Όποιος ταξιδέψει στην κεντρική και δυτική Ευρώπη, γρήγορα διαπιστώνει ότι υπάρχουν παντού Έλληνες, κυρίως νέα παιδιά: ξενοδοχοϋπάλληλοι, σερβιτόροι, υπάλληλοι σε ταξιδιωτικά γραφεία, γιατροί, πανεπιστημιακοί, στελέχη επιχειρήσεων και φοιτητές. Χιλιάδες Έλληνες, νέοι, μορφωμένοι, με προσόντα, έχουν κατακλύσει τα ευρωπαϊκά κράτη. Ο αριθμός τους υπολογίζεται από 500.000 έως 700.000, ανάλογα με τις στατιστικές. Μεγάλες ελληνικές κοινότητες έχουν σχηματισθεί στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες και μεγαλουπόλεις: στην Γενεύη, που στα χρόνια της ακμής του απόδημου Ελληνισμού την δεκαετία του ’80 η ελληνική κοινότητα αριθμούσε γύρω στα 1.500 άτομα, τώρα κατοικούν πάνω από 5.000 Έλληνες. Στο Μόναχο, στις Βρυξέλλες, στην Βιέννη, στο Λονδίνο, στην Λωζάννη, στο Παρίσι, υπάρχουν ολόκληρες ελληνικές πόλεις. Πρόκειται κυρίως για νέους κάτω των σαράντα.
Αυτήν την φορά η μαζική μετανάστευση δεν κατευθύνεται προς τις ΗΠΑ, Καναδά, Αυστραλία, όπως παραδοσιακά γινόταν. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση η διακίνηση ανθρώπων είναι νομικά ευχερής, αντιθέτως προς τους υπερπόντιους προορισμούς. Επίσης αυτήν την φορά η μετανάστευση έχει λιγώτερο δραματικό χαρακτήρα, όχι μόνον γιατί η Ευρώπη είναι πιό κοντά από την Αμερική και την Αυστραλία, και οι επισκέψεις Σαββατοκύριακου είναι πιό εύκολες. Αλλά και γιατί το διαδίκτυο προσφέρει την δυνατότητα οιονεί συνεχούς τηλεπαρουσίας στην πατρίδα, μέσων των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, της τηλεδιάσκεψης, των ειδησεογραφικών ιστοσελίδων και του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου.
Όλα αυτά καθιστούν την επιλογή της μετανάστευσης λιγώτερο οδυνηρή από την εποχή που οι Ηπειρώτες έφευγαν για τό «Αμέρικα» ή γιά τήν «Οστράλια» και δεν θα ξανάβλεπαν το χωριό τους και τους δικούς τους πριν περάσουν μερικές δεκαετίες.
Οι περισσότεροι γονείς, απελπισμένοι από την αδυναμία εξόδου της Ελλάδας από την κρίση, στρέφουν τα παιδιά τους από νωρίς στο εξωτερικό. Εξ ού και η -παρά την ύφεση- αθρόα προσέλευση μαθητών στο ξενόγλωσσο πρόγραμμα ΙΒ που προσφέρουν τα ιδιωτικά σχολεία και προετοιμάζει τους μαθητές για τα ευρωπαϊκά πανεπιστήμια. Όπως επίσης και η μεγάλη άνθηση της διδασκαλίας ξένων γλωσσών.
Κατά βάθος, η ελληνική κοινωνία έχει κάνει σιωπηρά μία ιστορική επιλογή: την μεταβολή της σε διασπορά. Την Ελλάδα την έχει ξεγράψει, μετά από μία δεκαετία οικτρής αποτυχίας επίλυσης της ύφεσης και αλλεπάλληλων διαψεύσεων από τις μνημονιακές κυβερνήσεις πάσης αποχρώσεως.
Μία ερμηνεία, λοιπόν, της αδράνειας που επικρατεί σε πολιτικό επίπεδο είναι αυτή: η ελληνική κοινωνία δεν αντιδρά, δεν επαναστατεί, δεν αφυπνίζεται, διότι έχει ήδη κάνει την ιστορική επιλογή της να στείλει την νέα γενιά στο εξωτερικό γιά να γίνει διασπορά. Οπότε οι μεσήλικες και ηλικιωμένοι, ήσυχοι ότι τα παιδιά τους θα φύγουν έξω και θα ζήσουν σε νορμάλ χώρες, δεν έχουν λόγο να κινητοποιηθούν για να αλλάξουν τα πράγματα στην Ελλάδα. Δεν έχουν λόγο να αναδείξουν νέες πολιτικές δυνάμεις, δεν έχουν λόγο να κουραστούν να συμμετάσχουν σε μία εθνική παλιγγενεσία, δεν έχουν λόγο να δημιουργήσουν ένα νέο 1909. Απλά επιθυμούν να περάσουν ήσυχα τα γεράματά τους στην χρεωκοπημένη χώρα, αφήνοντας την φαυλοκρατία να λεηλατήσει ό,τι απέμεινε.
Η παρακμιακή δημογραφική δομή της χώρας, χώρας μεσηλίκων και γερόντων, επίσης αποκλείει οιαδήποτε μεγάλη πολιτική ανατροπή. Αντιδρούν και επαναστατούν νεανικές κοινωνίες, όπως η Ελλάδα των αρχών του περασμένου αιώνα ή του 1940 ή ακόμα και η Ελλάδα του 1973-4. Στις φωτογραφίες εκείνης της εποχής βλέπει κανείς να κυκλοφορούν στους δρόμους νέοι άνθρωποι, γεμάτοι νεύρο ζωτικότητα.
Από την άλλη, ποτέ δεν μπορεί κανείς να αποκλείσει και μία ανατροπή των δεδομένων, απλά κάτι τέτοιο όλο και περισσότερο μοιάζει με θαύμα....