Η Γη «ψήνεται» στο βόρειο ημισφαίριο, οι φλόγες κατακαίνε μεγάλες εκτάσεις. Η παγκόσμια αύξηση της θερμοκρασίας θα «παγώσει» τις οικονομίες των φτωχών χωρών κοστίζοντας δισεκατομμύρια δολάρια. Ειδήσεις που κάνουν τον γύρο του κόσμου, ειδήσεις που αφορούν ολόκληρο τον πλανήτη, ειδήσεις που αφορούν εμάς και τις επόμενες γενιές.
Οι παγκόσμιες θερμοκρασίες έχουν αυξηθεί σχεδόν1C πάνω από τα προβιομηχανικά επίπεδα, με τα δύο τρίτα της αύξησης να εμφανίζονται από το 1975. Το καλοκαίρι του 2018 θα μπορούσε να αποδειχθεί ακόμα το πιο καυτό και ξηρό στη Βρετανία από τότε που άρχισαν να υπάρχουν αρχεία.
Παρόλα αυτά, το κλίμα θεωρείται στην πραγματικότητα ως ένας παράγοντας ενίσχυσης παρά ως άμεση αιτία. Είναι οι άνθρωποι που βάζουν τη σπίθα, κυριολεκτικά και με την ευρύτερη έννοια, αλλάζοντας τον τρόπο με τον οποίο χρησιμοποιούμε τη γη. Καθώς ο πληθυσμός σε όλον τον κόσμο αστικοποιείται, τα ίδια πρότυπα συμβαίνουν σε όλο τον κόσμο.
Η κλιματική αλλαγή είναι παρούσα και είναι απειλητική. Αυτό το Σαββατοκύριακο αναμένονται θερμοκρασίες ρεκόρ στην Ευρώπη, ιδιαίτερα σε Ισπανία και Πορτογαλία. Μέσα σε 11 χρόνια είκοσι τέσσερις χιλιάδες άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους από τα κύματα καύσωνα στην Ιταλία αναφέρει την ίδια ώρα ο ιταλικός σύνδεσμος για την προστασία του περιβάλλοντος Legambiente. Κύμα καύσωνα «άνευ προηγουμένου» έπληξε τη Βόρεια Κορέα με σοβαρές συνέπειες για τις καλλιέργειες. Ανησυχία για τις κλιματολογικές συνθήκες, υπό τις οποίες θα διεξαχθούν οι Ολυμπιακοί Αγώνες του 2020 στο Τόκιο, προκαλούν οι υψηλές θερμοκρασίες που επικράτησαν την τελευταία περίοδο στην ιαπωνική πρωτεύουσα.
Οικονομία
H παγκόσμια αύξηση της θερμοκρασίας και η υπερθέρμανση του πλανήτη θα κοστίζει στις φτωχές χώρες δεκάδες δισεκατομμύρια δολάρια κάθε χρόνο καθώς καθίστανται όλο και πιο ανίκανες να φροντίσουν ώστε οι εργάτες τους να μην υποφέρουν από το φαινόμενο αυτό, ανακοίνωσαν αναλυτές.
Μέσα στα επόμενα 30 χρόνια, οι χειρώνακτες εργάτες στη γεωργία, τη βιομηχανία εξόρυξης, τν βιομηχανία εκμετάλλευσης φυσικού αερίου και στον κατασκευαστικό τομέα -που είναι και οι σημαντικότεροι στις αναδυόμενες οικονομίες- θα πληγούν περισσότερο από την άνοδο της θερμοκρασίας, σύμφωνα με την εταιρεία Verisk Maplecroft, η οποία παρακολουθεί και καταγράφει τις κοινωνικοηθικές συνθήκες σε πολλές χώρες και περιοχές.
Αφού εξέτασαν τις υποδομές στον ενεργειακό τομέα με στοιχεία που αφορούν τις θερμοκρασίες και προέβαλαν την ανάπτυξη του αστικού πληθυσμού, οι ερευνητές ανακοίνωσαν ότι οι εργάτες στην Αφρική και στην Ασία θα πληγούν περισσότερο από την άνοδο της θερμοκρασίας.
