Σας καλώ να φανταστείτε μαζί μου ένα σενάριο, έστω με ορισμένες ατελείς πλευρές: παλιός χρήστης ναρκωτικών σε απεξάρτηση επισκέπτεται διαμέρισμα φίλων για χαλαρή βραδιά. Του προτείνουν να δοκιμάσει νέα παρτίδα ηρωίνης και ενώ αρνείται κάποιος του χορηγεί ένεση δια της βίας και μάλιστα αυξημένη δόση με αποτέλεσμα να πέσει σε κώμα. Οι λοιποί παριστάμενοι επιβεβαιώνουν την άρνηση. Ας υποθέσουμε ότι οι γονείς του θύματος διώκουν ποινικά τον άνθρωπο που οδήγησε το γιο τους σε αυτή την κατάσταση με αποτέλεσμα να κινδυνεύει σοβαρά η ζωή του.
Αναρωτιέμαι εάν στην υπερασπιστική γραμμή του κατηγορούμενου θα χωρούσαν, μέσω των συνηγόρων του, απόψεις δικαιολογητικές της πράξης του θύτη με αναφορά στον πρότερο βίο του θύματος, το χρόνιο εθισμό του, τη μοιραία απόφασή του να αποδεχτεί τη συγκεκριμένη πρόσκληση. Θα έπειθε ένα επιχείρημα για υποτιθέμενη σιωπηρή συναίνεση του θύματος εφόσον αποδέχθηκε πρόσκληση από συγκεκριμένα πρόσωπα; Δεν γνωρίζω, αλλά μου φαίνεται δύσκολο. Βλέπετε σε όλες τις άλλες περιπτώσεις πλην του βιασμού, το όχι εκλαμβάνεται όντως ως όχι. Η γλώσσα κυριολεκτεί, το υποκείμενο γνωρίζει και βούλεται την άρνηση, η κοινωνία το αποδέχεται και συμφωνεί, οι συνήγοροι μάλλον δεν θα διακινδύνευαν μια τέτοια λογικώς έωλη υπερασπιστική γραμμή.
“Η άρνηση της γυναίκας δεν είναι άρνηση όπως όλων των υπολοίπων, η γλώσσα διαμεσολαβείται από τη θέση στην οποία η κοινωνία την έχει κατατάξει.”
Τι αλλάζει στην περίπτωση του βιασμού; Απολύτως τίποτε από νομικής και λογικής απόψεως. Πολλά σε επίπεδο κοινωνικών συμβολισμών. Ο ρόλος της γυναίκας στην κοινωνία μας φέρει ακόμη πολλούς αστερίσκους, είναι επιβαρυμένος με προκαταλήψεις, συνθλίβεται ανάμεσα σε στερεότυπα και απλουστευτικά δίπολα που περιέργως έχουν τον άντρα ως σημείο αναφοράς. Μια γυναίκα είναι εύκολη ή δύσκολη ανάλογα με τη στάση της απέναντι στους άντρες, είναι ξύπνια ή αφελής ανάλογα με την ταχύτητα αντίληψης των αντρικών προκλήσεων που διαθέτει, είναι κακότροπη ή ευγενική ανάλογα με την εκφορά του λόγου της απέναντι στο ισχυρό φύλο. Οι πρώτες κατηγορίες είναι χαμένες από χέρι. Δεν έχει σημασία εάν πει όχι, δεν έχει σημασία εάν ακόμη και την τελευταία στιγμή αλλάξει γνώμη και δεν επιθυμεί να προχωρήσει σε ο,τιδήποτε της έχουν προτείνει, δεν έχει σημασία εάν αντισταθεί και παλέψει μέχρι θανάτου. Η άρνηση της γυναίκας δεν είναι άρνηση όπως όλων των υπολοίπων, η γλώσσα διαμεσολαβείται από τη θέση στην οποία η κοινωνία την έχει κατατάξει.
“Η ανωριμότητα της δικής μας κοινωνίας δεν επιτρέπει ακόμη την απάλειψη της προκατάληψης του ερωτικού αντικειμένου με την οποία αντιμετωπίζεται το γυναικείο φύλο.”
Ας το παραδεχτούμε, η θέση της γυναίκας, στη δική μας κοινωνία τουλάχιστον, είναι μια υποδεέστερη θέση. Η γυναίκα ορίζει (ευτυχώς πλέον) το σώμα της για μια σειρά ενεργειών που την αφορούν, αλλά δεν ορίζει την άρνησή της. Η άρνησή της χρειάζεται να υποστεί την ερμηνεία του αρσενικού που την ακροάται. Χρειάζεται να αποδείξει ότι αρνήθηκε ρητώς, εντόνως και πέραν πάσης αμφιβολίας. Αν φοβηθεί, αν διστάσει, αν επιλέξει να σιωπήσει για να γλυτώσει το ξύλο, απλά την πάτησε.
