Αιτία διακωμώδησης των ιερών εικόνων είναι η αποεκκλησιοποίηση, η οποία οδηγεί σε μία αποϊεροποίηση των πάντων ακόμη και του ιδίου του ανθρώπου, των πράξεων του και του φυσικού περιβάλλοντος.
Η τέχνη από ιερός αγώνας γιά συνάντηση επ’ ελευθερία με τον Θεό, με τον άλλον, με το φυσικό περιβάλλον γίνεται εργαλείο δικαιωματισμού, δηλαδή διεκδίκησης και επιβολής ατομικών ιδεωδών στον συνάνθρωπο και στην κοινωνία. Ο άνθρωπος γνωρίζει ότι κουράζεται, γερνάει και πεθαίνει. Η πλήξη παραμονεύει σε κάθε του δραστηριότητα, κάθε επανάληψη, κάθε στερεοτυπία, κάθε συνήθεια θεωρείται φυλακή που εγκλωβίζει την ελευθερία του. Αντίθετα κάθε πρωτοτυπία ακόμη και θρησκευτική, θεωρείται ότι οδηγεί σε απελευθέρωση, όμως ο θάνατος δεν παύει να παραμονεύει. Ο άνθρωπος όταν δεν έχει εσχατολογικό όραμα για να μπορεί να νοηματοδοτεί την τέχνη και να εξαγιάζει την ύλη τότε απλώνεται ενώπιόν του ένα βαθύ σκοτάδι και άγνωστο μέλλον. Δεν μπορεί να βρει νόημα στην ύπαρξή του.
Για την Εκκλησία η τέχνη αποτελεί ιερό εργαλείο στο διάβα της ανθρώπινης ζωής. Είναι ένας από τους τρόπους που βοηθούν τον άνθρωπο στην ευχαριστιακή λειτουργική του ζωή.
Σε κάθε αναπαράσταση το κάθε πρόσωπο, ξεφεύγει από την ιστορικότητα του γεγονότος και δημιουργεί εκφράσεις, τρόπους, τεχνικές ώστε να δηλώσει το μυστήριο της Αλήθειας του Χριστού. Μία Αλήθεια η οποία σχετίζεται με τις θεολογικές αλήθειες στο λειτουργικό σώμα τής Εκκλησίας ώστε να μπορέσει ο άνθρωπος να προσεγγίσει το μυστήριο της σωτηρίας του. Η ορθόδοξη εικόνα πρέπει να φανερώνει και την μελλοντική ταυτότητά αλλά και την ταυτόχρονη κατάσταση της κοινωνίας μας με τον Χριστό.
Όλος ο Ναός είναι εικόνα εμπειρίας που μεταμορφώνει (από τα κεραμίδια έως το ύφασμα της αγίας τραπέζης). Είναι εμπειρία που απεικονίζει την ευχαριστιακή ωραιότητα, η οποία αντλεί το κάλλος της από το κάλλος του Τριαδικού Θεού.
Η Τέχνη ως ομορφιά συμμετρίας και ρυθμού είναι υπηρετική του ανθρώπου και δεν είναι κενό σύνθημα αδαών όπως: «η τέχνη για την τέχνη», αφού δεν έχει ίδια ύπαρξη και πολλές φορές γίνεται και «σαπουνόφουσκα».
Ο αληθινός Πολιτισμός και η αληθινή Τέχνη πάντοτε ήταν έμπνευση και κινητοποιός δύναμη ενάντια στις καταπιεστικές εξουσίες. Η αληθινή τέχνη μετατρέπει την ύλη σε φορέα ζωής και υπηρετεί τον άνθρωπο χωρίς διακρίσεις και προσβολές και δεν είναι απότοκος ή έρμαιο ενός άκρατου και άκριτου μοντερνισμού και δικαιωματισμού.
Η τέχνη εκκλησιοποιείται όταν είναι προσφορά στον Δημιουργό του άρτου, του οίνου, του ελαίου, του ύδατος από του «καλά λίαν» δημιουργημένου υλικού κόσμου. Είναι το μη αλλοτριωμένο από την εγωϊστική επέμβαση του ανθρώπου ή καλύτερα το μη μολυσμένο από τα λάθη του αυτεξουσίου (αμαρτία). Και αμαρτία εδώ σημαίνει τη χρήση για Εκείνον στοιχείων της υλικής φύσεως, που δεν έχουν κάλλος, δεν έχουν το πρωτόκτιστον εν τω παραδείσω κάλλος, επειδή η χρησιμοθηρική αντίληψη των ανθρώπων για την ύλη έχει μολύνει κάθε στοιχείο της.
