Την ώρα που η Δυτική Ευρώπη τρίβει τα χέρια της από ικανοποίηση για την εξαιρετική πορεία των εμβολιασμών, η εικόνα είναι άκρως διαφορετική στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη καθώς ένα νέο κύμα κρουσμάτων κορονοϊού και θανάτων απειλεί να κατακλύσει τα ήδη ασφυκτικά πιεσμένα συστήματα υγείας.
Ενα καλοκαίρι αργού εμβολιασμού, η χαλάρωση των περισσότερων περιορισμών και, σε ορισμένες χώρες, η πολιτική αναταραχή έχουν δημιουργήσει μια «τέλεια καταιγίδα» για την εξαιρετικά μολυσματική μετάλλαξη Δέλτα.
Και σε αντίθεση με τα προηγούμενα κύματα, δεν υπάρχει όρεξη για περαιτέρω περιορισμούς, οδηγώντας ορισμένους ειδικούς να προειδοποιούν ότι κάποιες χώρες κατευθύνονται προς καταστάσεις αντίστοιχες με αυτές της Λομβαρδίας στις αρχές της πανδημίας.
Η Ρουμανία και η Λετονία έλαβαν δραστικά μέτρα την περασμένη εβδομάδα για να ελευθερώσουν χώρο στα νοσοκομεία που γεμίζουν με κρούσματα. Την περασμένη Δευτέρα, η Ρουμανία σταμάτησε όλες τις μη επείγουσες χειρουργικές επεμβάσεις και τις εισαγωγές σε νοσοκομεία, ενώ την Πέμπτη η Λετονία κήρυξε ιατρική κατάσταση έκτακτης ανάγκης, εκτρέποντας όλους τους πόρους για να επικεντρωθεί σε ασθενείς με COVID-19.
«Ολο το καλοκαίρι χάθηκε», δήλωσε ο Ραζβάν Κίρικες, εκτελεστικός διευθυντής του Κέντρου Υγειονομικής Πολιτικής και Δημόσιας Υγείας στο πανεπιστήμιο Babeș-Bolyai της Ρουμανίας. «Η κυβέρνηση δεν προετοιμάστηκε για το τέταρτο κύμα - νόμιζαν ότι το κύμα θα ήταν ελάχιστο».
Η Ραμούνε Καλεντιένε, κοσμήτορας της σχολής δημόσιας υγείας στο Λιθουανικό Πανεπιστήμιο Επιστημών Υγείας, συμφωνεί. «Το καλοκαίρι ήταν χαμένη περίοδος», είπε. «Αυτό ήταν λάθος, γιατί έπρεπε να είμαστε πολύ, πολύ προετοιμασμένοι, ξεκινώντας από την άνοιξη, αλλά κάπως χαλαρώσαμε».
Οι αριθμοί δημιουργούν μια σκληρή εικόνα. Τα μέσα εβδομαδιαία κρούσματα κορονοϊού και θανάτων στη Ρουμανία έχουν ξεπεράσει κάθε προηγούμενο εθνικό ρεκόρ.
Αντίστοιχα, η Βουλγαρία έχει το υψηλότερο ποσοστό ειδοποίησης θανάτου δύο εβδομάδων ανά εκατομμύριο κατοίκους στην ΕΕ. Στη Λετονία, τα μέσα εβδομαδιαία κρούσματα είναι περισσότερα από ποτέ και οι θάνατοι αυξάνονται. Και στη Λιθουανία, τα ποσοστά θνησιμότητας έχουν φτάσει σε νέα υψηλά ετήσια επίπεδα και δεν δείχνουν κανένα σημάδι αποκλιμάκωσης.
Δισταγμός, που τροφοδοτείται από τη δυσπιστία
Η σύνδεση με τα ποσοστά εμβολιασμού είναι αδιαμφισβήτητη. Στη Βουλγαρία, μόλις το 23% του ενήλικου πληθυσμού έχει εμβολιαστεί και στη Ρουμανία, το 34%. Αλλες χώρες που βλέπουν αύξηση στους θανάτους έχουν καλύτερη εμβολιαστική κάλυψη, αλλά αυτό δεν αρκεί για τον περιορισμό της εξαιρετικά μολυσματικής μετάλλαξης Δέλτα. Η Λετονία είναι στο 52% των ενηλίκων και η Λιθουανία στο 69%.
