Η καγκελάριος Merkel, που πρόσφατα μας επισκέφθηκε, ο πρόεδρος Macron αλλά και άλλοι πολιτικοί στην Ευρώπη έχουν αρχίσει το τελευταίο διάστημα να συζητούν ανοικτά την ιδέα δημιουργίας Ευρωστρατού. Τον χρειαζόμαστε όμως στα αλήθεια και αν ναι ποια θα είναι τα οφέλη;
Η πρώτη απάντηση που θα έδινε κάθε Έλληνας πολίτης ή πολιτικός είναι πως έτσι «εξασφαλίζονται τα σύνορά μας». Αυτό, ακόμα και στον βαθμό που ενδεχομένως ανταποκρίνεται στην αλήθεια (ο Emmanuel Macron ουσιαστικά πρότεινε τον Αύγουστο μια «σχεδόν αυτόματη» διαδικασία στρατιωτικής αλληλεγγύης μεταξύ των μελών της Ε.Ε.), δεν αποτελεί ευρύτερο επιχείρημα για την δημιουργία Ευρωστρατού παρά μόνο εάν ισχύει για το σύνολο των μελών, δηλαδή και για χώρες όπως η Εσθονία ή η Φιλανδία.
Καλώς ή κακώς η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν αισθάνεται ως απειλή την Τουρκία με τον τρόπο που εμείς την αντιλαμβανόμαστε, αντιθέτως όμως, μια σειρά Ευρωπαϊκών κρατών βλέπουν μια τέτοια απειλή στο πρόσωπο της Ρωσίας.
Διαπιστώνουν επίσης, πως για την προεδρία Τραμπ η Ευρώπη είναι μια σχεδόν εχθρική δύναμη και το δείχνει όπως μπορεί, με «τελευταίο κρούσμα» (με την επιφύλαξη μιας παρεξήγησης που το shutdown της κυβέρνησης δυσκολεύει την διαλεύκανση) την υποβάθμιση της ΕΕ από οιονεί κρατική οντότητα σε διεθνή οργανισμό η οποία πλέον θα δικαιούται Αντιπροσωπεία και όχι Πρεσβεία. Ταυτόχρονα βλέπουν το «κενό» που η υποχώρηση των ΗΠΑ αφήνει στην περιοχή, αλλά και την αδυναμία της Ε.Ε. να συνδιαμορφώσει ουσιαστικά τις νέες ισορροπίας εξασφαλίζοντας ηρεμία στον περίγυρό της.
Με άλλα λόγια παρότι η Ε.Ε. είναι μια οικονομική υπερδύναμη και ασκεί -πολύ επιδέξια και αποτελεσματικά συνήθως- το soft power η έλλειψη ισχύος την περιορίζει ουσιαστικά. Θα υπηρετούνταν λοιπόν, η επίσημη παγκόσμια στρατηγική της Ευρωπαϊκής Ένωσης από το 2016 που αναφερόταν στην επιδίωξη «στρατηγικής αυτονομίας».
Είναι όμως αυτά τα μοναδικά αποτελέσματα που θα παραγάγει η δημιουργία ενός πραγματικού Ευρωστρατού; Όχι βέβαια. Η δημιουργία ενός Ευρωστρατού είναι ικανή να δημιουργήσει οικονομίες κλίμακας, εξοικονομώντας δαπάνες και ταυτόχρονα να οδηγήσει την κούρσα της καινοτομίας για την Ε.Ε. (τουλάχιστον σε ορισμένες τεχνολογίες). Αν εστιάσουμε στις ελληνικές αμυντικές δαπάνες θα πρέπει να υπογραμμίσουμε πως παρά το μέγεθός τους η πλειοψηφία αυτών (περίπου τα 2/3) αφορούν μισθολογικά κόστη προσωπικού ενώ οι δαπάνες αγοράς εξοπλισμού πλησιάζουν το 15%. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο θα πρέπει να σημειώσουμε πως ενώ οι αμυντικοί προϋπολογισμοί των 28 μελών της ΕΕ αθροιζόμενοι φθάνουν περίπου στο μισό των αντίστοιχων δαπανών των ΗΠΑ, κανείς δεν μπορεί να ισχυριστεί πως παράγουν αντίστοιχο αποτέλεσμα ισχύος. Αυτά είναι παραδείγματα για το πως οι αμυντικές δαπάνες των χωρών και η έλλειψη ενιαίας πολιτικής οδηγούν σε αναποτελεσματικότητα και αυξημένο κόστος.
Θα πρέπει βέβαια και η ίδια η βιομηχανία να μην μείνει στην σημερινή της μορφή. Ο έντονος κατακερματισμός δεν δρα ενισχυτικά ενώ η μεγάλη ποικιλία των οπλικών συστημάτων καθιστά πολυδάπανη την συνεργασία σε ό,τι έχει να κάνει με τις απαραίτητες υποστηρικτικές δομές. Αυτό βέβαια δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να σημάνει την κατίσχυση των βιομηχανιών της μιας χώρας έναντι των υπολοίπων, θα πρέπει αντίθετα να σημάνει εκτεταμένες συνεργασίες μέσω μόνιμων σχημάτων (και όχι περιστασιακών κοινοπραξιών όπως έως τώρα) που θα περιλαμβάνουν καινοτομία αλλά και μεταφορά τεχνογνωσίας. Σε πολύ απλά λόγια σημαίνει ότι αν ο ευρωπαϊκός στρατός εξοπλίζεται από ευρωπαϊκές βιομηχανίες συμμέτοχοι στο κέρδος (οικονομικό και τεχνολογικό) πρέπει να είναι όλοι.
Πόσο μακριά είμαστε από κάτι τέτοιο; Εδώ η απάντηση δεν μπορεί να είναι σαφής. Για πρώτη -ίσως- φορά διαφαίνεται πολιτική βούληση για να προχωρήσουμε προς αυτή την κατεύθυνση, έχουν μιλήσει για αυτό μια σειρά πολιτικών ηγετών, είναι όμως γνωστό πως η Ευρώπη προχωρά με μικρά και αργά βήματα παρότι εδώ απαιτούνται άλματα. Σε κάθε περίπτωση ένα πρώτο πλαίσιο για την Ευρωπαϊκή Αμυντική Ενωση υπάρχει ήδη (σύμφωνα με την Γερμανίδα υπουργό Άμυνας Ursula von der Leyen, η οποία ουσιαστικά δήλωσε πως «οι δομές της βρίσκονταν εν υπνώσει για μεγάλο χρονικό διάστημα εντός της Συνθήκης της Λισαβώνας, τώρα τις ενεργοποιήσαμε»).
Η δημιουργία ενός πραγματικού Ευρωστρατού λοιπόν θα ήταν ωφέλιμη σε πολλά επίπεδα, οικονομικά, τεχνολογικά αλλά και πολιτικά. Ταυτόχρονα θα ενίσχυε την αίσθηση του «κοινού», της ταυτότητας του Ευρωπαίου πολίτη ανεξαρτήτως της χώρας που αυτός κατοικεί. Απαιτείται λοιπόν να αρχίσουμε να μιλάμε ανοικτά για αυτή την αναγκαιότητα και να πιέζουμε προς την κατεύθυνση της -όσο το δυνατόν- πιο σύντομης δημιουργίας του.