Στις 26 Ιανουαρίου 2023, το Yad Vashem, το παγκόσμιο Κέντρο Μνήμης του Ολοκαυτώματος στην Ιερουσαλήμ, παρουσίασε στην έδρα των Ηνωμένων Εθνών μια νέα έκθεση με τον τίτλο «Βιβλίο ονομάτων θυμάτων του Ολοκαυτώματος».
Αυτό το μνημειώδες έργο περιλαμβάνει με αλφαβητική σειρά τα ονόματα 4.800.000 θυμάτων του Ολοκαυτώματος, τα οποία μέχρι σήμερα έχουν ταυτοποιηθεί και τεκμηριωθεί και περιλαμβάνονται στην Κεντρική Βάση Δεδομένων των Ονομάτων Θυμάτων της Σοά, του Γιαντ Βασέμ. Το συνολικό μήκος του Βιβλίου των Ονομάτων είναι οκτώ μέτρα, έχει ύψος δύο μέτρα και πλάτος ένα μέτρο. Μια λωρίδα φωτός διατρέχει το εσωτερικό του Βιβλίου των Ονομάτων, φωτίζοντας τη μνήμη των Εβραίων ανδρών και γυναικών και παιδιών που δολοφονήθηκαν κατά τη διάρκεια του Ολοκαυτώματος, για να τους θυμούνται όλοι.
Στο τέλος του Βιβλίου των Ονομάτων υπάρχουν κενές σελίδες που συμβολίζουν περισσότερες από ένα εκατομμύριο ταυτότητες που δεν έχουν ακόμη ανακτηθεί από τους ανώνυμους δολοφονημένους, από εβραϊκές κοινότητες που εξολοθρεύτηκαν και έσβησαν…
Όπου ήταν δυνατόν, οι καταχωρίσεις στο Βιβλίο των Ονομάτων περιέχουν επίσης τις ημερομηνίες γέννησης, τις πόλεις καταγωγής και τις συνθήκες και τους τόπους θανάτου των αντίστοιχων θυμάτων.
Όπως ανέφερε χαρακτηριστικά ο Πρόεδρος του Yad Vashem, Dani Dayan:
″Το Βιβλίο των Ονομάτων χρησιμεύει ως ζωντανό μνημείο για εκατομμύρια θύματα του Ολοκαυτώματος και παρέχει στο κοινό τη δυνατότητα να αγγίξει και να συνδεθεί με τις ταυτότητες των ατόμων που οι Ναζί προσπάθησαν τόσο σκληρά να διαγράψουν. Η παρουσίαση του Βιβλίου των Ονομάτων στην έδρα των Ηνωμένων Εθνών την παραμονή της Παγκόσμιας Ημέρας Μνήμης του Ολοκαυτώματος είναι εξαιρετικά σημαντική και οδυνηρή, ειδικά υπό το φως των ανησυχητικών αυξανόμενων παγκόσμιων τάσεων του ευτελισμού και της διαστρέβλωσης του Ολοκαυτώματος καθώς και του αντισημιτισμού. Πρέπει να θυμόμαστε αυτούς τους ανθρώπους, όχι ως απρόσωπα και ανώνυμα θύματα, όπως οι Ναζί τα είδαν, αλλά ως ανθρώπους με μοναδικές ιστορίες ζωής όπως ζούμε εμείς σήμερα».
Οι στίχοι ενός ποιήματος που έγραψε η ισραηλινή ποιήτρια ZELDA (Miškovsky) 1914 – 1984, που υμνούν την αξία της ζωής κάθε ανθρώπου και γίνονται ωδή στη μνήμη των θυμάτων του Ολοκαυτώματος.
Κάθε άνθρωπος έχει το όνομά του
Ο κάθε άνθρωπος έχει το δικό του όνομα
Δοσμένο από το Θεό.
Και, ακόμα, δοσμένο από τον πατέρα και τη μητέρα του.
Ο κάθε άνθρωπος έχει ένα όνομα
Δοσμένο σε αυτόν από το ανάστημα του
Και δοσμένο από τον τρόπο που χαμογελάει
Και δοσμένο, ακόμα, από τα ρούχα του.
