Η διαφορετικότητα, το #diversity, είναι καλό να μην παραμείνει ένα δημοφιλές hashtag που εκπροσωπεί μια πολιτικά ορθή δήλωση κοινωνικής αλληλεγγύης. Η φύση της έννοιας προδιαθέτει για βιωματική προσέγγιση, ώστε να αποκτήσει «σάρκα και οστά» και να γίνει παραγωγικός όρος. Όπως η ευγένεια, με τον ίδιο τρόπο, η απαλοιφή του ρατσισμού θα αναδειχθεί σε επίκτητη, αρχικά, και κατόπιν σε εγγενή ικανότητα των ανθρώπων συνειδητοποιώντας ότι όλοι είναι ίσοι, όλοι είναι διαφορετικοί.
Η συμπεριληπτικότητα είναι τρόπος αντίληψης και πράξης που δεν πρέπει να ταυτίζεται με τη φιλανθρωπία, ούτε να αποτελεί μόνο μέρος της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης ή ένα ακόμα αντικείμενο εκπαίδευσης σε πολυεθνικές επιχειρήσεις.
Οι προπομποί της αποδοχής της διαφορετικότητας, καθόσον για την εφαρμογή τους προϋποθέτουν τη συμπερίληψη όλων των συμμετεχόντων, είναι το brainstorming [1] στην επιχειρηματικότητα, το gamification [2] στην εκπαίδευση, το experiential marketing [3] (μάρκετινγκ εμπειρίας) και η δημιουργία αλληλεπίδρασης και διάδρασης [4] στο Μάρκετινγκ, καθώς και η συζήτηση για τη χρησιμότητα επέκτασης του «comfort zone» [5], («ζώνη άνεσης») στην ψυχολογία.
Η «κανονικότητα», έννοια που αναδείχτηκε στη πανδημία, είναι καλό να ταυτιστεί με τη διαφορετικότητα, να αποτελέσει μέρος της νέας πραγματικότητας. Εξάλλου τα πολιτισμένα κράτη, οι συνειδητοποιημένοι λειτουργοί της δικαιοσύνης, οι μετακινήσεις των πληθυσμών, ο τουρισμός, καθώς και οι διεθνείς εταιρίες έχουν δημιουργήσει το υπόβαθρο για την αποδοχή της διαφορετικότητας. Επιπλέον οι πελάτες στους οποίους απευθύνονται τα προϊόντα και οι υπηρεσίες είναι διαφορετικοί μεταξύ τους.
Ψυχολόγοι, ανθρωπολόγοι, κοινωνιολόγοι, καθοδηγητές, συγγραφείς, δημοσιογράφοι, διαφημιστές, σεφ προσπαθούν με το έργο τους να αναδείξουν την ορατότητα, τη δυνατότητα να «βλέπουν» οι άνθρωποι χωρίς ποικίλα εμπόδια.
Οι αντιλήψεις, οι μνήμες, οι εμπειρίες και τα φυσικά χαρακτηριστικά κάθε ανθρώπου διαφέρουν. Ακόμα και ο ίδιος άνθρωπος αλλάζει πεποιθήσεις και μετασχηματίζεται στη διάρκεια της ζωής του. Οι νέες ιδέες και οι καινοτομίες καθώς και η πρωτότυπη σκέψη, η «έξω από το κουτί» [6], θα προκύψουν από τη θετική συνέργεια διαφορετικών αντιλήψεων, φυλών, φύλων, εμπειριών, ονείρων, επιδιώξεων, και ψυχοσυνθέσεων. Τα στερεότυπα συρρικνώνουν τον νου και περιορίζουν τους ορίζοντες.
Ο μετανάστης, ο πρόσφυγας, ο χοντρός, ο ψηλός, ο εσωστρεφής, ο εξωστρεφής, ο με ή χωρίς οικογένεια, ο με ή χωρίς μαλλιά, ο πλούσιος, ο φτωχός, ο ωραίος, ο άσχημος, ο πρωτευουσιάνος, ο επαρχιώτης έχουν ομοιότητες, είναι αποχρώσεις της κοινωνίας.
Η φιλοξενία του άστεγου, η φιλία με τον gay, η πρόσληψη του αλλοδαπού, η αποδοχή της μονογονεϊκής οικογένειας, η ενθάρρυνση αυτού που έχει ψυχολογική ανάγκη, η βοήθεια του ηλικιωμένου, η συνεργασία με τον ανάπηρο, η έκφραση των ιδεών του «περιθωριακού», η φιλοξενία του αλλοδαπού, η αποδοχή όλων είναι ενέργειες που αναδεικνύουν την ωριμότητα αυτών που τις πράττουν.