Στην Ελλάδα, όπως αποκάλυψε την Δευτέρα ο γενικός γραμματέας Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας, Μάριος Θεμιστοκλέους, έχουν ολοκληρώσει τον εμβολιασμό τους περισσότεροι από 6.250.000 πολίτες, δηλαδή μόλις το 59,5% του γενικού πληθυσμού και 69% του ενήλικου πληθυσμού. Ο αντίστοιχος μέσος όρος στην ΕΕ είναι 63,2% του γενικού πληθυσμού και 74,3% του ενήλικου πληθυσμού.
Αυτά τα ποσοστά ωχριούν σε σύγκριση με τα ποσοστά στο Ηνωμένο Βασίλειο, την Ιρλανδία, την Πορτογαλία και τη Γαλλία, που έχουν εμβολιαστική κάλυψη άνω του 80% στους ενήλικες.
Οι αυξήσεις των κρουσμάτων σε αυτές τις χώρες είχαν ελάχιστη επίδραση στα ποσοστά θανάτων.
«Η καλύτερη προετοιμασία για το τέταρτο κύμα θα ήταν μια αποτελεσματική εκστρατεία εμβολιασμού», δήλωσε η Ιωάννα Μιχαΐλα, η οποία ήταν υπουργός Υγείας της Ρουμανίας μέχρι τον Σεπτέμβριο, όταν το κόμμα της αποχώρησε από την κυβέρνηση και υποστήριξε μια πρόταση μομφής, οδηγώντας στην κατάρρευσή της νωρίτερα αυτήν την εβδομάδα.
Αν και πιστεύει ότι η διαχείριση των εμβολίων από τη Ρουμανία ήταν καλή, είπε στο POLITICO ότι εν μέρει φταίει ο ευρύς σκεπτικισμός των εμβολίων, όπως και η κυβέρνηση, συμπεριλαμβανομένης της ίδιας, που ήταν «πολύ βιαστική ως προς την χαλάρωση των μηνυμάτων σχετικά με την ανάγκη λήψης του εμβολίου».
Αρκετοί ειδικοί εκτιμούν ότι η βαθιά δυσπιστία προς μια κυβέρνηση αποτελεί βασικό λόγο για τα κακά ποσοστά εμβολιασμού. Μια έρευνα του 2021 από το Eurofound διαπίστωσε ότι οι πολίτες στη Ρουμανία, τη Βουλγαρία και τη Λετονία είχαν επίπεδα εμπιστοσύνης προς τις κυβερνήσεις τους κάτω από τον μέσο όρο της ΕΕ.
Ο Κάρλις Ρακένις, γιατρός και εκπρόσωπος του Λετονικού Ιατρικού Συλλόγου ο οποίος εργάζεται σε τοπικό νοσοκομείο, λέει ότι οι ασθενείς με κορονοϊό που βλέπει είναι κυρίως μη εμβολιασμένοι. Ενας λόγος είναι ότι δεν εμπιστεύονται τους πολιτικούς, εξηγεί. Το αποδίδει στην «μετασοβιετική κατανόηση της πολιτικής κατάστασης, σύμφωνα με την οποία οι πολιτικοί λένε ψέματα».
Στη Βουλγαρία, η Βάνια Ρανγκέλοβα, επικεφαλής επιδημιολογίας στο Ιατρικό Πανεπιστήμιο της Φιλιππούπολης, πιστεύει ότι αυτή η δυσπιστία είναι «η κύρια κινητήρια δύναμη για τους ανθρώπους που δεν θέλουν να λάβουν τα εμβόλια».
Πέρα από τα σύνορα, στη βόρεια Ελλάδα, τα σημεία έξαρσης της νόσου αυξάνονται επίσης. Η περιοχή αυτή έχει ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά εμβολιασμού στη χώρα μας και πάνω από το 90% των κλινών ΜΕΘ είναι πλήρεις.
Ακόμα και με αυτά τα δεδομένα, η ελληνική κυβέρνηση ανακοίνωσε τερματισμό των μίνι lockdown. «Δεν είναι η κατάλληλη στιγμή για τέτοιες ελευθερίες, δεν είναι η ώρα να στείλουμε ένα μήνυμα ότι επιστρέφουμε στην κανονικότητα», προειδοποίησε ο Νίκος Καπράβελος, διευθυντής ΜΕΘ του νοσοκομείου Παπανικολάου στη Θεσσαλονίκη. «Τα νοσοκομεία βρίσκονται σε οριακό σημείο. Αυτό που γίνεται είναι μια ριψοκίνδυνη κίνηση», τόνισε.