«Αυτό σημαίνει ότι οι εργάτες χάνουν εργατοώρες γιατί υποφέρουν από στρες εξαιτίας της υπερβολικής ζέστης ή δεν μπορούν σωματικά να έχουν δραστηριότητα στο ύπαιθρο», δήλωσε ο Ρίτσαρντ Χιούστον, ο επικεφαλής του προγράμματος περιβαλλοντικής και κλιματικής αλλαγής στην Verisk Maplecroft.
Αυτή η πτώση στην παραγωγικότητα ισούται με ετήσιες απώλειες 78 δισ. δολαρίων στην Νοτιοανατολική Ασία και σχεδόν 10 δισ. δολαρίων στη Δυτική Αφρική, επισημαίνει η εταιρεία σε έκθεσή της.
Η ταχεία αστικοποίηση σε αυτές τις αναδυόμενες οικονομίες θα αυξήσει τις ενεργειακές ανάγκες και η ανάγκη για ψύξη, όπως για παράδειγμα μέσω των κλιματιστικών, θα αυξάνεται ταυτόχρονα με την αύξηση της θερμοκρασίας με αποτέλεσμα τις συχνές διακοπές ρεύματος, σημειώνει η έκθεση.
Σχεδόν 1,1 δισ άνθρωποι στην Ασία, την Αφρική και την Λατινική Αμερική κινδυνεύουν από την έλλειψη κλιματιστικών και ψυκτικών συσκευών που τους δροσίζουν αλλά συντηρούν και τα τρόφιμα και τα φάρμακά τους όσο ανεβαίνει η θερμοκρασία, σημειώνει από την πλευρά της η διεθνής οργάνωση Sustainable Energy for All.
«Θα πρέπει να ξεκινήσουμε να σκεφτόμαστε πώς κατασκευάζουμε τα κτίριά μας, τους τρόπους σκίασης, κλιματισμού, τις πράσινες στέγες, με ποιόν τρόπο μπορούμε να προσαρμόσουμε τη συμπεριφορά μας και πώς να σχεδιάσουμε τις πόλεις μας», προσθέτει ο Φανκχάουζερ, ο οποίος δεν συμμετείχε στην έκθεση.
Τα δύο τρίτα του παγκόσμιου πληθυσμού θα κατοικούν σε πόλεις μέχρι το 2050 και το φαινόμενο αυτό θα είναι περισσότερο έντονο σε τρεις χώρες―την Ινδία, την Κίνα και την Νιγηρία―σύμφωνα με εκτιμήσεις που έδωσε στη δημοσιότητα τον Μάιο ο ΟΗΕ.
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) έχει επισημάνει ότι η θερμική καταπόνηση, η οποία συνδέεται με την κλιματική αλλαγή, είναι πιθανόν να επιφέρει κάθε χρόνο επιπλέον 38.000 θανάτους σε παγκόσμιο επίπεδο κατά το διάστημα 2030-2050.
Το 2015 οι χώρες που υπέγραψαν τη Συμφωνία των Παρισίων για την Κλιματική Αλλαγή αναγνώρισαν την ανάγκη να μην αυξηθεί η θερμοκρασία του πλανήτη πάνω από 2 βαθμούς Κελσίου. Αν και δεν έχει τη δεσμευτική ισχύ μιας Διεθνούς Συνθήκης, όπως αυτή ορίζεται από το διεθνές δίκαιο, η Συμφωνία προβλέπει ότι οι κυβερνήσεις πρέπει να συγκρατήσουν την άνοδο της θερμοκρασίας μέχρι το 2100 «αρκετά κάτω» από τους 2 βαθμούς Κελσίου, και να «προσπαθήσουν να την περιορίσουν» ακόμα περισσότερο, στον 1,5 βαθμό.
Ήδη, ο πλανήτης είναι περίπου 1 βαθμό Κελσίου θερμότερος σε σχέση με τη μέση επιφανειακή θερμοκρασία πριν από τη Βιομηχανική Επανάσταση.
