηφιοποίησης του κράτους. Χρήσιμο θα ήταν το κράτος να αποκτήσει επιτέλους εμπιστοσύνη στους πολίτες και όχι στη προσπάθεια του να προστατευθεί να ορθώνει διάφορα γραφειοκρατικά εμπόδια.
Ζ) Η ιδιωτικοποίηση εκείνων των τομέων του Δημοσίου , που δεν ανταποκρίνονται στο ρόλο αυτού ως imperium, χωρίς όμως το κράτος να απολέσει σε καμία περίπτωση τον ελεγκτικό ή ρυθμιστικό του ρόλο.
Η) Ο αυτοπεριορισμός των συνδικαλιστών στα αμιγώς συνδικαλιστικά τους καθήκοντα και η θέσπιση νέου συνδικαλιστικού νόμου.
Θ) Το Δημόσιο και τα ΝΠΔΔ κυρίως τα νοσοκομεία καταβάλλουν βάσει δικαστικών αποφάσεων σε τρίτους τεράστια ποσά για πράξεις ή παραλείψεις από δόλο ή βαρεία αμέλεια των υπαλλήλων τους κατά την ενάσκηση των καθηκόντων τους. Σύμφωνα με την υπάρχουσα νομοθεσία προβλέπεται κατ’ αναγωγή ο καταλογισμός των καταβληθέντων ποσών στους υπαιτίους υπαλλήλους, αλλά αυτό σπανίως γίνεται και πρέπει να ενεργοποιηθεί.
Ι) Η ενίσχυση των μηχανισμών και συστημάτων ελέγχου και αυτοελέγχου τόσο στη κεντρική όσο και στη τοπική αυτοδιοίκηση με ουσιαστικότερο και αποτελεσματικότερο έλεγχο από τις Αποκεντρωμένες Διοικήσεις στους ΟΤΑ και στα εξαρτώμενα από αυτούς νομικά πρόσωπα. Η νέα Αρχή Διαφάνειας, που προέκυψε από την συγχώνευση σωμάτων επιθεώρησης, εφόσον βρει τον βηματισμό της, θα προσφέρει θετικό έργο.
Αυτή τη στιγμή η χώρα αντιμετωπίζει δύο προκλήσεις, τα ελληνοτουρκικά και την αντιμετώπιση της πανδημίας με τις δυσμενέστατες οικονομικές επιπτώσεις. Ως μόνη διέξοδος από την οικονομική και συνακόλουθα δημοσιονομική κρίση, που απαιτεί επιπρόσθετες δαπάνες λόγω των επειγόντων νέων εξοπλιστικών προγραμμάτων αλλά και η ενδεχόμενη κοινωνική κρίση, απομένει η υπό τις χειρότερες παγκόσμιες συνθήκες οικονομική ανάπτυξη της χώρας, η οποία απαιτεί λήψη μέτρων συνολικά και τη κατάλληλη στιγμή και όχι ετεροχρονισμένα με οικονομικά και όχι με πολιτικά κριτήρια και εφόσον συντρέξουν και άλλες συνθήκες, όπως εργασιακή και κοινωνική ειρήνη, ασφάλεια δικαίου, σε βάθος χρόνου σταθερή φορολογική πολιτική, υγιής συνδικαλισμός, αναπτυξιακά κίνητρα με συνταγματικές εγγυήσεις, πάταξη της φοροδιαφυγής και κυρίως πάταξη της γραφειοκρατίας.
Τα μέτρα αυτά απαιτούν ισχυρή πολιτική πρωτοβουλία και συνεχή πολιτική βούληση. Η πάταξη της γραφειοκρατίας και η ασφάλεια δικαίου μπορεί να επιτευχθούν με το ισχύον νομικό καθεστώς, μόνο εφόσον εκκαθαριστεί η πολυνομία δια της κωδικοποιήσεως των νόμων, περιορισθεί η νομοθέτηση δια τροπολογιών και επισπευσθεί η λειτουργία της δικαιοσύνης σε όλους τους κλάδους και επίπεδα, ώστε η απόδοση της δικαιοσύνης στα επείγοντα ζητήματα να γίνεται εντός ευλόγων ορίων και όχι κατ’ ευφημισμό απλώς ανεκτών.
Λέανδρος .Ρακιντζής
Αρεοπαγίτης ε.τ.