Επίσης αιτία διακωμώδησης των ιερών θρησκευτικών συμβόλων και της αντιμετώπισής τους ως εικαστικών αντικειμένων είναι η διαφοροποίηση τους από τη λειτουργική τους διάσταση, οποία οδηγεί στην απομύθευση του μηνύματος τους και της λειτουργικότητάς τους.
Η λειτουργική τέχνη της Εκκλησίας είναι μάθημα ζωής και άθλημα θεώσεως. Οτιδήποτε υπάρχει, ζει, κινείται στην Εκκλησία είναι μάθημα με Διδάσκαλο Εκείνον που μίλησε για ζωή «ίνα ζωήν έχωσιν και περισσόν έχωσιν». Η λειτουργική τέχνη δεν είναι τίποτε άλλο παρά αγώνας και άθλημα εντός της Εκκλησίας. Η λειτουργική τέχνη είναι μία πανήγυρις δοξολογίας προς τον Κύριο της δόξας. «Η Εκκλησία, των πρωτοτόκων πανήγυρις, χαίρει, θεωμένη νυν τον θείον λαόν, ομοφρόνως αναμέλποντα ευλογημένος ει, εν τω ναώ της δόξης σου Κύριε ». (Ύμνος από την Κυριακή της Ορθοδοξίας)
Άλλη αιτία αντιμετώπισης των ιερών συμβόλων ως εικαστικών αντικειμένων είναι η μετατροπή τους από έκφραση ασκητικής διακονίας και διακονικού εργόχειρου σε εκβιομηχανοποιημένο παραγωγικό αντικείμενο, με σκοπό την εμπορευματοποίησή του.
Σήμερα την εποχή της αποδόμησης των διαχρονικών αξιών του ανθρώπου, πολλοί κόπτονται για έναν «νεοπολιτισμό», ο οποίος αρνείται αλλά και καθυβρίζει κάθε παραδοσιακή πίστη και αξία, υπερασπιζόμενοι αυτόν τον ψευτοπολιτισμό, συμφώνως με τα ιδεολογικά κομματικά στερεότυπα τους. Ανύπαρκτοι, άγνωστοι, οι οποίοι αυτοβαπτίζονται καλλιτέχνες, ενώ άλλοι σπουδαίοι και καταξιωμένοι θεράποντες της τέχνης τονίζουν συνεχώς ότι δεν έχουν κατορθώσει τίποτε και ότι συνεχώς διδάσκονται και δεν τολμούν να πουν ότι είναι καλλιτέχνες. Οι ατάλαντοι αυτοί καλλιτέχνες επιθυμούν να γίνουν γνωστοί μοιράζοντας «θέαμα», με την προκλητική, προσβλητική και υβριστική παρουσίαση της ακαλαίσθητης τέχνης τους.
Η εκκλησιαστική τέχνη είναι ασκητική και άσκηση σημαίνει προσφορά της ύπαρξης. Προσφορά της καλύτερης ύλης, της ωραιότερης τέχνης, της τέχνης της λαμπρότητας, του κάλλους και όχι προχειρότητες, προϊόντα κέρδους, κακόγουστες κατασκευές ή επίπλαστες απομιμήσεις. Τα ιερά σύμβολα ήταν και είναι δημιουργήματα ασκητικά, τα οποία αποτελούσαν το εργόχειρο της άσκησης και όχι προϊόντα παραγωγής μιάς εκβιομηχανοποιημένης «εταιρείας».
Διακωμώδηση και αποϊεροποίηση των συμβόλων της Εκκλησιας πραγματοποιείται όταν καταστρατηγείται η σχέση του πιστού με το ναό και τις ιερές μονές μέσω των καταστημάτων και των εμπορικών προσφορών μαζί με άλλα προϊόντα και έντυπα. Όταν διακόπτεται η ευχαριστιακή σχέση με την ενορία και τις μονές τότε επέρχεται και η εμπορευματοποίηση της λειτουργικής τέχνης.