Ανθρακας ο εχθρός
Σύμφωνα με τον Economist πολλές χώρες οι επιδοτήσεις για νέες επενδύσεις στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ηλιακή, αιολική κ.α.) μειώνονται αντί να αυξάνουν, με αποτέλεσμα ο τομέας της «πράσινης» ενέργειας να εμφανίζει μάλλον στασιμότητα, ενώ η -σύμμαχος κατά της κλιματικής αλλαγής- «καθαρή» πυρηνική ενέργεια είναι τόσο ακριβή όσο και αντιδημοφιλής διεθνώς.
Ο Economist προειδοποιεί ότι δυστυχώς μάλλον δεν πρόκειται για ένα προσωρινό πισωγύρισμα και ότι ίσως η ανθρωπότητα θα πρέπει πλέον να δει καθαρά τη δυσάρεστη αλήθεια: χάνει τον πόλεμο.
Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχει καλοδεχούμενη πρόοδος, καθώς οι «πράσινες» ενεργειακές τεχνολογίες γίνονται φθηνότερες, αποδοτικότερες και ευκολότερες στην πρόσβαση (υπάρχουν μάλιστα πια χώρες όπου οι ανανεώσιμες ενέργειες κοστίζουν λιγότερο και από τον άνθρακα). Επίσης ενθαρρυντική είναι η συνεχής εξάπλωση των ηλεκτροκίνητων αυτοκινήτων.
Θετικό ακόμη είναι ότι η κοινή γνώμη ευαισθητοποιείται ολοένα περισσότερο. Μια πρόσφατη δημοσκόπηση σε 38 χώρες βρήκε ότι έξι στους δέκα άνθρωποι (το 61%) θεωρούν την κλιματική αλλαγή σοβαρή απειλή. Μόνο οι ισλαμιστές τρομοκράτες θεωρούνται μεγαλύτερος κίνδυνος. Στις ΗΠΑ, παρά την αντιδραστική πολιτική του Ντόναλντ Τραμπ σε αυτό το θέμα, αρκετές πόλεις και πολιτείες παίρνουν μέτρα ενάντια την κλιματική αλλαγή. Σε χώρες «πνιγμένες» από τον άνθρακα, όπως η Κίνα και η Ινδία, αρκετοί πολίτες ασκούν πιέσεις στις κυβερνήσεις τους.
Οι αισιόδοξοι θεωρούν ότι η απαλλαγή από τον άνθρακα είναι εφικτή, αλλά στην πράξη, τονίζει ο Economist, «αποδεικνύεται τρομερά δύσκολη». Η πιο βασική αιτία είναι η μεγάλη αύξηση της ζήτησης ενέργειας ιδίως από την Ασία, καθώς η κινεζική και οι άλλες ασιατικές οικονομίες αναπτύσσονται ταχύτατα. Η παγκόσμια χρήση άνθρακα, του πιο ρυπογόνου ορυκτού καυσίμου, εμφάνισε μέση ετήσια αύξηση 3,1% κατά τη δεκαετία 2006-2016, έναντι 2,9% του πετρελαίου και 5,2% του -συγκριτικά πιο καθαρού- φυσικού αερίου.
Η δεύτερη αιτία είναι η οικονομική και πολιτική αδράνεια, η τάση να ακολουθεί κανείς την πεπατημένη. Πρόκειται για ένα είδος εθισμού: όσο περισσότερα ορυκτά καύσιμα καταναλώνει μια χώρα, τόσο πιο δύσκολο είναι να απαλλαγεί από αυτά. Ισχυρά επιχειρηματικά και άλλα λόμπι, καθώς και οι ψηφοφόροι που τα υποστηρίζουν λόγω συμφέροντος, παίζουν καθοριστικό ρόλο στην «οχύρωση» του άνθρακα στο ενεργειακό μίγμα κάθε χώρας. Για να αλλάξουν τα πράγματα, θα χρειασθούν αρκετά χρόνια.
