Η ΕΕ αποφάσισε στη Σύνοδο Κορυφής της 17 Οκτωβρίου να σπάσει ταμπού χρόνων όσον αφορά τη διαχείριση του μεταναστευτικού το οποίο έχει καταστεί το πλέον ακανθώδες ζήτημα που απασχολεί τις ευρωπαϊκές κοινωνίες. Οι αντιδράσεις των πολιτών και η δυσαρέσκεια τους, που εκφράζεται με την υποστήριξη κομμάτων εκτός συστημικού πλαισίου, αλλά και οι ραγδαίες εξελίξεις στη Μέση Ανατολή, δημιούργησαν τις συνθήκες εκείνες που οδήγησαν τους «27», ηγέτες της Ένωσης, παρά τις όποιες διαφορές τους, να καταλήξουν σε μια κοινή δήλωση που ορίζει ξεκάθαρα ότι η Ευρώπη σκληραίνει τη στάση της στην παράνομη μετανάστευση.
Σαρλ Μισέλ: 5 άξονες για το Μεταναστευτικό
Οι προτεινόμενες λύσεις που έχουν μπει στο τραπέζι, οι οποίες θα ήταν αδιανόητες πριν λίγα χρόνια, προβλέπουν γρηγορότερες επιστροφές και απελάσεις όσων δεν δικαιούνται άσυλο, επαναπροσδιορισμό των όρων για το τι σημαίνει ασφαλής Τρίτη χώρα, ενώ παραμένουν στη συζήτηση οι αμφιλεγόμενοι «κόμβοι επιστροφών».
«Η μετανάστευση αποτελεί ευρωπαϊκή πρόκληση που απαιτεί ευρωπαϊκή απάντηση. Πρέπει να ενισχύσουμε την συνολική μας προσέγγιση», γράφει χαρακτηριστικά σε ανάρτησή του στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ο Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ, καταγράφοντας 5 άξονες:
1. Οικοδομώντας εταιρικές σχέσεις με τις χώρες προέλευσης και διέλευσης
2. Καταπολεμώντας το οργανωμένο έγκλημα και το λαθρεμπόριο
3. Καλύτερο έλεγχο των συνόρων μας
4. Αναπτύσσοντας αποτελεσματικές πολιτικές επιστροφής
5. Προώθηση νομικών οδών για ένα καλά οργανωμένο σύστημα.
Στήριξη στην Πολωνία
Η ευρωπαϊκή μετατόπιση επιβεβαιώνεται και από τη στήριξη που έλαβε στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ο πρωθυπουργός της Πολωνίας Ντόναλντ Τουσκ ο οποίος πρόσφατα δήλωσε ότι θα αναστείλει τις διαδικασίες παροχής ασύλου λόγω των χιλιάδων μεταναστών που προωθεί Ρωσία και Λευκορωσία στα σύνορα της χώρας του.
«Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο επιβεβαιώνει τη δέσμευσή του για την αντιμετώπιση της εργαλειοποίησης των μεταναστών για πολιτικούς σκοπούς» αναφέρει το κοινό κείμενο συμπερασμάτων δικαιολογόντας τη στάση του Τουσκ εκτιμώντας με αυτό τον τρόπο ότι δεν απειλείται η συνθήκη Σένγκεν αφού η απόφαση λαμβάνεται κάτω από έκτατες συνθήκες.
Η επισήμανση αφορά όλες τις χώρες ανατολικής Ευρώπης, όπως η Πολωνία, η Φινλανδία αλλά και στις χώρες της Βαλτικής, που θέλουν να αναστείλουν το δικαίωμα ασύλου για τους μετανάστες από τη Μέση Ανατολή οι οποίοι προσπαθούν να εισέλθουν από τη Ρωσία και τη Λευκορωσία στο πλαίσιο του ”υβριδικού πολέμου” του Κρεμλίνου κατά της ΕΕ.
Όμως παραμένουν οι αντιδράσεις για την μονομερή απόφαση της Γερμανίας να επιβάλλει ελέγχους στη ζώνη Σένγκεν με το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο να υπενθυμίζει στα συμπεράσματά του τη σημασία της εύρυθμης λειτουργίας του χώρου Σένγκεν, σύμφωνα με τον αναθεωρημένο Κώδικα Συνόρων Σένγκεν.
