«Νομίζω πως αυτό που θα δούμε είναι το πρόβλημα στην πρόσβαση του νερού», μου εξηγεί η συγγραφέας βιβλίων επιστημονικής φαντασίας, Τσάρλι Τζέιν Αντερς.
Εχουμε μπει για τα καλά στο πνεύμα της τηλεφωνικής μας συνέντευξης και το θέμα της συζήτησης είναι αυτό της κλιματικής αλλαγής. Οποιος έχει διαβάσει τα βιβλία της θα περίμενε να είναι γεμάτη προβλέψεις, από τα στοιχεία που έχει συλλέξει από την έρευνα της. Πέρα από τα προβλήματα με την πρόσβαση στο νερό, περιμένει να δει αύξηση στα ακραία καιρικά φαινόμενα, όπως οι ισχυρές καταιγίδες καθώς και η έλλειψη τροφίμων.
«Μπορώ να περπατήσω στον δρόμο και να επιλέξω από ένα εκατομμύριο εστιατόρια με διαφορετικά είδη κουζίνας και στο σούπερ μάρκετ υπάρχει μια απίστευτη ποικιλία από φρούτα και λαχανικά”, λέει. «Νομίζω ότι αυτό δεν θα ισχύει για πάντα».
Στο έργο της, η Άντερς εξέτασε ακόμα περισσότερο το μέλλον: Το νέο της μυθιστόρημα, «The City in the middle of the Night», διαδραματίζεται σε έναν άλλο πλανήτη που απειλείται από την αλλαγή του κλίματος, αιώνες μετά την μετακίνηση του ανθρώπου από την Γη, η οποία πεθαίνει. Είναι μια μάλλον ζοφερή εικόνα - όχι ο λαμπερός τεχνολογικός - ουτοπικός φουτουρισμός που μας υποσχέθηκε ότι θα πετάμε με ιπτάμενες σανίδες.
«Θα καταστρέψουμε τους εαυτούς μας;»
«Υπάρχει αυτή η συζήτηση σχετικά με το κατά πόσον γράφεις αισιόδοξες ή απαισιόδοξες ιστορίες», λέει, «ή αν μπορούμε να έχουμε την αισιοδοξία των παλιών ημερών του Star Trek - αυτή την ιδέα πως πρόκειται να χτίσουμε ένα καλύτερο μέλλον. Το ερώτημα είναι αν είναι πλέον αργά ή αν μπορούμε να χτίσουμε ένα καλύτερο μέλλον;».
«Πάντα λέω ότι η αισιοδοξία και η απαισιοδοξία για το μέλλον βασίζεται στην αισιοδοξία και την απαισιοδοξία για την ανθρώπινη φύση. Θα καταστρέψουμε τους εαυτούς μας; Ή θα μπορέσουμε να συνεργαστούμε και να διορθώσουμε μερικά από τα προβλήματα που έχουμε προκαλέσει;».
Η Αντερς, περιγράφει τον εαυτό της ως ρεαλίστρια: «Είναι λίγο από το ένα και είναι λίγο από το άλλο». Δεν είναι ένας γενναίος νέος κόσμος, ή ακόμα και ένας «Θαυμαστός καινούργιος κόσμος», αλλά κάτι ανάμεσα και κάπως πιο περίπλοκο.
Η δουλειά της αφορά την μελέτη της δυαδικότητας, καθώς δίνει έμφαση στην εξερεύνηση των άκρων άκρα ενώ ταυτόχρονα υπολογίζει πώς μπορεί να διασχίσει την απόσταση μεταξύ τους. Το μυθιστόρημα της «All the Birds in the Sky», είναι βασισμένο στην συνάντηση δύο διαφορετικών παιδιών και κάπως απροσάρμοστων χαρακτήρων. Ο ένας μεγαλώνει για να είναι μάγισσα και ο άλλος γίνεται διάνοια της τεχνολογίας, κάτι που αυτόματα τους τοποθετεί σε διαφορετικές πλευρές μιας καταστροφικής μάχης για το μέλλον του πλανήτη. «Είναι ένα είδος μαγείας ενάντια στην επιστήμη ή καλύτερα η φύση κόντρα στην τεχνολογία», επισημαίνει η Αντερς.
