Συμπληρώθηκαν 102 χρόνια από τη Μικρασιατική Καταστροφή, και ο απανταχού Ελληνισμός, ιδίως οι περιοχές που αποτέλεσαν καταφύγιο για τους πρόσφυγες της Μικράς Ασίας, αποτίουν φόρο τιμής στη μνήμη των χαμένων πατρίδων. Δημοτικές ενότητες που έλαβαν τα ονόματά τους από τις αλησμόνητες εστίες οργανώνουν εκδηλώσεις μνήμης, όπου η συμμετοχή των απογόνων των προσφύγων, η ανταλλαγή αναμνήσεων και οι συζητήσεις για το παρελθόν και το σήμερα κρατούν ζωντανή τη συλλογική μνήμη. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, και παρά τις προσπάθειες για «ήρεμα νερά» στο Αιγαίο, το μήνυμα παραμένει ξεκάθαρο: Δεν ξεχνάμε.
Στο πλαίσιο αυτό εντάσσεται και το 7ο Επιστημονικό Συμπόσιο με θέμα «Η κατάρρευση του μετώπου και το δράμα των αιχμαλώτων της Μικράς Ασίας», που διεξήχθη το Σάββατο 30 Νοεμβρίου και την Κυριακή 1 Δεκεμβρίου, σε συνεργασία του Δήμου Κηφισιάς και του Κέντρου Έρευνας και Μελέτης της Μικρασιατικής Ερυθραίας (Κ.Ε.Μ.Μ.Ε.).
Η διοργάνωση πραγματοποιήθηκε με επιτυχία, αναδεικνύοντας τις πτυχές της Μικρασιατικής Καταστροφής και την ανάγκη διατήρησης της ιστορικής μνήμης. Αξιοσημείωτο είναι ότι την ίδια ημέρα δημοσιεύτηκαν σε κυριακάτικη εφημερίδα τα αποτελέσματα δημοσκόπησης, που ανέφεραν πως το 64,7% των ερωτηθέντων τάσσεται υπέρ της συνέχισης του διαλόγου και της σταδιακής προσέγγισης με τη γείτονα χώρα.
Ελπίζεται, ωστόσο, ότι οι πολίτες αυτοί, ενώ επιθυμούν «ήρεμα νερά», δεν λησμονούν τις φρικαλεότητες των Τούρκων κατά τη Μικρασιατική Καταστροφή, την εισβολή στην Κύπρο, τα γεγονότα του 1955 στην Κωνσταντινούπολη, τις γενοκτονίες των Ποντίων και των Αρμενίων, καθώς και τις μαξιμαλιστικές διεκδικήσεις της Τουρκίας. Οι δηλώσεις του Ερντογάν, ότι «θα έλθουν ένα βράδυ», υπογραμμίζουν τον κίνδυνο που συνεχίζει να απειλεί την ειρήνη και τη σταθερότητα στην περιοχή.
Οι ομιλητές, με απόλυτη ειλικρίνεια και πειστικότητα, παρουσίασαν το δράμα των αιχμαλώτων του Ελληνικού Στρατού μέσα από επίσημα έγγραφα, εκθέσεις διεθνών οργανισμών, δημοσιεύματα, ημερολόγια, απομνημονεύματα αιχμαλώτων και άλλες τεκμηριωμένες πηγές. Περιέγραψαν τις εξαντλητικές πορείες, τον υποσιτισμό και τις κακουχίες που υπέστησαν οι Έλληνες αιχμάλωτοι. Από τους 38.000 αιχμαλώτους, μόλις οι μισοί, περίπου 19.000, κατάφεραν να επιστρέψουν στην πατρίδα, όλοι σε άθλια κατάσταση υγείας και με σοβαρά ψυχολογικά τραύματα.
Αναδείχθηκε επίσης η αδιαφορία των τουρκικών αρχών, οι οποίες κατά το πλείστον δεν σεβάστηκαν τις διεθνείς συνθήκες περί αιχμαλώτων. Σε αντιδιαστολή, η Ελλάδα επέστρεψε πάνω από 10.000 Τούρκους αιχμαλώτους σε καλή κατάσταση, αποδεικνύοντας τη δέσμευσή της στις ανθρωπιστικές αξίες.
Είναι σημαντικό να επισημανθεί ότι οι Έλληνες αιχμάλωτοι που ήταν Τούρκοι υπήκοοι εκτελέστηκαν ως προδότες, προσθέτοντας ένα ακόμη τραγικό κεφάλαιο στο δράμα τους.
Με αφορμή το παραπάνω θέμα, θεωρώ αναγκαίο να καταθέσω μια παρατήρηση που ξεφεύγει από τα πλαίσια του συνεδρίου αλλά έχει ιδιαίτερη σημασία. Αναφέρεται στους 1.608 αιχμαλώτους που συνελήφθησαν κατά την εισβολή της Τουρκίας στην Κύπρο το 1974. Αυτοί δεν επέστρεψαν ποτέ μαζί με τους υπόλοιπους αιχμαλώτους, ενώ καμία πληροφορία δεν δόθηκε για την τύχη τους. Παρά τη σοβαρότητα του ζητήματος, η διεθνής κοινότητα έχει επιδείξει εκκωφαντική αδιαφορία. Ας μην τους ξεχνάμε ούτε αυτούς, γιατί η μνήμη και η δικαιοσύνη δεν επιτρέπουν σιωπή.