Η δράση ή η αντίδραση στο διαφορετικό, χωρίς αποκλεισμούς, χαρακτηρίζει τον πολιτισμό. Βέβαια η υπερβάλλουσα αποδοχή, ακόμα και εάν εκδηλώνει θετική προδιάθεση, δεν συνεισφέρει στον στόχο που είναι η απάλειψη της διαφορετικότητας. Οι συμπεριφορές που έρχονται σε αντίθεση με την προ υπάρχουσα απόρριψη δημιουργούν ένα νέο κενό. Εξάλλου ακόμα και ο «επιτυχημένος» - ό, τι και να σημαίνει αυτό - είναι πολλές φορές διαφορετικός από τον δίπλα του, το νιώθει από τις συμπεριφορές των άλλων που είναι συχνά ιδιαίτερα ευγενικές για να πετύχουν δικά τους συμφέροντα. Ο ήδη δεκτικός σύγχρονος άνθρωπος, λοιπόν, λόγω και τη δικής του διαφορετικότητας θα κατανοήσει και θα αποδεχτεί τον άλλο, διότι δεν είναι κανείς κατάλληλος να κρίνει τους άλλους.
Οι επιτυχημένες ή όχι βιωματικές ιστορίες διαφορετικών ανθρώπων κυκλοφορούν σε έντυπα και ηλεκτρονικά μέσα, καθώς και σε κανάλια μαζικής επικοινωνίας, αναδεικνύοντας το αυτονόητο.
Τα γεγονότα, οι συνθήκες και τα φυσικά φαινόμενα δημιουργούν τις προϋποθέσεις για συνεχή αλλαγή. Η προσβασιμότητα όλων παντού, δεν είναι κάτι νέο, καινοτόμο, ή της μόδας. Είναι παραδοσιακό, διαχρονικό και μαζικό, οι εξωστρεφείς λαοί το έχουν στη κουλτούρα τους.
Το αποτέλεσμα είναι η ισότητα και η ανάπτυξη της δημιουργικότητας που ενυπάρχει σε όλους τους ανθρώπους, όλων των πεποιθήσεων, των προτιμήσεων, των χρωμάτων, των θρησκευμάτων που είναι απαραίτητες στη πρόοδο. Η κατανόηση και η αποδοχή της ιδιαίτερης φυσιογνωμίας κάθε ανθρώπου μαζί με την αντίληψη ότι η ποικιλία φέρνει την εξέλιξη, είναι χρήσιμη και βοηθά στον πολιτισμό και την πρόοδο, διότι προσδίδει εξωστρέφεια στη ζωή και το επιχειρείν.
Είναι γεγονός ότι η ανατροφή σύμφωνα με τα πρότυπα του καλού και του κακού παιδιού, του σωστού και του λάθους, ο διαχωρισμός των ενάρετων από τους ανήθικους, όπως και η συχνά άστοχη αξιολόγηση της εκπαίδευσης ενισχύουν από τη νεαρή ηλικία την αντίληψη του διαφορετικού, κάτι που αποτελεί τη δύσκολη συνθήκη, εκεί όπου απαιτείται η νέα οπτική. Διότι παράδοση είναι αυτό που κληρονομήθηκε, που στο συγκεκριμένο θέμα υπήρχαν κενά. Παράδοση, βέβαια, είναι και αυτό που θα κληροδοτηθεί, εδώ μπορεί να δημιουργηθεί ο νέος πολιτισμός.
Στην αρχαία Αθήνα φιλοξενούσαν επίσημους ή θερινούς επισκέπτες, περιηγητές, ταξιδευτές, έμπορους, καλλιτέχνες, εκπαιδευτές, επιστήμονες, αθλητές, ανθρώπους που ταξίδευαν για προσωπική ευχαρίστηση, δηλαδή όλους τους «ξένους» που έφερναν μαζί τους και τον πολιτισμό τους. Ο Πλάτωνας θεωρούσε τον τουρισμό σαν μέσο εκπολιτισμού και ανάπτυξης που προκαλείται από την επικοινωνία των ανθρώπων διαφορετικών αντιλήψεων, γνώσεων και πολιτισμών [7]. Οι μέτοικοι [8] , επίσης, ζούσαν εκεί εργαζόμενοι όπως οι άλλοι πολίτες, δηλαδή είχαν συμπεριλάβει στην κοινωνία τους ποικίλους ανθρώπους.
Συνεχίζοντας στην ιστορία η επανάσταση του 1821 πέτυχε τους σκοπούς της χάρη στη συνέργεια των προεστών, των προυχόντων, των αρματολών, των κλεφτών, των αγωνιστών, των ιερωμένων και του λαού, αναδεικνύοντας την αξία της συνεργασίας διαφορετικών ανθρώπων. [9]
Η διαφορετικότητα, λοιπόν, δεν αποτελεί μόνο στρατηγική Μάρκετινγκ, στοιχείο ενός brand, διαφημιστική εκστρατεία, αναζήτηση ενός νέου καταναλωτικού κοινού ή επίδειξη προχωρημένων ιδεών. Είναι μέρος της συμπεριφοράς που αφορά αυτόν που την δίνει και αυτόν που την «εισπράττει». Είναι νοοτροπία που διαχέεται στη κοινωνία όπου λειτουργούν οι επιχειρήσεις που αποτελούνται από ανθρώπους της διπλανής πόρτας, δηλαδή όλους.
