Η υπεράσπιση της ελληνικής γλώσσας ως στοιχείο της εθνικής μας ταυτότητας, δε γίνεται με ψεύδη ούτε με διοικητικά μέτρα, αλλά μέσω της μελέτης και των βιωμάτων που προσφέρει η πλούσια λογοτεχνική μας παράδοση και η σύγχρονη αυθεντική και ποιοτική γλωσσική δημιουργία.
Σε θέμα της Τράπεζας Θεμάτων στο μάθημα των Νέων Ελληνικών της Β΄ τάξης των ΕΠΑΛ αξιοποιείται κείμενο που έχει δημοσιευτεί σε εφημερίδα επαρχιακής πόλης και αφορά την «κρίση της ελληνικής γλώσσας». Όλα καλά έως εδώ. Είναι ένα άρθρο γνώμης και κάθε γνώμη είναι σεβαστή. Αξιέπαινη βεβαίως και η πρόθεση να ευαισθητοποιηθούν τα παιδιά στο ζήτημα της γλωσσικής επάρκειας και καλλιέργειας.
Το πρόβλημα είναι ότι στην προσπάθεια του ο συντάκτης να αναδείξει τη γενικά αποδεκτή άποψη ότι η ελληνική γλώσσα αποτελεί βασικό στοιχείο της εθνικής μας ταυτότητας, επικαλείται τη γνωστή ρήση που αποδίδεται στον Κίσσινγκερ ότι πρέπει να πληγούν οι Έλληνες στα βασικά στοιχεία της ταυτότητάς τους, στη γλώσσα τους και στον πολιτισμό τους προκειμένου να υποταχθούν.
Η δήλωση αυτή ουδέποτε έχει γίνει από τον Κίσσινγκερ⸱ παρά τις κοπιώδεις έρευνες δεκαετιών, κανείς δεν έχει ως τώρα εντοπίσει το κείμενο της ομιλίας κι όλοι παραπέμπουν σε προφορικές διαβεβαιώσεις του ενός ή του άλλου. Ο δε χαρακτηρισμός «ανθέλληνας», για τον πρώην Υπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ δεν είναι αποδεχτός σε άρθρα που επιλέγονται για σχολική χρήση. Να μας λείπει τέτοιου είδους υπεράσπιση της εθνικής μας ταυτότητας, που στηρίζεται σε ψεύδη και σε χαρακτηρισμούς καφενείου.
«Δε θέλω τέτοιους φίλους» που λέει και το λαϊκό άσμα. Το έθνος πρέπει να θεωρεί εθνικό ό,τι είναι αληθές, όπως έγραψε κι ο Σολωμός, που κάτι παραπάνω ήξερε κι από ελευθερία κι από γλώσσα.
Εξηγούμαι για να μην παρεξηγούμαι: ο Κίσσινγκερ ήταν ένας ψυχρός και κυνικός υπερασπιστής των αμερικανικών συμφερόντων, όπως τα αντιλαμβανόταν ο ίδιος και οι όμοιοί του και αυτό που κυρίως επεδίωκε να επιτύχει (και το πέτυχε τελικά) κατά την τουρκική εισβολή του 1974 ήταν η αποτροπή ενός ελληνοτουρκικού πολέμου.
Όποιος ενδιαφέρεται ας διαβάσει τα σχετικά αμερικανικά αρχεία όπως αυτά έχουν αξιοποιηθεί στο τελευταίο βιβλίο του Αλέξη Παπαχελά (Ένα σκοτεινό δωμάτιο, 1967-1974, Μεταίχμιο 2021) και τα οποία επιβεβαιώνουν τα πορίσματα παλιότερης δικής μου έρευνας (Κύπρος και Μεταπολίτευση, το σύνδρομο της ήττας, Εναλλακτικές Εκδόσεις, 2004).
Τα περί ανθελληνισμού του είναι για να αποδώσουμε για άλλη μια φορά όλες τις ευθύνες στον «ύπουλο», «καταχθόνιο» και πάντοτε «παντοδύναμο» ξένο παράγοντα που μας εχθρεύεται και δη στις ΗΠΑ και όχι στον κύριο υπεύθυνο την Τουρκία, τη Χούντα και όσους άφησαν την Κύπρο απροστάτευτη.
Οι ΗΠΑ έχουν την ευθύνη που τους αναλογεί αλλά δεν ήταν ο «ανθελληνισμός» ή ο «φιλοτουρκισμός» τους το ζήτημα. Αυτά λέγονται στο πλαίσιο μιας πολεμικής στην πολιτική αντιπαράθεση της στιγμής και δεν αφορούν την ψύχραιμη συζήτηση που οφείλει να γίνεται στους ακαδημαϊκούς και σχολικούς χώρους.
Αλλά υπάρχει και συνέχεια στο θέμα αυτό. Σε μία από τις ασκήσεις που ακολουθούν το κείμενο ζητείται από τα παιδιά να προτείνουν τρόπους για την υπεράσπιση της ελληνικής γλώσσας από τη νεολαία και στις ενδεικτικές απαντήσεις που δίνονται από τον συντάκτη του θέματος περιλαμβάνεται και η «απομάκρυνση από ομάδα του facebook» όσων γράφουν σε greeklish! Να με συγχωρούν οι συντάκτες του θέματος, αλλά δεν είναι σοβαρά πράγματα αυτά.
Δεν προτείνουμε στους μαθητές να λάβουν αστυνομικού τύπου μέτρα για να υπερασπιστούν την ελληνική γλώσσα. Άσε που ελάχιστοι νεαροί χρησιμοποιούν πλέον το Facebook! Αντί να προτείνεται η ανάγνωση βιβλίων και άρθρων, η αποστήθιση ποιημάτων, η μελέτη δόκιμων συγγραφέων, η παρακολούθηση θεατρικών παραστάσεων και ομιλιών, το γράψιμο ως δημιουργική δραστηριότητα, πέραν των καθιερωμένων σχολικών ασκήσεων, η δημιουργία ομίλων συζήτησης ενός θέματος ή η διοργάνωση καλλιτεχνικών εκδηλώσεων, προτείνονται διοικητικού τύπου μέτρα ή γίνονται αφηρημένες δήθεν αγωνιστικές επικλήσεις όπως: «η αντίσταση στη γλωσσική ελαφρότητα που κυριαρχεί και στα ΜΜΕ!».
Δεν καλλιεργείται έτσι το γλωσσικό αισθητήριο, δεν γίνεται έτσι πλουσιότερη και καλύτερη αισθητικά η γλώσσα των νέων. Μάλλον έτσι κινδυνεύει χειρότερα να χαθεί όταν η υπεράσπισή της καταντά μία πληκτική, ανούσια και ψυχαναγκαστική υποχρέωση, που δεν αντιλαμβάνεται κανένας, π.χ. να μη γράφει το παιδί συντομογραφικά στα προσωπικά του μηνύματα, αντί για ένα βίωμα με αίμα και σάρκα, «απ′ τα κόκαλα βγαλμένη των Ελλήνων τα ιερά». Για να μην ξεχνάμε ότι, όπως το διατύπωσε πάλι ο Σολωμός, ελευθερία και γλώσσα είναι το ίδιο!
***
Τάσος Χατζηαναστασίου, Φιλόλογος στο 2ο Γενικό Λύκειο Ναυπλίου, Δρ Ιστορίας