Το 2023 είναι χρονιά ορόσημο για την Τουρκία. Συμπληρώνεται η εκατονταετηρίδα της Δημοκρατίας της Τουρκίας, όπως επίσης και τα 100 χρόνια από την υπογραφή της Συνθήκης της Λωζάνης. Επιπλέον το 2023 είναι προγραμματισμένες οι γενικές εκλογές στη γειτονική χώρα και διακυβεύεται η πολιτική επιβίωση του σημερινού προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Σε αυτό το πλαίσιο και σε συνδυασμό με τον πόλεμο στην Ουκρανία η γειτονική μας χώρα επιχειρεί να διαμορφώσει το ρόλο της στο νέο παγκόσμιο σκηνικό, όπως αυτό διαμορφώνεται γεωπολιτικά και οικονομικά και να ισχυροποιήσει ταυτόχρονα την οικονομική και γεωπολιτική της ισχύ, δεδομένου ότι οραματίζεται τον εαυτό της ως περιφερειακή δύναμη. Όλες οι εξελίξεις περιλαμβάνουν την Ελλάδα και την Κύπρο οι οποίες βρίσκονται υπό την διαρκή τουρκική απειλή.
Για το πως διαγράφεται το μέλλον της Τουρκίας το 2023 αλλά και για τη στάση που πρέπει να κρατήσει η χώρα μας η HuffPost Greece στο πλαίσιο του αφιερώματος «Ο κόσμος το 2023» συνομιλεί με τον Δρ. Δημήτρη Τριανταφύλλου, Καθηγητή Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Kadir Has της Κωνσταντινούπολης και εξωτερικό επιστημονικό συνεργάτη του ΙΔΙΣ.
- Το 2023 είναι χρονιά ορόσημο για την Τουρκία και τον Ερντογάν, θα συμπληρωθεί η εκατονταετηρίδα της Δημοκρατίας, συμπληρώνονται 100 χρόνια από την υπογραφή της Συνθήκης της Λωζάνης και επίσης είναι προγραμματισμένες οι γενικές εκλογές στη γειτονική χώρα. Πώς πιστεύετε ότι η Τουρκία θα φτάσει στις εκλογές καθώς όπως φαίνεται δεν θα είναι μια τυπική προεκλογική περίοδος. Είναι πιθανή μια ανατροπή του Ερντογάν;
Η ιστορική και συμβολική σημασία του 2023 για κάθε Τούρκο πολίτη δεν πρέπει να υποτιμηθεί και είναι λογικό ότι θα κυριαρχήσει κατά την διάρκεια της εκλογικής αναμέτρησης και πέρα από αυτήν. Σε συνέχεια της υιοθέτησης της θεωρίας της Γαλάζιας Πατρίδας το 2009, τον Οκτώβριο του 2022, ο Πρόεδρος Ερντογάν είχε εξαγγείλει το όραμα του για τον νέο «Αιώνα της Νέας Τουρκίας» και για τον ρόλο που θα διαδραματίσει ο ίδιος, η παράταξη του και οι σύμμαχοι του.
Με άλλα λόγια το όραμα περιλαμβάνει την βιωσιμότητα της χώρας με την περαιτέρω οικονομική και πολιτική ανάπτυξη της εντός και εκτός συνόρων. Η εκλογική του καμπάνια ουσιαστικά βασίζεται στην υλοποίηση και την προβολή της Τουρκίας του μέλλοντος βασιζόμενη στα θεμέλια της Τουρκίας της πρώτης εκατονταετηρίδας.
“H κατάσταση της οικονομικής κρίσης είναι η αχίλλειος πτέρνα του Προέδρου Ερντογάν και της κυβέρνησης του αλλά με τα σημερινά πολιτικά δεδομένα και την ανικανότητα της αντιπολίτευσης να υιοθετήσει ενιαίο πολιτικό λόγο και θέσεις, η ανατροπή του Ερντογάν είναι δύσκολο εγχείρημα.”
Αναμφίβολα, και η επιθετική ρητορική ότι η Ελλάδα παραβιάζει την Συνθήκη της Λωζάνης μεταξύ άλλων σχετίζεται με τις προθέσεις της Τουρκίας να μην αμφισβητείται η πρωτοκαθεδρία της στην ευρύτερη γειτονιά της. Παρά το γεγονός ότι αυτή η κοσμοθεωρία έχει γενικότερη απήχηση στην ευρύτερη κοινωνία και την πλειοψηφία των πολιτικών δυνάμεων της χώρας, η Εθνική Συμμαχία των κομμάτων της αντιπολίτευσης δεν έχει καταφέρει ακόμα να προβάλλει το δικό της όραμα για το μέλλον της Τουρκίας μη έχοντας καν αποφασίσει για το ποιος θα είναι ο υποψήφιος της για το αξίωμα του Προέδρου.