Λίγα λόγια για το συνέδριο:
Μπορείτε να δείτε το συνέδριο βιντεοσκοπημένο στο τέλος του κειμένου
Στην ενότητα του Δήμου Κηφισιάς περιλαμβάνεται και η Δημοτική Ενότητα της Νέας Ερυθραίας (πρώην Δήμος), όπου, μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, η Πολιτεία εγκατέστησε πρόσφυγες από τη Χερσόνησο της Ερυθραίας, που βρίσκεται απέναντι από τη Χίο. Το Κέντρο Έρευνας και Μελέτης της Μικρασιατικής Ερυθραίας (Κ.Ε.Μ.Μ.Ε.) ιδρύθηκε ως νομικό πρόσωπο και πλέον λειτουργεί ως επιτροπή του Δήμου Κηφισιάς, με έδρα τη Νέα Ερυθραία και σκοπό τη διατήρηση της ιστορικής μνήμης της Μικρασιατικής Καταστροφής και των γεγονότων που την περιβάλλουν. Υπό την προεδρία της κ. Έφης Κούτση, το Κ.Ε.Μ.Μ.Ε. διοργάνωσε με επιτυχία έξι συνέδρια και εκδηλώσεις στα πλαίσια των σκοπών του. Πρόσφατα, με πρόεδρο τον κ. Χρήστο Λιούμπια και επίτιμο Πρόεδρο του Συμποσίου τον κ. Λουκά Χριστοδούλου, διοργανώθηκε το πολύ επιτυχημένο 7ο Επιστημονικό Συμπόσιο Κ.Ε.Μ.Μ.Ε., με θέμα «Η κατάρρευση του μετώπου και το δράμα των αιχμαλώτων της Μικράς Ασίας».
Το διήμερο συνέδριο είχε πέντε βασικές ενότητες:
Α) Το Μικρασιατικό Μέτωπο
Β) Η Αιχμαλωσία
Γ) Το Αποτύπωμα
Δ) Μαρτυρίες και Τύπος
Ε) Ο Αντίκτυπος
Οι εργασίες του Συμποσίου ξεκίνησαν με συντονιστή στην πρώτη ενότητα τον δημοσιογράφο Χρήστο Βασιλόπουλο και ομιλητές, μεταξύ άλλων, τον στρατηγό Χαράλαμπο Λαλούση, που ανέλυσε τις επιχειρήσεις του Ελληνικού Στρατού στη Μικρασιατική Εκστρατεία, και τον καθηγητή Ανδρέα Καστάνη, που ανέδειξε τη στρατηγική σημασία της τουρκικής επίθεσης στο Αφιόν Καραχισάρ και την κατάρρευση του μετώπου. Η ιστορικός Θεοφάνη Κοπανιτσάνου παρουσίασε τον κλονισμό του ηθικού του ελληνικού στρατού, φωτίζοντας τις αλληλουχίες γεγονότων που οδήγησαν στην καταστροφή.
Στη δεύτερη ενότητα, με συντονιστή τον δημοσιογράφο Απόστολο Μαγγρηριάδη, οι ομιλητές, όπως ο Δρ. Γιάννης Γκλαβίνας και ο καθηγητής Νίκος Τόμπρος, εστίασαν στο ζήτημα των αιχμαλώτων και αγνοουμένων στρατιωτών της Μικρασιατικής Εκστρατείας.
Η τρίτη ενότητα ανέδειξε τις ψυχολογικές συνέπειες της Καταστροφής, με την εξαιρετική ανάλυση του Δρ. Αλέξανδρου Μακρή για τον ψυχικό αντίκτυπο της εκστρατείας και του καθηγητή Σπυρίδωνα Πλουμίδη για τον μύθο της «πισώπλατης μαχαιριάς».
Η τέταρτη ενότητα εστίασε στις ομηρίες πολιτών και στα τάγματα εργασίας, με σημαντική συμβολή από τον ιστορικό Βλάση Αγτζίδη και τον δημοσιογράφο Παύλο Τσίμα.
Τέλος, η πέμπτη ενότητα επικεντρώθηκε στη μεταφορά της αιχμαλωσίας και της Καταστροφής στη λογοτεχνία και τον κινηματογράφο, με εισηγήσεις, μεταξύ άλλων, της Δρ. Τόνιας Καφετζάκη και του ιστορικού Γιώργου Ανδρίτσου.
Οι εκδηλώσεις του Συμποσίου ολοκληρώθηκαν με τη συμμετοχή της Επιστημονικής Επιτροπής υπό τη συντονιστική καθοδήγηση της κ. Έφης Κούτση, όπου εξήχθησαν τα συμπεράσματα του συνεδρίου.
Η διοργάνωση πραγματοποιήθηκε με επιτυχία, αναδεικνύοντας τις πτυχές της Μικρασιατικής Καταστροφής και την ανάγκη διατήρησης της ιστορικής μνήμης. Οι ομιλητές κατέδειξαν τα στρατηγικά και πολιτικά λάθη που οδήγησαν στη Μικρασιατική Καταστροφή, τον εκπατρισμό και την τραγωδία των αιχμαλώτων, γεγονότα που εξακολουθούν να αποτελούν σημείο αναφοράς και προβληματισμού. Επιπλέον, υπογράμμισαν τη σημασία της συλλογικής μνήμης για την αποφυγή ανάλογων λαθών στο μέλλον. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρθηκε, η ιστορική αμέλεια οδηγεί σε νέες τραγωδίες. Εκδηλώσεις όπως αυτές υπενθυμίζουν πως το μήνυμα «Δεν ξεχνάμε» παραμένει ζωντανό, όχι μόνο ως φόρος τιμής στους προγόνους μας, αλλά και ως πολύτιμο μάθημα για τις επόμενες γενιές.
Λέανδρος Τ. Ρακιντζής, Αρεοπαγίτης ε .τ.