Το τελευταίο της βιβλίο, «The City in the Middle of the Night», λαμβάνει χώρα σε έναν πλανήτη που διατηρεί το ίδιο πρόσωπο προς τον ήλιο του καθ′ όλη την διάρκεια της τροχιάς του. Είναι μια ιδέα που ανακάλυψε η Αντερς ενώ δούλευε για το blog επιστήμης και τεχνολογίας io9.
«Οι επιστήμονες λένε ότι αν οι άνθρωποι καταφέρουν να μετοικίσουν σε έναν άλλο πλανήτη έξω από το ηλιακό μας σύστημα, αυτός θα είναι κάποιος σαν αυτόν που περιγράφω στο βιβλίο και αυτό, επειδή οι πλανήτες που έχουν ευνοϊκές ατμόσφαιρες και υγρό στοιχείο, συχνά είναι. Στο μέλλον, πιθανότατα, οι άνθρωποι θα μπορούσαν να ζήσουν σε έναν πλανήτη όπου η μέρα και η νύχτα δεν αποτελούν λειτουργίες της μετάβασης του χρόνου».
«Αυτή η ιδέα των ανθρώπων να βρίσκονται μεταξύ των δύο πραγματικών άκρων της ημέρας και της νύχτας, όπως τον καυτό ήλιο και το απόλυτο κρύο της νύχτας, με συνεπήρε πραγματικά» αναφέρει . Δημιούργησε ατελείωτες ερωτήσεις: Ποια όντα μπορεί να ζουν στη σκοτεινή πλευρά ενός τέτοιου πλανήτη; Θα μπορούσαν οι άνθρωποι να επικοινωνήσουν μαζί τους; Και, φυσικά, πότε κοιμούνται οι άνθρωποι και πώς μετράνε το πέρασμα του χρόνου όταν ζουν σε συνεχές σούρουπο;
Αποξενωμένοι χαρακτήρες
Η Άντερς δημιούργησε έναν κόσμο με δύο απομακρισμένες πόλεις - που χωρίζονται από μια επικίνδυνη, άγονη ερημιά - που ακολούθησαν εντελώς αντίθετους δρόμους στο πρόβλημα της διαχρονικότητας και κατοικούνται από χαρακτήρες ανίκανους να προσαρμοστούν στον τόπο όπου βρίσκονται. Ένας τέτοιος χαρακτήρας, είναι η Μάουθ, το μοναδικό επιζών μέλος μιας νομαδικής ομάδας, που εξαλείφθηκε εντελώς όταν ήταν μικρό κοριτσάκι. Συνεχίζει να περιπλανάται, ανήσυχη, αναζητώντας μια ταυτότητα. Ένας άλλος χαρακτήρας, η Σόφι, ένα ντροπαλό κορίτσι χαμηλότερης τάξης που γίνεται φυγάς αφού πρώτα προστάτευσε την πλούσια φίλη της από μια αστυνομική έρευνα, βρίσκει αποδοχή από κάποιο είδος ιθαγενών του πλανήτη.
Οι χαρακτήρες της Άντερς εμφανίζονται ως αποξενωμένοι και στην συνέχεια, βρίσκονται να ταξιδεύουν μακριά από τα αφιλόξενα σπίτια τους σε μέρη όπου μπορούν να εκτιμήσουν τον πραγματικό τους εαυτό. Για την Πατρίτσια, την μάγισσα ηρωίδα από το «All the Birds in the Sky», αυτή η θέση είναι ένα μαγικό σχολείο, μακριά από την μεγαλύτερη σε ηλικία και εχθρική προς αυτήν αδελφή της αλλά και από τους συμμαθητές της. Για τη Σόφι στο «The City in the middle of the Night», αυτή η θέση είναι η πρωτεύουσα πόλη, η οποία φιλοξενεί τα γηγενή πλάσματα που ονομάζονται από τους ανθρώπους «κροκόδειλοι» και έχουν γίνει φίλοι της.
Για την ίδια την Αντερς, το μέρος αυτό είναι το Σαν Φρανσίσκο. Γεννήθηκε και μεγάλωσε σε μία αγροτική περιοχή, κοντά στο Στορς, στο Κονέτικατ. Την βρήκε περισσότερο ήσυχη απ′ ότι της ταίριαζε. Ως παιδί διάβαζε μανιωδώς και έγραφε ιστορίες. Επισημαίνει πως υπήρξε φανατική θαυμαστής το «Dr. Who». Καθώς αντιμετώπιζε μαθησιακά προβλήματα, συνεργάστηκε με έναν εκπαιδευτικό που ενθάρρυνε τις καλλιτεχνικές της ανησυχίες.