Η πρόοδος συμβαίνει σε συμπεριληπτικές κοινωνίες που ενέχουν τη διαφορετικότητα στην κουλτούρα, την τέχνη, την παιδεία, την επιχειρηματικότητα και την καθημερινή πρακτική τους, είναι αποτέλεσμα και του τρόπου σκέψης των ατόμων.
Το «μην κρίνετε, ίνα μη κριθείτε» και το «αγαπάτε αλλήλους» είναι αντιπροσωπευτικά.
***
1 Το brainstorming, ο καταιγισμός ιδεών, είναι η τεχνική όπου μια ομάδα ανθρώπων συναντιέται για να δημιουργήσει νέες ιδέες και λύσεις γύρω από έναν συγκεκριμένο τομέα ενδιαφέροντος, αφαιρώντας τις αναστολές. Οι άνθρωποι σκέφτονται ελεύθερα και προτείνουν αυθόρμητες νέες ιδέες. Όλες οι ιδέες σημειώνονται χωρίς κριτική και μετά αξιολογούνται. Πηγή: wikipedia
2 Το Gamification προσθέτει στοιχεία παιχνιδιού σε δραστηριότητες εκτός παιχνιδιού. Η ιδέα πίσω από αυτό είναι να κάνει τις εργασίες πιο διασκεδαστικές, έτσι ώστε οι άνθρωποι να είναι πιο πιθανό να τις εκτελούν. Αξιοποιεί τις φυσικές τάσεις των ανθρώπων για ανταγωνισμό, επιτεύγματα, συνεργασία και φιλανθρωπία. Πηγή: https://medium.com/@SocialSeeder
3 Το experiential marketing, το βιωματικό μάρκετινγκ, είναι μια προσέγγιση μάρκετινγκ που προσκαλεί τους καταναλωτές και τους ενθαρρύνει να συμμετάσχουν σε μια επώνυμη εμπειρία. Διεγείρει τη συναισθηματική σύνδεση και ενισχύει την ουσία της μάρκας. Πηγή: American Marketing Association - https://www.ama.org/topics/experiential-marketing
4 Το διαδραστικό μάρκετινγκ είναι ένα σύνολο πρακτικών που στοχεύουν στη δημιουργία επικοινωνίας με τους πελάτες και στην ενθάρρυνση της αλληλεπίδρασης με την επιχείρηση. Πηγή: https://www.minderest.com/blog/interactive-marketing
5 Το comfort zone, η θεωρία της ζώνης άνεσης, βασίζεται στην πεποίθηση ότι όταν κάποιος τεθεί σε μια αγχωτική κατάσταση τείνει να ανταποκρίνεται ξεπερνώντας τον φόβο του και ως εκ τούτου ωριμάζει ως άτομο και αυξάνει τις ικανότητές του. Πηγή: https://www.psychologynow.gr
6 Η σκέψη «έξω από το κουτί» σημαίνει τη διαφορετική, αντισυμβατική και με πολλές οπτικές γωνίες σκέψη. Οι επιλογές δεν περιορίζονται σε αυτές που επιβάλλουν οι καταστάσεις, αλλά να βλέπει κάποιος «εκτός κάδρου», τις δημιουργικές προοπτικές. Πηγή: https://www.in2life.gr/everyday/pos-na-skefteste-exo-apo-to-koyti.
7 Χιλιαδάκης Στέλιος, (1947), «Η Ομηρική φιλοξενία και ο τουρισμός στην Αρχαία Ελλάδα», Τυπογραφείο Ανδρέα Σιδέρη
8 Oι ελεύθεροι κάτοικοι των Αθηνών, που δεν ανήκαν στο σώμα των Αθηναίων αστών, αλλά διέμεναν μόνιμα στην πόλη, αποτελούσαν την κατηγορία των μετοίκων που απαρτιζόταν από ξένους, οι οποίοι, εκμεταλλευόμενοι την οικονομική άνθηση της Αθήνας, έρχονταν για να κερδίσουν χρήματα, κατά κανόνα ασχολούμενοι με εμπορικές δραστηριότητες. Ένας μικρός αριθμός μετοίκων προερχόταν από πρώην δούλους, που μετά την απελευθέρωσή τους επέλεξαν να παραμείνουν στην Αθήνα. Πηγή: https://foundation.parliament.gr/VoulhFoundation
9 Από το βιβλίο: «το 1821 και το Επιχειρείν», Κόλλιας Οδυσσέας, (2021), εκδόσεις I write.