Καθησυχάζοντας τους ψηφοφόρους
Υπάρχει επίσης ένας άλλος παράγοντας - η πολιτική αναστάτωση: η κυβέρνηση της Ρουμανίας κατέρρευσε την περασμένη Τρίτη. Η Βουλγαρία έχει προσωρινή κυβέρνηση και η Λετονία θα διεξάγει βουλευτικές εκλογές το επόμενο έτος.
Ο Ρακένις χαρακτηρίζει την προσέγγιση της Λετονίας «κατευναστική», με τους πολιτικούς να διστάζουν να εφαρμόσουν περαιτέρω περιορισμούς που θα μπορούσαν να απογοητεύσουν τους ψηφοφόρους. Ανάλογη είναι η ιστορία στη Ρουμανία, όπου ο Κίρικες πιστεύει ότι η απόρριψη του ενδεχομένου νέων περιορισμών τους καλοκαιρινούς μήνες οφειλόταν στις επικείμενες εκλογές εσωκομματικές εκλογές πολιτικών κομμάτων.
Η κυβέρνηση έθεσε επίσης στόχους εμβολιασμού που σχετίζονται με την άρση των περιορισμών. Αλλά όταν φάνηκε ότι δεν θα μπορούσε να επιτύχει αυτούς τους στόχους, τους αναθεώρησε προς τα κάτω. Η κατάρρευση του ρουμανικού συνασπισμού έχει εστιάσει την προσοχή στην πολιτική παρά στην επιδείνωση της πανδημίας.
Η Βουλγαρία τον Νοέμβριο πρόκειται να πραγματοποιήσει τις τρίτες βουλευτικές εκλογές μέσα σε ένα χρόνο, αφού οι προηγούμενες ψηφοφορίες απέτυχαν να σχηματίσουν κυβέρνηση. Η Ρανγκέλοβα λέει ότι οι πολιτικοί «δεν θέλουν να λαμβάνουν αυστηρά μέτρα» καθώς θέλουν ο πληθυσμός να αισθάνεται καλά απέναντί τους και να τους ψηφίσει.
Ενώ στη Λιθουανία δεν υπάρχουν εκλογές στο άμεσο πρόγραμμα, απλώς δεν υπάρχει όρεξη για περισσότερους περιορισμούς. Τον Σεπτέμβριο, χιλιάδες πολίτες διαδήλωσαν στο Βίλνιους ενάντια στους ισχύοντες περιορισμούς. Εάν θεσπιστούν νέα μέτρα, θα υπάρξει «πολύ μεγάλη αντίθεση» απέναντί τους.
Επίσης, αυξάνονται οι φόβοι ότι η περιοχή θα μπορούσε να βιώσει μια επανάληψη των δραματικών σκηνών που καταγράφηκαν κατά τη διάρκεια των σκοτεινών ημερών της κρίσης στη Λομβαρδία της Ιταλίας την άνοιξη του 2020, όταν οι ασθενείς πέθαιναν στους διαδρόμους των νοσοκομείων.
Στη Λετονία, η πληρότητα κλινών COVID-19 έχει φτάσει περίπου το 80% με ορισμένα νοσοκομεία να αναφέρουν ότι το ποσοστό αυτό ξεπερνά το 90%.
«Εάν δεν ληφθούν ισχυροί περιορισμοί, θα έχουμε κάτι παρόμοιο με αυτό που που είδαμε στη Βόρεια Ιταλία», προειδοποίησε ο Ρακένις.
Η Μιχαΐλα, πρώην υπουργός Υγείας της Ρουμανίας, ανησυχεί επίσης, προειδοποιώντας ότι το σύστημα υγείας είναι ήδη ανίκανο να ανταπεξέλθει: «Ηδη μας λείπει η ικανότητα να θεραπεύουμε ασθενείς με COVID και μη COVID, και αυτό σημαίνει όχι μόνο έλλειψη χώρου και εξοπλισμού αλλά και υγειονομικών».
Πηγή: Politico