Κάνοντας ένα προσωρινό διάλειμμα (το οποίο ίσως και να είναι...αιρετική πράξη για τον ίδιο!) από τη σύνθεση συμφωνικών έργων που κατά κύριο λόγο τον απασχολεί τα τελευταία χρόνια ο Δημήτρης Παπαδημητρίου επιστρέφει μετά από αρκετά μεγάλο διάστημα στην δημιουργία τραγουδιών.
«Ο Μεγάλος Αιρετικός» είναι ο τίτλος ενός κύκλου τραγουδιών του σε ποίηση αιρετικών ποιητών (ή σε «αιρετικά» ποιήματα ποιητών που δεν είναι τέτοιοι) που το πρώτο από τα τρία μέρη του, δώδεκα τραγούδια συγκεκριμένα, θα παρουσιαστεί την Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης, δηλαδή την Πέμπτη 21 Μαρτίου, στην μικρή σκηνή της Στέγης Ιδρύματος Ωνάση από τον βαρύτονο Χάρη Ανδριανό, την Βερόνικα Δαβάκη και τον Πάνο Παπαϊωάννου με την συνοδεία εννεαμελούς συνόλου.
Συνομίλησα με τον συνθέτη για το πως οι επιλογές του να είναι αιρετικός απέναντι στην κατά καιρούς αισθητική ή όποια άλλη «ορθοδοξία» και να αυθαιρετεί απέναντι στα αναμενόμενα από τον εαυτό του – που μπορεί πολύ ωραία να είναι και καθηλώσεις ή και εμμονές οι οποίες έχουν πλέον καταλήξει αδιέξοδες σε βαθμό αυτοπαγίδευσης – είναι μονόδρομος για κάθε δημιουργό που θέλει το έργο του να έχει αιτία και λόγο, τους αναγκαίους παράγοντες για να οδηγηθεί σε ένα έμπλεο περιεχομένου και άξιο λόγου αποτέλεσμα.
Ο τίτλος είναι απλά ένα χιουμοριστικό λογοπαίγνιο πάνω στο «Ο Μεγάλος Ερωτικός» του Μάνου Χατζιδάκι ή αναφέρεσαι στον εαυτό σου γιατί όντως τον θεωρείς αιρετικό;
Δυστυχώς ή ευτυχώς είμαι φύσει αιρετικός αλλά εκφράστηκα ως κανονικός σε μια αιρετική εποχή…Η αλήθεια είναι ότι ο Μάνος ήταν επίσης Μεγάλος Αιρετικός εξίσου με Μεγάλος Ερωτικός. Σαν να τον βλέπω να χαμογελάει με το χιούμορ αυτό, που του ανήκει εξάλλου...Αιρετικός είναι ο μη ορθόδοξος. Οι επαναστάσεις ξεκινούν από αιρετικές και, αν επιτύχουν, γίνονται νέα σκληρότερα συστήματα. Ο νέος αιρετικός είναι κατά βάθος ορθόδοξος μιας παλαιότερης ή νεότερης ιδεολογίας ή τάσης. Τρέχα γύρευε! Για εμένα αιρετικό είναι το διαρκώς ανυπότακτο πνεύμα και πολύ, πολύ απλά κάθε ένας αληθινά σκεπτόμενος. Ο Μεγάλος Αιρετικός δείχνει με τραγούδια και ποιήματα τον τρόπο να είναι κανείς επί της ουσίας πολιτικός σήμερα σε όποια κοινωνική τάξη και αν ανήκει, σε όποιο κόμμα και αν πρόσκειται.
Οι Παλαμάς, Ρίλκε και Σαχλίκης δεν είναι από αυτούς που έρχονται στο νου όταν ακούμε την λέξη αιρετικός. Ποιο είναι το αιρετικό στοιχείο καθενός από αυτούς για εσένα;
Ο Σαχλίκης είναι χίλια τοις εκατό αλλά θα του δοθεί χώρος στο δεύτερο μέρος. Ο Ρίλκε είναι και αυτός ένα παράξενο μυαλό και συχνά παραδοξολογεί με πολύ μεγάλο ενδιαφέρον. Ο Παλαμάς όμως σίγουρα εκπλήσσει ως μέλος αυτής της παρέας, όχι όμως τους «Παλαμικούς» που ξέρουν και αυτή την εντυπωσιακή πτυχή του έργου του. «Ο Γκρεμιστής» - και όχι μόνον - θα μπορούσε να γίνει θούριος επαναστάσεων.
Ο αιρετικός για μια θρησκεία ή και για την κοινωνία είναι αυτός που πηγαίνει ενάντια στους κανόνες και τις συμβάσεις της. Μήπως όμως αιρετικός στην δημιουργία και την τέχνη είναι αυτός που πηγαίνει ενάντια στις προκαταλήψεις ή ακόμα και στις δοσμένες απόψεις και μεθόδους του;
Ο αιρετικός είναι άφοβος και σκεπτόμενος, προϋποθέσεις για κάθε σοβαρό καλλιτέχνη είναι το να είναι αμφότερα. Η τέχνη είναι εκ φύσεως «περιθώριο» αφού παραμένει οικονομικά ανένταχτη και παραγωγικά ανερμήνευτη και ανεξέλεγκτη. Οι καλλιτέχνες είναι φίλοι κάθε επανάστασης και οι πρώτοι εχθροί οποιονδήποτε επαναστατών μόλις επικρατήσουν!
