Η Δημοκρατία (δήμος = λαός, κράτος = εξουσία), ως πολιτικό σύστημα, κυριολεκτικά σημαίνει ότι ο λαός ασκεί την εξουσία υπέρ τού ίδιου του λαού. Αν και κρυστάλλινα καθαρός, ο αρχετυπικός αυτός ορισμός βρίσκει ένα σημαντικό πρόβλημα στην πρακτική εφαρμογή του σε κλίμακα μεγαλύτερη από αυτή μιας πόλης με συγκεκριμένο και διαχειρίσιμο αριθμό πολιτών.
Η Δημοκρατία άλλωστε γεννήθηκε και εφαρμόστηκε στην αρχαία Αθήνα, σε μια πόλη – κράτος δηλαδή, γιατί, ως πολιτικό σύστημα, ήταν δυνατή η πραγμάτωσή της στη συγκεκριμένη αυτοδιαχειριζόμενη κοινότητα, η οποία, θα μπορούσε να ισχυριστεί κανείς ότι λειτουργούσε με όρους σημερινής αυτοδιοίκησης σε περιορισμένο χωρικό επίπεδο αναφοράς. Έξω από τα όρια αυτής της περιορισμένης χωρικής αρμοδιότητας θα ήταν ενδεχομένως πολύ δύσκολότερο να βρει αντικειμενικό εφαρμοστικό πεδίο. Όσο εύκολο είναι λοιπόν να εφαρμοστεί η Δημοκρατία στην αρχετυπική της μορφή σε μικρό σχετικά πληθυσμό πολιτών, τόσο δύσκολη κι εξόχως προβληματική (όχι όμως αδύνατη) είναι η ρεαλιστική εφαρμογή της σε επίπεδο κράτους.
Για να επιλυθεί αυτό το ζήτημα, τουλάχιστον στις χώρες τού δυτικού κόσμου, έχει επιλεγεί η εφαρμογή τής αντιπροσωπευτικής ή άμεσης Δημοκρατίας, στην οποία πολύ μικρά υποσύνολα του πληθυσμού δημιουργούν και σχηματίζουν κόμματα, τα οποία δεν είναι τίποτα άλλο παρά φορείς διεκδίκησης της κυβέρνησης. Αυτά όμως, έστω κι αν κερδίζουν τις εκλογές, δεν είναι δυνατόν και δεν είναι σε θέση να εκπληρώσουν τον αξιωματικό ορισμό τής Δημοκρατίας εφόσον δεν μπορεί όλος ο λαός να κυβερνήσει, ούτε καν δυνητικά! Και τούτο γιατί ένας ελάχιστος αριθμός ανθρώπων ασκεί εξουσία επί του συνόλου τού πληθυσμού των πολιτών ενώ επιπροσθέτως, οι άνθρωποι που κυβερνούν δεν επιλέγονται ελεύθερα από τους πολίτες, αλλά υποδεικνύονται από τους κομματικούς μηχανισμούς κατά το σχηματισμό των εκλογικών ψηφοδελτίων.
Στην πραγματικότητα δηλαδή έχουμε σε κάθε εκλογική διαδικασία μια προαποφασισμένη και ad hoc λίστα με πρόσωπα που δυνητικά και ανάλογα με την έκβαση της διαδικασίας, θα κυβερνήσουν, απολύτως εξαιρουμένων όλων των υπολοίπων. Θα μπορούσε λοιπόν εύλογα να ισχυριστεί κανείς ότι το πολιτικό σύστημα το οποίο κυριαρχεί στη χώρα μας αλλά και στις περισσότερες χώρες του δυτικού κόσμου, καταχρηστικά ονομάζεται Δημοκρατία!
Παρόλα αυτά όμως, έστω κι αυτή η, με προϋποθέσεις, Δημοκρατία ή η Δημοκρατία των μεγάλων εξαιρέσεων, λειτουργεί ως επί το πλείστο με τρόπο χρηστικό για την καθημερινότητα των πολιτών επί των οποίων εφαρμόζεται. Λειτουργεί όμως και ορθολογικά; Για να απαντηθεί αυτό το ερώτημα, έτσι όπως είναι διαμορφωμένο το πολιτικό μας σύστημα, θα πρέπει κανείς να ανατρέξει όχι στο Σύνταγμα, τους νόμους και τους θεσμούς αλλά στη λογική των ανθρώπων που ιδρύουν τους θεσμούς, που νομοθετούν και που συντάσσουν τις διατάξεις του Συντάγματος, ήτοι δηλαδή τη λογική των πολιτικών και πρωτίστως τού (αλάθητου;) πατριάρχη (και μονάρχη) αυτών, του αρχηγού δηλαδή του κόμματος στο οποίο ανήκουν και στον οποίο δηλώνουν υποταγή. Εν ολίγοις, σε χώρες όπως η Ελλάδα στην οποία οι ελεγκτικοί των κομμάτων και των κυβερνήσεων μηχανισμοί δεν είναι ισχυροί, η Δημοκρατία εξαρτάται από τη λογική και τη νοητική ικανότητα ενός και μόνο ανθρώπου, ενδεχομένως και των συνεργατών του.
Είναι λοιπόν Δημοκρατία το πολιτικό σύστημα της Ελλάδας ή μήπως μοναρχική κομματοκρατία; Αν και υπάρχει ισότητα, ισονομία, κοινωνικό κράτος και όλοι εκείνοι οι θεσμοί που, θεωρητικά τουλάχιστον, φανερώνουν ότι οι δημοκρατικές αξίες λειτουργούν και εφαρμόζονται, η Δημοκρατία εν τοις πράγμασι είναι καλά κρυμμένη από την κοινωνία. Η καθημερινή πρακτική φανερώνει την αναιμική της εφαρμογή αφού η μεγάλη πλειοψηφία των πολιτών δεν έχει απολύτως καμία αποφασιστική αρμοδιότητα, καμία εμπλοκή με την πολιτική, καμία δυνατότητα ανάληψης κυβερνητικής ευθύνης γιατί απλώς δεν της δίνονται τέτοιες συμμετοχικές δυνατότητες.
Από την άλλη, η όποια κοινωνική ευφυΐα υπάρχει και επιθυμεί την κατά το δυνατόν ισχυρότερη δημοκρατική πραγμάτωση, απαξιώνεται στην ανύπαρκτη δημόσια διαβούλευση, στις προκατασκευασμένες συζητήσεις και συνεντεύξεις πολιτικών στα μέσα ενημέρωσης αλλά και στις συζητήσεις εντός της Βουλής των Ελλήνων απ’ όπου έχει εξοβελιστεί η κατά συνείδηση κρίση.
Στη χώρα μας, η αλογία της σημερινής Δημοκρατίας, η οποία μεθοδικά αποκλείει τους πολλούς από τη λήψη των αποφάσεων, έχει οδηγήσει την πολιτική μακριά από τον κοινωνικό της χαρακτήρα κι έχει αποκτήσει τη δυναμική μιας διαχειριστικής οντότητας, στις οποίας το ευαγγέλιο γράφει ότι κράτος είναι… ο πρωθυπουργός! Τεράστια δημοκρατική και πολιτική σπατάλη…
«Θυμηθείτε, η δημοκρατία δεν διαρκεί ποτέ πολύ. Σύντομα σπαταλά, εξαντλεί και σκοτώνει τον εαυτό της. Δεν υπήρξε ποτέ δημοκρατία που να μην αυτοκτόνησε.»
John Adams, Αμερικάνος πολιτικός.
Κώστας Θερμογιάννης