Η τρίτη μεγάλη δυσκολία είναι τεχνικο-οικονομικής φύσης. Δεν είναι καθόλου εύκολο για τις μεγάλες βιομηχανίες χάλυβα, τσιμέντου, μεταφορών κ.α. να λειτουργήσουν με μαζική παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, που δεν θα βασίζεται στα ορυκτά καύσιμα. Υπάρχουν εναλλακτικές τεχνολογίες (π.χ. παραγωγή χάλυβα με μηδενική κατανάλωση άνθρακα ή ακόμη και με αρνητική, που απορροφά δηλαδή περισσότερο διοξείδιο του άνθρακα από όσο εκπέμπει στην ατμόσφαιρα), όμως η ευρεία εφαρμογή τους δεν είναι καθόλου εύκολη υπόθεση.
Κλίμα και φωτιές
Όπως και να έχει οι επιστήμονες κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου και καλούν τις κυβερνήσεις να τολμήσουν και να πάρουν αποφάσεις.
Σύμφωνα με τον Alexander Held, ανώτερο εμπειρογνώμονα του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου Δασών, το πύρινο σκηνικό που παρατηρήσαμε σε ολόκληρο τον κόσμο τα τελευταία χρόνια θα εντατικοποιηθεί. «Αυτό το καλοκαίρι είναι σίγουρα ένα άλλο σημάδι για το τι μπορούμε να περιμένουμε περισσότερο στο μέλλον», λέει. Ο Held αναφέρει ότι η εποχή των πυρκαγιών στην Ευρώπη αρχίζει τον Απρίλιο, ενώ πριν από λίγες δεκαετίες ξεκινούσε τον Ιούνιο, καθώς η κλιματική αλλαγή θα συνεχίσει να επιδεινώνεται. Η μόνη μόνιμη λύση, επιμένει, είναι η καλύτερη διαχείριση των περιοχών της άγριας φύσης και η αποκατάσταση πιο ποικίλων μοντέλων γεωργίας και δασοκομίας. Εν ολίγοις: να ξαναφτιάξουμε τη διαταραγμένη σχέση μας με τη γη.
Τι πρέπει να γίνει
Για το ποιες θα πρέπει να είναι οι δράσεις σε εθνικό επίπεδο η αναπληρώτρια καθηγήτρια Διεθνών Θεσμών στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ) και διευθύντρια του Εργαστηρίου Ευρωπαϊκής Ενοποίησης και Πολιτικής, Εμμανουέλα Δούση, αναφέρει στο ΑΠΕ - ΜΠΕ, ότι σημείο αναφοράς πλέον για την Ελλάδα είναι το αναπτυξιακό μέλλον της χώρας.
”Αυτό πρέπει να ενσωματώσει τη διάσταση της κλιματικής αλλαγής σε όλα του τα επίπεδα, τόσο σε κεντρικό όσο και σε περιφερειακό και τοπικό και όχι μόνο σε επίπεδο γενικής επιδίωξης”, αναφέρει χαρακτηριστικά η Ελληνίδα καθηγήτρια, που μιλά για την ανάγκη ενσωμάτωσης επιχειρησιακής δράσης σε όλα αυτά πλέον τα επίπεδα διοίκησης.
Σε ό,τι αφορά δε τις εκτιμήσεις κόστους σε εθνικό επίπεδο και το τι σημαίνει αυτή η προσαρμογή στα νέα δεδομένα για μια χώρα όπως η Ελλάδα, εκφράζει την εκτίμηση πως σε κάθε περίπτωση ”η αδράνεια θα κοστίζει ακόμη περισσότερο”, ενώ ο επιμερισμός των εξόδων που προκύπτουν από μια τέτοια μεγάλης κλίμακας εθνική προετοιμασία θα γίνει και σε εθνικό αλλά και σε προσωπικό επίπεδο. ”Αφενός το κράτος θα πρέπει να πληρώσει (σ.σ την προετοιμασία για) αλλά και οι ίδιες οι επιχειρήσεις θα πρέπει να συμβάλουν προς αυτή την κατεύθυνση διότι αυτός είναι ένας τρόπος για να προφυλαχθούμε (σ.σ από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής)”, αναφέρει χαρακτηριστικά η διευθύντρια του Εργαστηρίου Ευρωπαϊκής Ενοποίησης και Πολιτικής.
(Πηγή: ΑΠΕ - ΜΠΕ, Reuters, Economist)