Ναι. Σερσέ λα φαμ στην Κρήτη. 4.000 χρόνια πριν και η μινωική κοινωνία φαίνεται να έχει να πει εξαιρετικά ενδιαφέροντα και πολύ σύγχρονα πράγματα στον μελετητή, περιηγητή και πολίτη με αναζητήσεις. Οι απεικονιστικές τέχνες της εποχής, είτε πρόκειται για τοιχογραφίες, είτε για αγαλματίδια, είτε για σφραγιδόλιθους, παραθέτουν στοιχεία τα οποία βοηθούν στην εξαγωγή συμπερασμάτων που πιθανότατα οδηγούν στο να διακρίνουμε ένα ιδιότυπο Gender Balance στη μινωική Κρήτη. Αυτό δεν είναι κάτι άγνωστο. Έχει γίνει αντικείμενο έρευνας, αλλά είναι πολύ εντυπωσιακό να το διακρίνεις μπροστά σου σε μια απλή επίσκεψη στους αρχαιολογικούς χώρους και μουσεία του νησιού.
Σε πολύ πρόσφατη επίσκεψη μου στη Κρήτη και παρά την αφόρητη θερμοκρασία, επισκέφτηκα τον αρχαιολογικό χώρο της Κνωσού. Δεν ήταν η πρώτη φορά αλλά σίγουρα εκείνη κατά τη διάρκεια της 5ήμερης εκδρομής μου εκεί δεν ήταν και τόσο ενδεικτική για πολύ κατανοητούς λόγους. Όντας υποψιασμένος για το τι θα δω, ομολογώ πως οι εντυπώσεις μου ήταν πιο πομπώδεις. Αμέσως το χαρακτηριστικό μινωικό κόκκινο κάνει αισθητή την παρουσία του, αρχικά στις κολώνες και έπειτα στις ζωηρές τοιχογραφίες. Είναι βέβαιο πως δεν υπήρχε πιο ραφινάτη κοινωνία την εποχή του Χαλκού από την μινωική Κρήτη.
Οι άνθρωποι εκεί, σχεδόν 4 χιλιετίες πριν, έμαθαν να ζουν σε όμορφες κατοικίες, να τους αρέσουν τα αντικείμενα πολυτελείας, να φοράνε περίτεχνα ρούχα, να βάφουν το πρόσωπο τους και να κάνουν περίτεχνα χτενίσματα. Το πλέον εντυπωσιακό είναι πως η γυναίκα σε εκείνη την κοινωνία φαίνεται να έχει μια θέση με δεσπόζουσα σημασία και διακριτούς ρόλους οι οποίοι δεν περιορίζονταν στην ανατροφή των παιδιών. Βλέπουμε γυναίκες με εξωστρέφεια, με ενεργή συμμετοχή σε κοινωνικά δρώμενα και εξέχουσα θέση στο θρησκευτικό τελετουργικό. Η ύπαρξη της θεοτήτων ταυτισμένων με τη γη και τη γονιμότητα έδωσαν μάλλον ιδιαίτερο κύρος στη γυναικεία φύση. Πέραν όμως του θρησκευτικού ρόλου βλέπουμε γυναίκες να συμμετέχουν σε κοινωνικές εκδηλώσεις, να μαζεύουν κρόκο στα χωράφια και να δαμάζουν ταύρους. Και όλα αυτά φορώντας εκπληκτικής ομορφιάς φορέματα που άφηναν ακάλυπτο το στήθος τους.
Βλέπουμε επίσης άντρες με περιποιημένα μαλλιά και βαμμένα μάτια, οι σκουρόχρωμοι να ασχολούνται με την καθημερινότητα και οι ανοιχτόχρωμοι της άρχουσας τάξης να συμμετέχουν σε τελετές στολισμένοι με υψηλής τέχνης καπέλα. Η μινωική Κρήτη, ως μια εμπορική «αυτοκρατορία» φαίνεται να ήταν μια ευτυχισμένη κοινωνία με πλούτο και ελευθερίες. Η Κρήτη ίσως υπήρξε και η πρώτη μητριαρχική κοινωνία με αποθέωση της γυναικείας υπόστασης τόσο στο κοινωνικό όσο και στο θείο.
Ο Άρθουρ Έβανς που διεξήγαγε τις ανασκαφές στις αρχές του περασμένου αιώνα, προχώρησε σε πολλές «αποκαταστάσεις» κτιρίων αλλά και απεικονίσεων σε τοιχογραφίες σύμφωνα, ίσως, με μια δική του οπτική για το μινωικό παρελθόν. Η ανακάλυψη από τον Έβανς μιας κοινωνίας απολαύσεων, τρυφηλότητας και ευμάρειας συνοδευόταν από μια έμφαση στη σημασία του γυναικείου ρόλου μέσα σε αυτή. Σκεφτείτε πόσο ενδιαφέρον είναι αυτό. Ο Έβανς ως βρετανός της Βικτωριανής εποχής, μιας εποχής μάλλον μισογυνισμού, έρχεται να αποθεώσει την μινωϊτισσα ως μια γυναίκα με εξουσία και πυγμή. Ο αρχαιολόγος, επίσης, εκτιμά πως το πλέον περίτεχνο και μεγαλύτερο μέρος του ανακτόρου της Κνωσού ανήκει στην βασίλισσα Πασιφάη και όχι στον διάσημο Μίνωα.
Μήπως οι πεποίθηση του αυτή προέρχεται από το γεγονός πως η Βικτωρία ήταν μια ισχυρή βασίλισσα του καιρού του; Αυτό όμως δεν ερμηνεύει και τη βεβαιότητα του πως ολόκληρος ο μινωικός κόσμος ήταν ένας μητριαρχικός κόσμος. Σίγουρα ο κόσμος αυτός υπήρξε καινοτόμος για την εποχή του 1.700 π.Χ αλλά, ίσως, δεν υπήρξε και ποτέ μετέπειτα κάτι αντίστοιχο. Η πατριαρχία που κατέκλυσε τον ιστορικό κόσμο, χωρίς να φαίνεται να ατονεί, σε πολλές περιπτώσεις, έως και τις ημέρες μας, ήταν και αυτή που έγραψε την ιστορία και την εθιμική παράδοση.
Οι νικητές γράφουν πάντα την ιστορία. Η έρευνα και οι ανακαλύψεις έπονται και έρχονται πάντα για να εκπλήξουν. Το συγκλονιστικό στον μινωικό κόσμο είναι η χάρη και ισορροπία των φύλων. Οι ρόλοι είναι διακριτοί. Μια πλούσια, μη πολεμοχαρής και εκλεπτυσμένη κοινωνία που δεν είχε λόγο να μην αναγνωρίζει ισότιμες και δυνατές γυναίκες δίπλα σε εξίσου δυνατούς άντρες. Στην Κρήτη φαίνεται να ήταν όλοι ευτυχισμένοι. Μια βόλτα στην Κνωσό, στα μουσεία του νησιού, στο Ακρωτήρι της Θήρας ή στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο στην Αθήνα είναι καλή ευκαιρία να δούμε πως, σε κάποιες περιπτώσεις, η ισότητα των φύλων, η κοινωνική συνοχή, ο σεβασμός και τα ανοικτά μυαλά, υπήρξαν για κάποιους όχι ζητούμενο αλλά καθημερινότητα. Έστω και τέσσερις χιλιετίες πριν. Κάπου στο ενδιάμεσο έγινε το λάθος.