Νέα νομοθετική πρόταση για τις επιστροφές
Στα συμπεράσματα της Συνόδου οι Ευρωπαίοι ηγέτες, αφού επαναλαμβάνουν ότι το μεταναστευτικό πρόβλημα είναι ευρωπαϊκό πρόβλημα και απαιτεί ευρωπαϊκές λύσεις, ζητούν «Αποφασιστική δράση σε όλα τα επίπεδα για τη διευκόλυνση, αύξηση και επιτάχυνση των επιστροφών από την ΕΕ», και καλούν την Ευρωπαϊκή Επιτροπή «να υποβάλει επειγόντως νέα νομοθετική πρόταση».
Και θα μπορούσε κανείς να αναρωτηθεί για το νέο Σύμφωνο για την Μετανάστευση που ψηφίστηκε πριν από λίγους μήνες. Η απάντηση είναι ότι η εφαρμογή του αναμένεται να ξεκινήσει σε 24 μήνες. Γι΄αυτό και η φον ντερ Λάιεν δήλωσε, κατά τη συνέντευξη Τύπου μετά το τέλος της Συνόδου, ίσως και υπό την πίεση που τις ασκούν Γερμανία, Ισπανία και Γαλλία, ότι «Είμαστε έτοιμοι, αν χρειαστεί, να επιταχύνουμε την εφαρμογή του Συμφώνου για τη μετανάστευση και το άσυλο».
Όμως σε αυτό δεν υπάρχει σαφής πρόβλεψη για τις επιστροφές. «Είναι μισοτελειωμένο» δήλωσε ειρωνικά ο Τσέχος πρωθυπουργός.
Ετσι η πρόεδρος της Κομισιόν διαβεβαίωσε ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα προτείνει «με μια νέα πρόταση για επιστροφές».
Όπως είπε, «μόνο το 20% των μεταναστών που δεν έχουν δικαίωμα παραμονής στην ΕΕ έχει επιστρέψει στις χώρες προέλευσης και σημείωσε ότι μια παρόμοια πρωτοβουλία για αναθεώρηση της οδηγίας των επιστροφών απέτυχε το 2018, αλλά έξι χρόνια αργότερα, η συζήτηση έχει εξελιχθεί».
Συμπλήρωσε δε ότι συζητήθηκε και η αντιμετώπιση των διακινητών υπογραμμίζοντας ότι η νομοθεσία είναι 20 ετών και πως τώρα «υπάρχει μια νέα νέα πρόταση στο τραπέζι» εκφράζοντας την ελπίδα να προχωρήσει γρήγορα η εφαρμογή της.
«Η μετανάστευση αποτελεί ευρωπαϊκή πρόκληση που απαιτεί ευρωπαϊκή απάντηση.
Πρέπει να ενισχύσουμε την εφαρμογή της συνολικής μας προσέγγισης με: - την οικοδόμηση εταιρικών σχέσεων με τις χώρες προέλευσης και διέλευσης, - την καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος και του λαθρεμπορίου, - τον καλύτερο έλεγχο των συνόρων μας, - την ανάπτυξη αποτελεσματικών πολιτικών επιστροφής, - και την προώθηση νομικών οδών για ένα καλά οργανωμένο σύστημα.» γράφει σε ανάρτησή του στο Χ ο απερχόμενος πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ.
Τρίτες χώρες και «κόμβοι επιστροφής»
Για την πρόληψη της παράνομης μετανάστευσης, η φον ντερ Λάιεν είπε ότι θα πρέπει να εξεταστεί η ιδέα των «ασφαλών τρίτων χωρών» και να προσδιοριστεί ο ορισμός τους.
«…συζητήσαμε επίσης (στο Συμβούλιο) καινοτόμους τρόπους για την αντιμετώπιση της παράνομης μετανάστευσης.