Αδιαμφισβήτητα, η κατάσταση της οικονομικής κρίσης είναι η αχίλλειος πτέρνα του Προέδρου Ερντογάν και της κυβέρνησης του αλλά με τα σημερινά πολιτικά δεδομένα και την ανικανότητα της αντιπολίτευσης να υιοθετήσει ενιαίο πολιτικό λόγο και θέσεις, η ανατροπή του Ερντογάν είναι δύσκολο εγχείρημα.
- Η περίπτωση Ιμάμογλου. Θα θέλατε να μας πείτε γιατί ο Ερντογάν στοχεύει ειδικά αυτόν; Τι έχουμε να περιμένουμε στο μέλλον από τον κ. Ιμάμογλου.
Η στοχοποίηση Ιμάμογλου έχει διττό σκοπό. Ο πρώτος είναι να προκαλέσει τριγμούς στους κόλπους της αντιπολίτευσης που δεν έχει καταφέρει μέχρι στιγμής να ανακοινώσει έναν κοινό υποψήφιο για το αξίωμα του Προέδρου εναντίον τον κ. Ερντογάν. Οι φιλοδοξίες Ιμάμογλου να είναι ο ίδιος υποψήφιος φέρνουν αναταραχή εντός του κόμματος της αξιωματικής αντιπολίτευσης στο οποίο ανήκει δεδομένου ότι ο ίδιος ο πρόεδρος του κόμματος, ο κος Κιλιτσντάρογλου έχει δηλώσει την πρόθεση του να διεκδικήσει το αξίωμα παρόλο το γεγονός ότι μερικοί πρόεδροι άλλων κομμάτων της συμμαχίας θα ήθελαν άλλο υποψήφιο.
Ο δεύτερος λόγος που η περίπτωση Ιμάμογλου βρίσκεται στην επικαιρότητα αφορά μια ενδεχόμενη προσπάθεια να βρεθεί ένας τρόπος να απαλλαγεί από τα καθήκοντά του όσον εκκρεμούν δικαστικές υποθέσεις εναντίον του και να οριστεί ένας δήμαρχος από το κυβερνών κόμμα στην θέση του δίνοντας του έτσι πρόσβαση στους τεράστιους πόρους, μηχανισμούς και μέσα που διαθέτει ο μεγαλύτερος και πιο ισχυρός δήμος της χώρας (συμπεριλαμβανομένων και δημοφιλών τηλεοπτικών καναλιών).
- Όσον αφορά την εξωτερική πολιτική της Τουρκίας, μέχρι σήμερα τη βλέπουμε να είναι υπερδραστήρια σε πολλά μέτωπα. Μια νίκη της αντιπολίτευσης θα είχε σαν αποτέλεσμα η εξωτερική πολιτική της γείτονος να κινηθεί πιο μετρημένα και να δώσει έμφαση στο να καλύψει το κενό εκδημοκρατισμού της χώρας;
Αδιαμφισβήτητα, μια νίκη της αντιπολίτευσης θα συνοδευόταν από μια στροφή να ξαναδημιουργηθούν σχέσεις εμπιστοσύνης με τις ΗΠΑ και την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η έμφαση στις κοινές αξίες όπως στο κράτος δίκαιου, τον εκδημοκρατισμό, και τα θεμελιώδη δικαιώματα θα είναι στο επίκεντρο της προσπάθειας αυτής αλλά υπό το πρίσμα των νέων δεδομένων, δηλαδή της Τουρκίας της Γαλάζιας Πατρίδας και της διεκδίκησης μεγαλύτερου ρόλου ως ηγεμονική περιφερειακή και παγκόσμια δύναμη.
Ως εκ τούτου, η ενδεχόμενη «αναβάθμιση» της Τουρκίας στους κόλπους της Δύσης, δεν θα σήμαινε ουσιαστική αλλαγή στις διεκδικήσεις της στα ζητήματα ελληνοτουρκικού ενδιαφέροντος πέραν από την πρόθεση της να είναι πιο ανοιχτή για διάλογο.