Ο κάθε άνθρωπος έχει ένα όνομα
Δοσμένο σε αυτόν από τα βουνά
Και δοσμένο σε αυτόν από τους τοίχους που ορθώνει γύρω του.
Ο κάθε άνθρωπος έχει ένα όνομα
Δοσμένο σε αυτόν από τους πλανήτες
Και δοσμένο σε αυτόν από τους γείτονες.
Ο κάθε άνθρωπος έχει ένα όνομα
Δοσμένο σε αυτόν από τις αμαρτίες του
Και δοσμένο από τους πόθους του.
Ο κάθε άνθρωπος έχει το όνομα του
Δοσμένο σε αυτόν από τους εχθρούς
Και δοσμένο σε αυτόν από την αγάπη.
Ο κάθε άνθρωπος έχει ένα όνομα
Δοσμένο σε αυτόν από την ημέρα της γιορτής του
Και δοσμένο σε αυτόν από την εργασία του.
Ο κάθε άνθρωπος έχει το όνομα του
Δοσμένο σε αυτόν από τις εποχές του χρόνου
Και δοσμένο σε αυτόν από τη δική του άβυσσο.
Ο κάθε άνθρωπος έχει ένα όνομα.
Δοσμένο σε αυτόν από τη θάλασσα.
Και δοσμένο σε αυτόν από το θάνατό του.
Πηγή Ελληνικής απόδοσης: «Εβραϊκή ποίηση», Κωστής Μοσκώφ, Εκδόσεις Καστανιώτη, Αθήνα 1997.
Αυτή η σημαντική έκθεση στη Νέα Υόρκη, όπως και το ποίημα αυτό, είναι ένα κάλεσμα της μνήμης: να θυμόμαστε κάθε παιδί, κάθε γυναίκα και κάθε άνδρα που χάθηκαν στο Ολοκαύτωμα, ως άνθρωπο με όνομα και ένα μέλλον που του στερήθηκε στο όνομα του φανατισμού και της μισαλλοδοξίας. Ένα προδιαγεγραμμένο έγκλημα, που αγνόησε η Κοινωνία των Εθνών, που εκτελέσθηκε στο όνομα της «Τελικής Λύσης» του «Εβραϊκού προβλήματος», όπως την ανέδειξε ο Αδόλφος Χίτλερ και υιοθέτησε η μεγάλη πλειοψηφία του Γερμανικού λαού. Ένα έγκλημα που συντελέστηκε με θύτες τους ναζί και τη γερμανική μηχανή εξόντωσης αλλά και με την ανοχή των «θεατών», με την ανοχή πολλών κυβερνήσεων, πολλών τοπικών αρχόντων, που μετά έσπευσαν να λεηλατήσουν τις περιουσίες εκείνων που βίαια εκτοπίστηκαν και βάναυσα θανατώθηκαν στο Άουσβιτς, Μπίργκενάου, Μαιντάνεκ, Μπέργκεν Μπέλσεν και στα άλλα στρατόπεδα εξόντωσης.
Το «Βιβλίο των Ονομάτων», όπως και το ποίημα της Ζέλντα, είναι ένα κάλεσμα για δράση: να είμαστε πάντα σε εγρήγορση και να μην μένουμε ποτέ σιωπηλοί όταν τα ανθρώπινα δικαιώματα και η ανθρώπινη αξιοπρέπεια απειλούνται. Ακριβώς με τον τρόπο που στάθηκαν απέναντι στη βαρβαρότητα, οι λίγοι, οι «Δίκαιοι των Εθνών», που με κίνδυνο της ζωής τους διέσωσαν Εβραίους συμπολίτες τους, συνανθρώπους τους.
Τα θύματα του Ολοκαυτώματος, αυτούς τους ανθρώπους, που ήταν συγγενείς μας, φίλοι, γείτονες, συμπολίτες, συνάνθρωποι, αυτούς θυμόμαστε και με την εκστρατεία «We remember» και γι΄αυτό Κοινοβούλια και Δημοτικά κτίρια, στην Ευρώπη και εδώ στην Ελλάδα, φωτίζονται… για να δείξουμε ότι το «φως της μνήμης» επικρατεί του «σκότους της λήθης».