Από την εμπειρία της ευχαριστιακής συνάξεως διαμορφώνεται και ο λειτουργικός τόπος και τα πάντα εντός και εκτός αυτού, γιατί τα πάντα κινούνται γύρω από την Θεία Ευχαριστία. Και οι λεγόμενες εκκλησιαστικές τέχνες, κατεξοχήν λειτουργικές, ως έργα του λαού του Θεού δηλαδή, υπηρετούν το μυστήριο της ένωσης Θεού και ανθρώπων. Η τέχνη των υλικών στοιχείων, η μεταμόρφωση της ύλης από τον άνθρωπο, δηλαδή η ξυλογλυπτική, η ιεροραφία, η εικονογραφία, η μουσική προσφέρονται στον Δημιουργό τους. «Τα σά έκ των σών». Η φύση, ο άνθρωπος διαθέτουν με τον καλύτερο τρόπο τα στοιχεία τους για να τελεσθεί το μυστήριο της Ευχαριστίας. Η ύλη μεταμορφώνεται με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, εξαγιάζεται.
Από την διακόσμηση του δαπέδου έως την τοποθέτηση του Σταυρού στον τρούλο, και την εικονογράφηση, από το υφαντό της Αγίας Τραπέζης έως το τελευταίο σκάλισμα στον πολυέλαιο, από την είσοδο στο Ναό έως την ευχή της Απόλυσης, από την κατασκευή του προσφόρου έως τα «σα εκ των σων», τα πάντα είναι συνάντηση του κτιστού με τον Άκτιστο Θεό. Τα πάντα είναι φανέρωση της Αγάπης του Χριστού για τον άνθρωπο. Τα πάντα είναι Φως. «Παν γαρ το φανερούμενον φως εστι». (Προς Εφεσίους 5.13). Το Φως είναι πραγματικότητα στην Ορθόδοξη Ευχαριστιακή Σύναξη, η οποία τελείται σε κάθε τόπο και κάθε χρονική στιγμή.
Η διακωμώδηση των ιερών θρησκευτικών συμβόλων και η θεώρηση τους ως εικαστικών αντικειμένων λαμβάνει χώρα επειδή «εξέλιπεν η θεολογία της εικόνας», η τιμή στο πρωτότυπο, η εξεικόνιση του προορισμού μας.
Σκοπός της λατρευτικής περί τον Επίσκοπον συνάξεως είναι η Θεία Ευχαριστία. Γύρω από το τραπέζι της Θείας Ευχαριστίας οι πάντες. Αυτήν την εμπειρία καλείται να υπηρετήσει ο δημιουργός των εν τω Ναώ ευρισκομένων αντικειμένων είτε πρόκειται για εκκλησιαστικά σκεύη, είτε για εικόνες «ούτω σκεύος έκαστον λέγομεν καλόν και ζώον και φυτόν ούκ από της διαπλάσεως ούδ’ από του χρώματος, αλλά από της διακονίας». (Ιωάννης. ο Χρυσόστομος)
Η κάθε Λειτουργική Τέχνη διακονεί, το μυστήριο της σωτηρίας, της Βασιλείας του Θεού, μυστήριο που γίνεται πραγματικότητα στην Θεία Λειτουργία. «Αρχίζοντας από το Βυζαντινό οικοδόμημα και φθάνοντας στην αγιογραφία και στο διάκοσμο του ναού και στη βασιλική αμφίεση των κληρικών και στη δραματική δομή της λειτουργίας και στην ποίηση της υμνολογίας και στο λειτουργικό μέλος, έχουμε στην Ευχαριστία μία σύνθεση όλων των δυνατοτήτων της αίσθησης και του νου, προκειμένου να φανερωθεί το προσωπικό κάλλος του λόγου των κτισμάτων, ο κόσμος μεταμορφωμένος σε προσωπική ετερότητα ευχαριστιακής ανταπόκρισης στον μανικό έρωτα του Θεού για τα κτίσματα». (Χρ. Γιανναρά, Η Ελευθερία του ήθους, σελ. 121).
Το κάλλος της Λειτουργικής Τέχνης είναι κάλλος διακονικό, γιατί υποτάσσεται στον «Ωραίον κάλλει παρά πάντας βροτούς», τον ευρισκόμενον διαρκώς στον λειτουργικό τόπο και χρόνο, Χριστό.
Η Λειτουργική Τέχνη είναι τόσο ωραία ώστε να εκπληρώνει τον σκοπό της , δηλαδή την διακονία της σωτηρίας.