- Σε περίπτωση που ο Ερντογάν μείνει στην εξουσία πώς βλέπετε να διαμορφώνεται η εξωτερική πολιτική ιδίως σε σχέση με χώρες που αφορούν και άμεσα την Ελλάδα (Αίγυπτος, Ισραήλ κλπ) ;
Σε περίπτωση παραμονής στην εξουσία του Προέδρου Ερντογάν, το πιο πιθανό είναι ότι η Δύση θα προσπαθήσει να βελτιώσει τις σχέσεις με την Τουρκία, εν μέσω συνεχιζόμενης καχυποψίας, συμβιβασμένη με το γεγονός ότι έχει παραμείνει στην εξουσία. Η ίδια καχυποψία θα υφίσταται αναφορικά με τις σχέσεις της Τουρκίας με την Αίγυπτο και το Ισραήλ και άλλες χώρες με άμεσο ενδιαφέρον για την Ελλάδα.
“...δεν υπάρχει καλύτερο εκλογικό σενάριο στο άμεσο μέλλον, ιδιαίτερα εντός του 2023 λόγω της φορτισμένης ιστορικής σημασίας της συγκεκριμένης χρονιάς για τον τουρκικό λαό.”
- Ποιο θεωρείτε ότι θα είναι το καλύτερο εκλογικό σενάριο στην Τουρκία σε σχέση με την Ελλάδα; Τι θα συμβεί εάν κερδίσει ο Ερντογάν και τι σε περίπτωση που η αντιπολίτευση βρεθεί στην εξουσία;
Δεν πιστεύω ότι οι σχέσεις της Ελλάδας με την Τουρκία θα υποστούν μεγάλες μεταβολές με οποιαδήποτε κυβέρνηση αναλάβει την εξουσία στην Τουρκία. Η ένταση και οι διεκδικήσεις θα συνεχίσουν όσο η Τουρκία θα βλέπει ότι η επιστροφή στην διαχρονική ειδική στρατηγική σχέση που είχε συνάψει με τις ΗΠΑ από την δεκαετία του 1950 δεν υφίσταται πιά.
Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν θα μπορούσαν οι δυο χώρες, με οποιαδήποτε κυβέρνηση βρίσκεται στην εξουσία στην Τουρκία, να επιστρέψουν στο τραπέζι σοβαρού διαλόγου και περισσότερη έμφαση στην διπλωματία παρά στις ρητορικές απειλές. Αλλά χωρίς τον επίσημο και ουσιαστικό τερματισμό τον τουρκικών διεκδικήσεων ιδιαίτερα σχετικά με την αμφισβήτηση της κυριαρχίας των νησιών του Αιγαίου δεν υπάρχει καλύτερο εκλογικό σενάριο στο άμεσο μέλλον, ιδιαίτερα εντός του 2023 λόγω της φορτισμένης ιστορικής σημασίας της συγκεκριμένης χρονιάς για τον τουρκικό λαό.
- Η Τουρκία προσπαθεί συστηματικά να κλείσει κάθε ανοιχτή υπόθεση με όλους τους παίκτες της περιοχής, την Αίγυπτο, το Ισραήλ, τη Σαουδική Αραβία, τα ΗΑΕ ακολουθώντας επιθετική πολιτική επαναπροσέγγισης. Με όλους, πλην της Ελλάδας και της Κύπρου. Γιατί συμβαίνει αυτό και που πιστεύετε ότι θα οδηγήσει δεδομένου ότι οι γεωπολιτικές και στρατηγικές συνέπειες της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία είναι τεράστιες και πλέον αμφισβητείται η υφιστάμενη διεθνής αρχιτεκτονική.
Η Τουρκία προσπαθεί να βελτιώσει τις σχέσεις της με πολλούς από τους κύριους παίκτες της περιοχής για δύο κυρίους λόγους. Ο πρώτος σχετίζεται με την αβέβαιη έκβαση της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία και την μορφή που θα πάρει ο τερματισμός του πολέμου.
“Η Τουρκία προετοιμάζεται συστηματικά να διεκδικήσει ένα σημαντικό ρόλο και μερίδιο από τις αναμενόμενες οικονομικές ανακατατάξεις, ισχυροποιώντας ταυτόχρονα την οικονομική και γεωπολιτική της ισχύ.”
Με άλλα λόγια, η Άγκυρα προσπαθεί να ισχυροποιηθεί για την επόμενη μέρα δεδομένου της θέσης που έχει πάρει δρώντας πιο αυτόνομα από του άλλους Νατοϊκούς συμμάχους της. Η προσπάθεια προσέγγισης με άλλους ισχυρούς περιφερειακούς κρατικούς δρώντες εντάσσεται σε αυτή την στρατηγική δεδομένου ότι πολλές από τις χώρες που προσεγγίζει (ΗΑΕ, Σουηδική Αραβία, Αίγυπτος) δεν ανήκουν στην Δύση αλλά στο λεγόμενο παγκόσμιο Νότο που κρατάει προς το παρόν ίσες αποστάσεις μεταξύ Δύσης και Κίνας.