Για το λόγο αυτό νομίζω στις δίκες βιασμών ανθούν επιχειρήματα σχετικά με τη στάση της γυναίκας θύματος και γίνονται προσπάθειες να δημιουργηθούν αμφιβολίες για την άρνησή της: τι φορούσε, τι δεν φορούσε, γιατί βγήκε, γιατί δέχτηκε να βγει με τη συγκεκριμένη παρέα, γιατί δεν έφυγε, με ποιους έβγαινε παλιότερα, τι είδους ζωή έκανε, ήταν από τις εύκολες, έδωσε την εντύπωση ότι ήθελε κλπ. κλπ. Κορυφαίο επιχείρημα όλων, βιασμός με στηθόδεσμο δεν είναι νοητός! Τα επιχειρήματα αυτά προβάλλονται με αξιώσεις πειθούς. Γιατί υπάρχει το υπόβαθρο ώστε να γίνουν πιστευτά. Το όχι, η άρνηση που εκφέρεται ή συνάγεται ευθέως από τη λυσσαλέα αντίσταση δεν μοιάζει να έχει τόση σημασία.
“Η ευαίσθητη ισορροπία των δύο φύλων χρειάζεται να γίνει αντικείμενο σχολικής διαπαιδαγώγησης...Οι πράξεις βίας κατά των γυναικών χρειάζεται να γίνουν αντικείμενο δημοσιογραφικών ερευνών.”
Η ωριμότητα μιας κοινωνίας φαίνεται στον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζει τις διάφορες ομάδες του πληθυσμού της, κυρίως τις ομάδες με ευάλωτα χαρακτηριστικά. Από αυτή την άποψη οι γυναίκες, συνήθως μικρότερης σωματικής δύναμης, είναι ευάλωτες στα χέρια των μεγαλόσωμων ή χειροδύναμων αντρών. Η ανωριμότητα της δικής μας κοινωνίας δεν επιτρέπει ακόμη την απάλειψη της προκατάληψης του ερωτικού αντικειμένου με την οποία αντιμετωπίζεται το γυναικείο φύλο. Έτσι, υπάρχουν άντρες με μανάδες και αδελφές που θεωρούν ότι η φιλενάδα τους οφείλει ανταπόκριση, οφείλει συμμόρφωση με επιθυμίες, οφείλει να περπατήσει ένα σενάριο μέχρι το τέλος χωρίς να αλλάξει γνώμη. Αν αλλάξει κακό του κεφαλιού της, υπάρχει και η επιβολή.
Η κοινωνία μας έχει ξεχάσει τις μητριαρχικές καταβολές της και μαζί με αυτές έχει απολέσει το σεβασμό στον πολυδιάστατο ρόλο της γυναίκας. Σχολική, ενδοοικογενειακή ή άλλου τύπου, η βία είναι συνήθως γένους θηλυκού. Η ευαίσθητη ισορροπία των δύο φύλων χρειάζεται να γίνει αντικείμενο σχολικής διαπαιδαγώγησης. Τα σχετικά περιστατικά στο σχολικό περιβάλλον χρειάζεται να τιμωρούνται, αντί να αντιμετωπίζονται άλλοτε με αδιαφορία και άλλοτε με συνωμοτική διακριτικότητα. Οι πράξεις βίας κατά των γυναικών χρειάζεται να γίνουν αντικείμενο δημοσιογραφικών ερευνών. Σε πολλά επίπεδα, ώστε δημοσιοποιούμενο το πρόβλημα να καταδειχτεί στην πραγματική του έκταση και διάσταση. Η ομοβροντία άρθρων στις εφημερίδες με σχολιασμό τετελεσμένων γεγονότων είναι ενδιαφέρουσα, αλλά όχι αποτελεσματική. Είναι απαραίτητη η ερευνητική δημοσιογραφία για το θέμα αυτό. Είναι απαραίτητες οι φωνές που θα καταδείξουν το πρόβλημα και θα συμβάλλουν στην ανατροπή της προκατάληψης. Το όχι είναι άρνηση και τα παιδιά μας πρέπει να το μάθουν. Η δε άρνηση είναι μέγεθος απόλυτο, χωρίς διαβαθμίσεις.