Είναι σημαντικό επισήμανσης ότι στις ακολουθίες που σχετίζονται με τη λειτουργική καθιέρωση δημιουργημάτων της εκκλησιαστικής τέχνης, όπως ναοί, εικόνες, εκκλησιαστικά σκεύη δεν λέγεται τίποτε σχετικό με τις εφαρμοζόμενες εκάστοτε τεχνικές ή την αισθητική ή καλλιτεχνική τους όψη (π.χ. του αγιογράφου). Ο λόγος συνάπτεται πάντα με την πνευματική διακονία των έργων και τη θέση τους στη λατρεία, αφού γίνονται και αυτά φορείς και μεταδότες χάριτος. Γι’ αυτό και η Ορθοδοξία διατηρεί το αίτημα για συνάφεια ανάμεσα στη Λειτουργική Τέχνη, στο δόγμα και την πίστη. Εδώ πρέπει να τονισθεί η διαφορά της εκκλησιαστικής τέχνης από την κοσμική. Η εκκλησιαστική τέχνη εκφράζει το γεγονός της σωτηρίας όχι όπως το ζει και το αντιλαμβάνεται το θρησκεύον άτομο (καλλιτέχνης – δημιουργός), αλλά όπως αυτό ιστορικά συνέβη, βιώνεται στο παρόν και κυρίως οδηγεί στα μέλλοντα. Η πίστη προηγείται και η τέχνη υπηρετεί. Δεν εκφράζονται ατομικά συναισθήματα θρησκευτικά ή μεταφυσικά, αλλά προσεγγίζεται το «ακατάληπτον μυστήριον», η Θεία Ευχαριστία, που εισέβαλε στην ιστορική πραγματικότητα «δι’ ημάς τους ανθρώπους και διά την ημετέραν σωτηρίαν».
Ο εικονογράφος «δανείζει» την τέχνη του στο σώμα τής Εκκλησίας, γι’ αυτό και διατηρείται η ανωνυμία του καλλιτέχνη. Το «καλλιτέχνημά» του παραμένει απρόσωπο και συγχρόνως συλλογικό, γιατί δεν είναι ένα ατομικό δημιούργημα, αλλά αποβαίνει τόπος συναντήσεως της λειτουργούσας Εκκλησίας. Γι’ αυτό είναι εκτός εκκλησιαστικού λειτουργικού ήθους το φαινόμενο να υπάρχουν διαφημιστικές ταμπέλες ή ετικέτες εταιρειών εκκλησιαστικών ειδών για λόγους διαφήμισης σε λειτουργικά αντικείμενα.
Η κοσμική τέχνη είναι έκφραση ατομικών συναισθημάτων, είναι ατομική τέχνη και δημιουργία. Η λειτουργική τέχνη λειτουργεί κοινωνικά, κοινοτικά, εντάσσοντας τον πιστό στην κοινωνία της λατρευτικής σύναξης. Υπομνηματίζει σε κάθε πιστό και σε όλο το σώμα της Εκκλησίας αυτό που η ίδια είναι, δηλαδή τρόπος και χώρος σωτηρίας.
Η «προσφέρουσα» κοινότητα σύσσωμη μαρτυρεί ότι η ορθόδοξη πίστη δημιουργεί σχέση αγαπητική με τον Θεό και αυτή η σχέση εκφράζεται με τα ωραιότερα υλικά της γης, τα οποία μεταπλάθει ο καλλιτέχνης για να αντιπροσφέρει στον Θεό υπηρετώντας αγαπητικά τον συνάνθρωπο σε όλες του τις εκφάνσεις της ζωής και δεν υπηρετεί έναν ακραίο δικαιωματισμό, με την καθύβριση και την διακωμώδηση ιερών προσώπων και συμβόλων.
Η αληθινή Τέχνη υπηρετεί τον άνθρωπο και όχι έναν μεταπρατικό πολιτισμό δικαιωματιστών, ο οποίος στοχεύει στην αφομοίωση των λαών και των πολιτισμών τους.
Πολλοί κατ’ όνομα καλλιτέχνες θεωρούν ότι έχουν μία ιδιότυπη ασυλία, με πρόφαση την ελευθερία (διάβαζε ασυδοσία), αλλά δεν υπηρετούν το ανθρώπινο πρόσωπο στην αναζήτηση της Αλήθειας, υπηρετούν την θεραπεία ψυχολογικών τους ελλειμάτων, όμως τέχνη που γίνεται ψυχιατρική ανακούφιση δεν είναι Πολιτισμός, ούτε δημιουργία, αλλά ψυχοθεραπεία και εμπορική συναλλαγή με ημερομηνία λήξης.