Ο δεύτερος λόγος αφορά την διαμόρφωση των νέων συσχετισμών στην παγκόσμια οικονομία όπου η παγκοσμιοποίηση όπως την γνωρίζαμε πριν την εμφάνιση του κορονοϊού βρίσκεται σε φάση μεταβολής με την διαμόρφωση διαφορετικών και ανταγωνιστικών εμπορικών διαδρόμων όπως και ενεργειακούς και εφοδιαστικών αλυσίδων που συνδέουν την Ευρώπη με την Ασία και την Αφρική.
Η Τουρκία προετοιμάζεται συστηματικά να διεκδικήσει ένα σημαντικό ρόλο και μερίδιο από τις αναμενόμενες οικονομικές ανακατατάξεις, ισχυροποιώντας ταυτόχρονα την οικονομική και γεωπολιτική της ισχύ. Επίσης η τάση μετάβασης και μετεγκατάστασης ευρωπαϊκών επιχειρηματικών και βιομηχανικών δραστηριοτήτων ιδιαίτερα από την Κίνα είτε εγχώρια είτε σε γειτονικές χώρες ευνοεί την Τουρκία λόγου των υποδομών, της εμπειρίας, και του φθηνού εργατικού δυναμικού που διαθέτει.
Όσον αφορά την Ελλάδα και την Κύπρο, παρόλο ότι υπάρχουν πολλές προοπτικές συνεργασίας στις προαναφερόμενες μετατοπίσεις της παγκόσμιας οικονομίας, η ιστορική σύνδεση μεταξύ του ελληνισμού και την Τουρκία και τον ρόλο της στην διαμόρφωση στην σύγχρονης Τουρκίας όπως και η ενδυνάμωση των σχέσεων Ελλάδας (και Κυπριακής Δημοκρατίας) με τις ΗΠΑ και εντός δυτικών θεσμών (ιδιαίτερα της Ευρωπαϊκής Ένωσης) εμποδίζουν την προσέγγιση όσο η Τουρκία θεωρεί ότι δεν ευνοείται.
- Θα επιμείνω, κατά την άποψή σας θα μπορούσε το 2023 να είναι σημείο καμπής για ένα καλύτερο μέλλον μεταξύ των δύο κρατών και υπό ποιες προϋποθέσεις; Υπάρχει πιθανότητα μετά τις εκλογές να τερματιστεί η μέχρι σήμερα επιθετική πολιτική έναντι της Ελλάδας;
Επαναλαμβάνω, Αλλαγή του κλίματος εντός του 2023 θα είναι δύσκολο λόγω της ιστορικής φόρτισης και σημασίας του συγκεκριμένου έτους, ιδιαίτερα για την Τουρκία. Αλλά μια σταδιακή αλλαγή του κλίματος υπέρ της οικοδόμησης σχέσεως εμπιστοσύνης (δηλαδή πιο ουσιαστικού, συστηματικού, και βιώσιμου διαλόγου σε πρώτο στάδιο) είναι εφικτή εφόσον οι δυο χώρες θεωρούν ότι το επιβάλλει το εθνικό τους συμφέρον που σε μεγάλο βαθμό εξαρτάται από τις ευρύτερες περιφερειακές και παγκόσμιες εξελίξεις.
- Μια ερώτηση που η HuffPost θέτει σε όλους τους συνεντευξιαζόμενους. Σε ποιον θα ανήκει το 2023;
Θέλω να πιστεύω ότι θα ανήκει στην Ελλάδα και στους πολίτες της. Μιας Ελλάδας πιο ισχυρής, πιο σίγουρη για το εαυτό της, πιο ενσωματωμένη με ουσιαστικό λόγο και κύρος εντός των θεσμών στους οποίους ανήκει (ΕΕ, ΝΑΤΟ, Συμβούλιο της Ευρώπης, ΟΑΣΕ, Ηνωμένα Έθνη, κλπ.), και πιο συνδεδεμένη με τις παγκόσμιες μεταβολές. Μιας Ελλάδας της οποίας η εξωτερική πολιτική δεν θα διαμορφώνεται μόνο από τις εξελίξεις στην Τουρκία και της διεκδικήσεις της αλλά και από τις δικές της προσπάθειες να αναπτύξει την οικονομία της και την γεωπολιτική και γεωοικονομική της θέση.