Υπάρχουν διάφορες επιλογές που έχουν συζητηθεί. Πρώτον, η ανάγκη αναθεώρησης της έννοιας της ασφαλούς τρίτης χώρας. Τι είναι μια ασφαλής τρίτη χώρα; Πώς ορίζεται;
Δεύτερον, η ιδέα της ανάπτυξης κόμβων επιστροφής εκτός της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Έχει συζητηθεί» είπε χωρίς να αναπτύξει ιδιαίτερα τις σκέψεις της λέγοντας ότι η όποια προσπάθεια θα πρέπει να γίνει σε συνεργασία με την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες και τον ΔΟΜ με χρηματοδότηση από την ΕΕ.
Η Συνάντηση των Δέκα
Οι διαφορετικές απόψεις σε μια σειρά ζητημάτων, όπως για παράδειγμα η στάση της Γερμανίας, δημιούργησαν μια σειρά αντιδράσεων, διαβουλεύσεων μεταξύ των ηγετών και ένα έντονο παρασκήνιο.
Στο πλαίσιο αυτό διεξήχθη και η συνάντηση εννέα χωρών με τη συμμετοχή της φον ντερ Λάιεν πριν τη σύνοδο με διπλωματική πηγή να δηλώνει στη HuffPost Greece ότι ήταν μια «μίνι σύνοδος» και πως το πιο πιθανό είναι να συνεχίσει να επαναλαμβάνεται πριν από κάθε συνάντηση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου.
Με το βλέμμα στη Συρία
Ο πρόεδρος της Κύπρου, ο κ. Νίκος Χριστοδουλίδης που συμμετείχε στη συνάντηση των δέκα δήλωσε ικανοποιημένος για «το γεγονός ότι φαίνεται ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση, πλέον, προσεγγίζει με τη σοβαρότητα που πρέπει» το μεταναστευτικό και πρόσθεσε πως είναι θετικό που επιτέλους σε αυτό το κάδρο των συζητήσεων για το μεταναστευτικό περιλαμβάνεται και το θέμα της Συρίας.
«Όταν πρωτοξεκίνησα με αυτήν την προσπάθεια ήταν μόνο δύο τρία κράτη-μέλη που επέμεναν για την ανάγκη να αγγίξουμε το θέμα της Συρίας. Πλέον, είναι διψήφιος αριθμός των κρατών- μελών που συμφωνούν με την προσέγγισή μας» είπε.
Το θέμα της Συρίας αν και δεν αναφέρεται πουθενά στα συμπεράσματα της Συνόδου εντάσσεται στις «καινοτόμες λύσεις» καθώς προσπαθούν να τη χαρακτηρίσουν ως ασφαλή χώρα για επιστροφή.
«Μιλάμε για εθελοντικές επιστροφές και σε καμία περίπτωση δεν θα γίνει τίποτα σε συνεννόηση με τον Ασάντ» δήλωσε στη HuffPost κυβερνητική πηγή από την Κύπρο και εξήγησε ότι η όποια επιστροφή θα γίνεται σε συνεργασία με την UNCHR και γειτονικά κράτη που θα μπορούν να συνδράμουν.
Σύμφωνα με την ίδια πηγή η Συρία επανήλθε στο προσκήνιο ακόμη πιο έντονα καθώς 260.000 Σύριοι που ζούσαν στον Λίβανο επέστρεψαν σε διάστημα λίγων ημερών στην πατρίδας έπειτα από τους ισραηλινούς βομβαρδισμούς. Το πρόβλημα είναι ότι πολλές από τις περιοχές στις οποίες οι άνθρωποι θέλουν να επιστρέψουν δεν έχουν πλέον καμία υποδομή (νερό, ρεύμα, σχολεία, νοσοκομεία) άρα πρέπει να υπάρξουν οι δράσεις εκείνες και οι χρηματοδοτήσεις που να προσφέρουν τη δυνατότητα της επιστροφής και μιας αξιοπρεπούς διαβίωσης.
Η διατύπωση αυτή συνάδει με τα συμπεράσματα όπως προέκυψαν από την πρώτη Σύνοδο Κορυφή της ΕΕ με το Συμβούλιο Συνεργασίας του Κόλπου που διεξήχθη μια μόλις ημέρα πριν το Συμβούλιο Κορυφής.
