Το πρωί της 20ης Σεπτεμβρίου 2017, ο τυφώνας «Μαρία» έφτασε στις ακτές του Πουέρτο Ρίκο, σφυροκοπώντας το νησί με ριπές ανέμου με ταχύτητα 170 μιλίων την ώρα και βροχή που προκάλεσε πλημμύρες. Θα ήταν ο πρώτος τυφώνας κατηγορίας 4 που έπληξε το νησί εδώ και σχεδόν 85 χρόνια, αφήνοντας πολλούς πολίτες χωρίς βασικές ανάγκες όπως ηλεκτρικό ρεύμα, φαγητό, τρεχούμενο νερό και στέγη. Ωστόσο, στον απόηχο της καταιγίδας, μια κοινότητα κατοίκων εμφανίστηκε σε μεγάλο βαθμό αλώβητη: περίπου 1.500 μακάκοι ρέζους που ζούσαν δύο χιλιόμετρα μακριά από την ανατολική ακτή του Πουέρτο Ρίκο στο Κάγιο Σαντιάγο.
Το νησί, γνωστό στους ντόπιους ως «νησί των πιθήκων», έγινε για πρώτη φορά το σπίτι σε αυτούς τους απίθανους κατοίκους στα τέλη της δεκαετίας του 1930, όταν ο Κλάρενς Κάρπεντερ έφερε περίπου 450 από αυτούς με πλοίο από την Ινδία στο νησί των 38 στρεμμάτων για να μελετήσει τις κοινωνικές και σεξουαλικές τους συμπεριφορές.
Μέσω αυτής της αρχικής πρωτοποριακής έρευνας, ο γεμάτος δέντρα θύλακας έγινε τελικά το σπίτι του Caribbean Primate Research Center, μιας εκπαιδευτικής και ερευνητικής εγκατάστασης που ανήκει στο Πανεπιστήμιο του Πουέρτο Ρίκο. Με τα χρόνια, γενιές πιθήκων έχουν κατέβει από αυτή την αρχική αποικία, και σήμερα οι απόγονοι τους περιφέρονται ελεύθερα γύρω από το νησί, παίζοντας στις αμμώδεις παραλίες του και εξερευνώντας την ατελείωτη κουβέντα των δέντρων του. Οι μακάκοι ρέζους - το καθένα ζυγίζει περίπου 20 κιλά και είναι γνωστά για τις μακριές, χνουδωτές ουρές τους και τη γούνα στο χρώμα του άχυρου - ζουν σε μεγάλο βαθμό ανεξάρτητα από την ανθρώπινη παρέμβαση (εκτώς από το ταΐσμα).
Αφού ο τυφώνας έπληξε το Πουέρτο Ρίκο, οι ερευνητές από το κέντρο φοβήθηκαν το χειρότερο για τους πιθήκους. Ωστόσο, όταν ήταν ασφαλές να επιστρέψουν στο νησί, οι επιστήμονες έμειναν έκπληκτοι όταν διαπίστωσαν ότι οι κάτοικοι ήταν εκεί
«Δύο μέρες μετά την καταιγίδα, μέλη του προσωπικού μας πήγαν με μια βάρκα στο νησί για να τους ταΐσουν», λέει η Αλίσα Άρε, επιστημονική διευθύντρια του κέντρου. «Όλοι ανησυχούσαν ότι οι πίθηκοι είχαν πεθάνει, αλλά δεν ήταν έτσι».
Η Άρε λέει ότι είναι αδύνατο να πει κανείς με βεβαιότητα εάν κάποιος από τους πιθήκους υπέκυψε στην καταιγίδα, ωστόσο οι εργάτες που είχαν επιφορτιστεί να κάνουν καθημερινές απογραφές του πληθυσμού δεν βρήκαν παρατυπίες.
Ενώ δεν υπάρχουν κάμερες στο νησί για να καταγράψουν ακριβώς πώς οι μακάκοι έτρεχαν κατά τη διάρκεια της καταιγίδας, η Άρε υποπτεύεται ότι αναζήτησαν καταφύγιο σκαρφαλώνοντας σε έναν από τους δύο λόφους του νησιού και μένοντας χαμηλά στο έδαφος. Τα μόνα κτίρια στο νησί χρησιμοποιούνται από το προσωπικό για αποθηκευτικούς και ερευνητικούς σκοπούς.
«Ο τυφώνας κατέστρεψε όλη τη βλάστηση που χρησιμοποιούν οι πίθηκοι για να συμπληρώσουν τη διατροφή τους», λέει η Άρε. «Ο άνεμος ήταν τόσο δυνατός [έκοψε κλαδιά και κλαδιά], οπότε δεν πιστεύουμε ότι σκαρφάλωσαν στα δέντρα».
«Αρχικά, [ο Κάρπεντερ και η ομάδα του] πίστευαν ότι οι πίθηκοι απλώς θα ζούσαν στο νησί χωρίς ανθρώπινη παρέμβαση, αλλά οι πίθηκοι κατέστρεψαν γρήγορα όλη τη βλάστηση στο νησί και έφαγαν τα πάντα», λέει η Άρε. «Έτσι, συνειδητοποίησαν ότι θα έπρεπε να αρχίσουν να συντηρούν τον πληθυσμό με προμήθειες τροφίμων».
Επί του παρόντος, η διατροφή τους περιλαμβάνει καρύδες, καλαμπόκι, σπόρους, μήλα, παπάγια και Purina Monkey Chow (ναι, είναι πραγματικό πράγμα!), που είναι κίτρινα ξηρά μπισκότα σε σχήμα αυγού. Η Άρε επιβεβαιώνει ότι οι πίθηκοι δεν είναι λάτρεις των μπανανών, παρά το τι μπορεί να βλέπουμε κάτι τέτοιο στις ταινίες.
«Τους αρέσει να παίρνουν τη τροφή και να τη βάζουν σε μια λακκούβα και να την πλάθουν [έτσι να μαλακώσει] πριν τη φάνε», λέει.
Ως ερευνητικό ίδρυμα που μελετά αυτά τα θηλαστικά για δεκαετίες, ήταν λογικό να εξετάσουμε προσεκτικότερα πώς το τραύμα, στην προκειμένη περίπτωση μια φυσική καταστροφή, επηρέασε τη συμπεριφορά και τις σχέσεις τους. Οι ερευνητές εξεπλάγησαν από τα ευρήματά τους.
Σήμερα, το νησί δεν είναι ανοιχτό στο ευρύ κοινό, προκειμένου να αποφευχθεί η περιττή ανθρώπινη επαφή με τους πιθήκους. Ωστόσο, κάθε χρόνο, επισκέπτες ερευνητές έρχονται στο νησί για να μελετήσουν τους πιθήκους και να αξιοποιήσουν την εκτεταμένη βάση δεδομένων του νησιού που περιέχει δεδομένα αξίας άνω των 60 ετών, από βασικές δημογραφικές πληροφορίες (ηλικία, κοινωνικές ομάδες και ποσοστά μητρότητας) σε περισσότερα από 11.000 πιθήκους σε γενετικές πληροφορίες και μια συλλογή με περισσότερους από 3.300 σκελετούς πιθήκων. Οι μελέτες τους συνεχίζουν να ωθούν προς τα εμπρός στην κατανόησή μας για τη συμπεριφορά των πρωτευόντων και πώς μεταφράζεται στη δική μας συμπεριφορά ως ανθρώπων.
Πηγή: Smithsonianmag