Στο Σαν Φρανσίσκο
«Αν ήμουν σε θέση να διαβάσω τα μαθήματα μου για το σχολείο, τότε θα καθόμουν να γράψω ένα μικρό θεατρικό έργο». Σπούδασε στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ και στην συνέχεια έζησε στην Ασία. Στις αρχές της νέας χιλιετίας, αποφάσισε να μετακομίσει στο Σαν Φρανσίσκο.
«Αρχισα να σκέφτομαι την μετάβαση στο άλλο φύλο. Είχα αρχίσει να προσεγγίζω όλο και περισσότερο την ιδέα του να εμφανίζομαι ως γκέι, γενικά. Ηθελα να ζήσω σε ένα μέρος όπου υπήρχε μεγαλύτερη υποστήριξη σε αυτό το θέμα, με την παρουσία μίας ολόκληρης κοινότητας».
Αποτέλεσε για την ίδια πόλο έλξης, η γεμάτη ζωντάνια πολιτιστική σκηνή της πόλης. Μόλις εγκαταστάθηκε ασχολήθηκε αμέσως με τον κόσμο των γκέι στο κομμάτι της τέχνης και του πολιτισμού. Παρουσιάσεις, ομιλίες, φεστιβάλ, παραστάσεις. Για πολλά χρόνια εργάστηκε στο περιοδικό «Anything That Moves», ένα περιοδικό που απευθύνεται σε αμφιφυλόφιλους και όπως λέει, «έπαιρνε τον ρόλο του πολύ σοβαρά, με εργατικό δυναμικό πολύ διαφορετικό, ενώ έδινε ιδιαίτερη προσοχή σε θέματα που αφορούσαν των αγώνα των αμφιφυλόφιλων». Παράλληλα δημοσίευσε άρθρα και σε μικρότερης κυκλοφορίας περιοδικά ενώ δούλεψε ως εθελοντής στο Folsom Street Fair, «καθώς ήθελα να ζω από κοντά αυτή την υπέροχη σκηνή».
Αρχίζει να γράφει με πάθος για την δική της προσωπικότητα, από προσωπικά δοκίμια μέχρι το πρώτο της μυθιστόρημα «Choir Boy», το οποίο χαρακτηρίζει ως «το παράξενο, παραβατικό, διεμφυλικό μυθιστόρημα μου». Περιβάλλεται από άλλους συγγραφείς, πολλοί από τους οποίους μοιράζονται τις ίδιες ανησυχίες και ιδέες. Η σκηνή προσέφερε γόνιμο καλλιτεχνικό έδαφος.
Θυμάται ότι «γράφω πιο ειλικρινά για τη σεξουαλικότητα και το φύλο και την δική μου εξέλιξη σε γκέι », ενώ συγχρόνως μαθαίνω για τους μηχανισμούς της αφήγησης μέσω του ερωτικού τρόπου γραψίματος. «Πρέπει να καθιερώσεις τον χαρακτήρα πολύ γρήγορα, και πρέπει να ρυθμίσεις την αντιπαράθεση της ιστορίας πολύ γρήγορα, σε μια ερωτική ιστορία», είναι η άποψη της.
Πολλά από τα περιοδικά που εργάστηκε, είτε σταματούσαν την κυκλοφορία τους είτε άλλαζαν χαρακτήρα και ύφος. Με την κούραση να κάνει την εμφάνιση της από την συνεχή έκθεση ως διεμφυλικό άτομο, άρχισε να πιστεύει πως ο χώρος που καταλάμβανε έπρεπε να παραχωρηθεί σε μάυρους διεμφυλικούς. Το 2008, η δημοσιογράφος Αναλι Νιούιτζ ξεκίνησε το io9 ως επιστημονικό blog του Gawker Media και η Αντερς ξεκίνησε ως συντάκτης. Είχε μόλις αποκτήσει έναν καινούργιο στόχο. Όπως μας λέει, «Μόλις είχα αρχίσει να γίνομαι μια αυθεντία στην επιστημονική φαντασία».
Εκτοτε η Αντερς καθιερώθηκε ως συγγραφέας επιστημονικής φαντασίας και άρχισε να δημιουργεί τρανς και διεμφυλικούς χαρακτήρες στα μυθιστορήματά της, χωρίς να εμβαθύνει σε ερωτήματα σχετικά με τη μετάβαση ή την ανακάλυψη ταυτότητας.