Η αυθ-αιρεσία είναι μια μορφή αίρεσης; Ανεξάρτητα από αυτό εσύ αυθαιρετείς στην ζωή σου και ιδιαίτερα απέναντι στον εαυτό σου;
Αυθαίρετος είναι αυτός που παίρνει από τον εαυτό του άδεια για ό,τι πιστεύει. Η αυθαιρεσία είναι...γλωσσού και αντιπαθητική αλλά ναι! Είναι μια μορφή και αυτή της ίδιας διαδικασίας και μάλιστα γενεσιουργός κάθε σημαντικού νέου ρεύματος.
Με ποιον τρόπο αυθαιρετείς απέναντι στον δημιουργικό εαυτό σου;
Προσπαθώντας - μάταια συνήθως - να τον εκπλήξεις. Πρέπει να τρέξεις λίγο πιο γρήγορα από εσένα τον ίδιο, πράγμα δύσκολο. Οχι όμως και ακατόρθωτο, αν σε...πιάσεις στον ύπνο!
Κρίνοντας από το ποιους ποιητές μελοποιείς - οι οποίοι άλλωστε έδωσαν και τον τίτλο - αυτός πρέπει λογικά να είναι ο πιο «αιρετικός» κύκλος τραγουδιών που έκανες ποτέ. Ποια είναι λοιπόν αυτά τα αιρετικά στοιχεία του γενικά από πλευράς γραφής, μελωδικά ίσως αλλά και ενορχηστρωτικά;
Τι πιο αιρετικό από το «κανονικό» την σήμερον; Και τι πιο συγκλονιστικό από το να ακούς σαν μια κανονική αστική άρια όπερας τα απίστευτα στιχάκια του Βιγιόν ή σαν mainstream λαϊκό τραγούδι τον «Γκρεμιστή» του Παλαμά και σαν ρεμπέτικο την ποίηση του Tζον Ντον; Kαι έπονται και άλλοι δύο αιρετικοί κύκλοι, αυτός είναι ο πρώτος!
H συνύπαρξη ενός λυρικού ερμηνευτή με έναν άλλο που είναι κυρίως λογίων («έντεχνων») καταβολών και μία νέα, κατά βάση λαϊκή, ερμηνεύτρια συνιστά επίσης μιαν αίρεση; Τι διαφορετικό κομίζει καθένας από αυτούς/ήν και σε έκανε να μην εμπιστευθείς τον κύκλο μόνο σε έναν ή στη μία;
Καταρχήν να πω ο τακτικότατος συνεργάτης μου Γιώργος Φλωράκης απουσιάζει επειδή δεν υπήρχαν χρήματα για τέσσερις ερμηνευτές και έτσι δώσαμε προτεραιότητα στους δύο «νεότερους» όμως θα συμμετέχει οπωσδήποτε στη συνέχεια του κύκλου. Επίσης όπως θα ακούσεις η συνύπαρξη είναι…αντιθετική αφού ο Χάρης Ανδριανός τραγουδά και Σαμπάχ και πειραιώτικο τον Τζον Ντον και η Βερόνικα Δαβάκη την πιο κλασικότροπη Σελήνη («Μες Την Νύχτα») του Λαφόργκ, αμφότεροι δηλαδή εμπεριέχουν και τα αντίθετα τους. Μόνον ο Πάνος Παπαϊωάννου δεν επισκέπτεται «ξένα εδάφη», προς το παρόν τουλάχιστον...
Αν αίρεση επί της ουσίας σημαίνει να επιμένεις να θέτεις ερωτήματα αντί να αναζητείς επίμονα απαντήσεις στα ήδη κατατεθειμένα ποιο ή ποια ερωτήματα θέτει το πρώτο και υποθέτω και τα υπόλοιπα δύο μέρη αυτού του κύκλου, προς εσένα τον ίδιο, τους ομοτέχνους σου αλλά ίσως και το κοινό;
Πόσο ανάγκη έχει ο Θεός τον άνθρωπο; (Ρίλκε) Πόσο να υποτάσσομαι στην ασχήμια και το ψέμα; (Παλαμάς) ή στο εξαιρετικά καταπιεστικό σύστημα που σε εξαϋλώνει ως ύπαρξη (Σεφέρης) αλλά και στο αντισυμβατικό φλερτ; (Τζoν Ντoν) O εξωραϊσμός του θανάτου (Λαφόργκ) σε αντίθεση με το καγχασμό του Βιγιόν στην έννοια της τιμωρίας από την δικαιοσύνη ή την θρησκεία. Αλλά και ο ορισμός τής παιδείας και πνευματικότητας ως παράβαση του όποιου σεβασμού και όποιας υποταγής (Καβάφης) ή τι σημαίνει αρχηγός ή πόλεμος (Μπρεχτ) και τόσα άλλα που διατυπώνονται μελοποιημένα σε αυτό το μέρος και θα συνεχίσουν να διατυπώνονται έτσι στα επόμενα.
Όσοι...«αιρετικοί» προσέλθετε λοιπόν!