Στο κοινό ανακοινωθέν ΕΕ με τις χώρες του Κόλπου συνδέουν τη Συρία με τη μεταναστευτική κρίση και κάνουν λόγο για δέσμευση όσον αφορά στην επίτευξη μιας περιεκτικής πολιτικής λύσης, που θα διαφυλάσσει την ενότητα, την κυριαρχία και την εδαφική ακεραιότητα της Συρίας, ενώ τονίζεται και η ανάγκη δημιουργίας ασφαλών συνθηκών για την ασφαλή, αξιοπρεπή και οικειοθελή επιστροφή των Σύρων προσφύγων και των εσωτερικά εκτοπισμένων ατόμων σύμφωνα με τα πρότυπα του ΟΗΕ και την παροχή της απαραίτητης στήριξης σε αυτούς και στις κοινότητες υποδοχής.
Πρωτοστάτης σε αυτή την προσπάθεια φέρεται και η Ιταλίδα πρωθυπουργός, η Τζόρτζια Μελόνι η οποία στη Σύνοδο Κορυφής της Πέμπτης προέτρεψε την τους ηγέτες της ΕΕ να διερευνήσουν στρατηγικές για να καταστεί δυνατή η επιστροφή των Σύρων προσφύγων. Σημειώνεται ότι η Ιταλίδα πρωθυπουργός την Παρασκευή (19 Οκτωβρίου) είχε προγραμματίσει να ταξιδέψει στην Ιορδανία και τον Λίβανο.
Μαζί με τον πρωθυπουργό της Δανίας @Statsmin Mette Frederiksen και τον πρωθυπουργό των Κάτω Χωρών @MinPres Dick Schoof διοργάνωσα συνάντηση για να συζητήσουμε για την αντιμετώπιση των παράτυπων μεταναστευτικών ροών και ιδίως για καινοτόμες λύσεις, ενόψει του σημερινού Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στις Βρυξέλλες. Ήταν μια πολύ θετική συνάντηση με σαφείς κοινούς στόχους: την πρόληψη της παράτυπης μετανάστευσης, την καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων και την αποτελεσματικότερη εφαρμογή της ευρωπαϊκής πολιτικής επιστροφής. Θα ήθελα να ευχαριστήσω την Πρόεδρο Ursula von der Leyen και τους ηγέτες της Αυστρίας, της Κύπρου, της Ελλάδας, της Μάλτας, της Τσεχίας, της Πολωνίας, της Σλοβακίας και της Ουγγαρίας που συμμετείχαν με συγκεκριμένο και εποικοδομητικό πνεύμα - Η ανάρτηση της Μελόνι στο Χ
Προειδοποιήσεις προς την Turkish Airlines
Ένα άλλο θέμα που ετέθη από τον Κύπριο Πρόεδρο, σύμφωνα με διπλωματικές πηγές, στη συνάντηση των δέκα αλλά και στο Συμβούλιο ήταν το ενδεχόμενο επιβολής κυρώσεων σε αεροπορικές εταιρείες εάν αποδειχθεί ότι παρέχουν αεροπορικά εισιτήρια χωρίς επιστροφή σε μετανάστες.
«Η τουρκική αεροπορική αερογραμμή Turkish Airlines για καιρό έστελνε μετανάστες από τη Σομαλία και αλλού στην Κύπρο μέσω των κατεχόμενων και όταν τους απειλήσαμε με κυρώσεις σταμάτησαν» αναφέρει η ίδια πηγή και προσθέτει πως το ίδιο έκανε και με μετανάστες από τη Μέση Ανατολή τους οποίόυς έστελνε στην Ευρώπη μέσω της Λευκορωσίας κάτι που σταμάτησε να κάνει το 2021 πάλι υπό την απειλή κυρώσεων.
Συνεχίζεται ...
Η αρχή της συζήτησης αυτής που σηματοδοτεί την στροφή της ευρωπαϊκής πολιτικής στο μεταναστευτικό, θα έχει συνέχεια, καθώς τα θέματα θα τεθούν πάλι στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων μεταξύ των «27» στην άτυπη Σύνοδο στις 8 Νοεμβρίου 2024 στη Βουδαπέστη και στο επόμενο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στις 19 και 20 Δεκεμβρίου όπου θα πρέπει να πάρουν και τις οριστικές τους αποφάσεις.