«Οι προσωπικές εμπειρίες μου πάντα βγαίνουν στο γράψιμό μου»
«Η ταυτότητα των χαρακτήρων μου δεν είναι το θέμα της ιστορίας. Η μετάβασή τους δεν αναφέρεται παρά περιστασιακά» λέει. «Αν είσαι μέλος μιας συγκεκριμένης ομάδας, ο τρόπος με τον οποίο γράφεις πρέπει να γίνεται κατανοητός από τους mainstream. Στην τρανς λογοτεχνία, ακόμα ξύνουμε την επιφάνεια...»
Η Επιστημονική Φαντασία είναι ένα είδος που επιτρέπει την εξερεύνηση των θεμάτων τρανς. Συχνά, εκείνοι που βλέπουν καλύτερα το μέλλον είναι εκείνοι που έχουν ήδη μάθει ότι οι άνθρωποι μπορούν να αρνηθούν ο ένας τον άλλον, εκείνοι που ξέρουν πόση ζημιά μπορεί να προκαλέσει η άρνηση κατανόησης και αποδοχής.
«Το αίσθημα της απομόνωσης και της διαφοράς υπάρχει σε όλη την υποθετική λογοτεχνία» λέει η Αντερς. «Οι προσωπικές εμπειρίες μου πάντα βγαίνουν στο γράψιμό μου. Ειδικά ο απελπισμένος αγώνας για μια ταυτότητα την οποία οι άνθρωποι είτε δεν καταλαβαίνουν, είτε αντιμετωπίζουν εχθρικά...»
Μετά την εκλογή Τραμπ, η Αντερς άρχισε να αναρωτιέται αν η προβολή θα έπρεπε να έχει προτεραιότητα σε σχέση με το γράψιμο.
«Ενιωθα ότι έπρεπε να κάνω ο,τι μπορούσα, με όποιον τρόπο μπορούσα, για να βοηθήσω τους τρανς να γίνουν πιό ορατοί και τους άλλους ανθρώπους να καταλάβουν ότι και οι τρανς είναι άνθρωποι...»
Τον Ιανουάριο του 2017, ενώ οι ΗΠΑ ετοιμάζονταν για την ορκωμοσία Τραμπ, έγραψε ένα πολύ σκληρό διήγημα με τίτλο «Μην με κατηγορήσετε και δεν θα σας μηνύσω», για μία τρανς γυναίκα, η οποία υπεβλήθη σε μία κτηνώδη θεραπεία αλλαγής. «Ηταν η απάντησή μου στην εποχή Τραμπ...»
Η Αντερς υποστηρίζει ότι ο ακτιβισμός δεν της ταιριάζει - «Το έμαθα με τον κακό τρόπο» - και ανακάλυψε ότι τα καταφέρνει πολύ καλύτερα γράφοντας. Ακόμα και τα λιγότερο πολιτικά μυθιστορήματά της αγγίζουν σημαντικά κοινωνικά ερωτήματα: Πώς μπορούν εντελώς διαφορετικοί άνθρωποι να φτιάχνουν γέφυρες κατανόησης και πώς η ανθρωπότητα μπορεί να βρει τρόπους για να επιβιώσει αντί να οδηγείται σε καταστροφή.
«Αυτό που πραγματικά με ενδιαφέρει είναι να καταλάβουμε ο ένας τον άλλο και να έχουμε μεγαλύτερη συμπόνοια για τους άλλους» λέει. « Νομίζω ότι αυτό που βλέπουμε να συμβαίνει γύρω μας είναι άνθρωποι που δεν επικοινωνούν μεταξύ τους, που δεν είναι σε θέση να καταλάβουν τους άλλους. Και το πιο σημαντικό είναι να είμαστε ανοιχτοί προς τους περιθωριοποιημένους συνανθρώπους μας, οι οποίοι έχουν αντιμετωπίσει επώδυνες εμπειρίες...»
Κι αν θέλουμε να επιβιώσουμε στο μέλλον, όλοι μας πρέπει να δείξουμε συμπόνοια.
«Θα χρειαστεί να σκεφτούμε μερικά πολύ δύσκολα θέματα...» λέει. «Να ξανασκεφτούμε πώς συμπεριφερόμαστε σαν άνθρωποι και να γίνουμε λιγότερο εγωϊστες...»