Το ανώτατο δικαστήριο της ΕΕ αποφάνθηκε την Τετάρτη πως η Ένωση μπορεί να «παγώσει» κονδύλια ύψους δισεκατομμυρίων ευρώ σε χώρες- μέλη εάν παραβιάζονται αρχές περί κράτους δικαίου, και απέρριψε προσφυγή από την Ουγγαρία και την Πολωνία κατά ενός μηχανισμού κυρώσεων που μπορεί να κόψει τη χρηματοδότηση σε περίπτωση που παραβιάζονται νόμοι της ΕΕ.
Οι δεξιές κυβερνήσεις και των δύο χωρών είχαν υποστηρίξει ότι μια τέτοια ενέργεια δεν θα είχε νομική βάση. Και οι δύο χώρες έχουν δεχτεί κριτική τα τελευταία χρόνια για αυτό που εκλαμβάνεται ως απομάκρυνση από τις δυτικές αρχές περί σεβασμού των δημοκρατικών αξιών στις χώρες τους.
«Το Δικαστήριο απορρίπτει τις προσφυγές από την Ουγγαρία και την Πολωνία στο σύνολό τους» αναφέρεται σε ανακοίνωση του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Η απόφαση αναμενόταν εναγωνίως από πολλούς που είχαν κατηγορήσει τις δύο χώρες για δημοκρατική οπισθοδρόμηση και θεωρούσαν το εν λόγω μέτρο ως το ισχυρότερο «όπλο» της ΕΕ για αποτροπή της δημιουργίας ενός χάσματος δημοκρατικής νομιμότητας εντός της.
Όταν τίθεται θέμα δημοκρατικών αξιών, «η ΕΕ πρέπει να μπορεί να υπερασπιστεί αυτές τις αξίες, εντός των ορίων των εξουσιών της» αναφέρεται στην ανακοίνωση.
Η Κομισιόν είχε πει ότι θα περίμενε την απόφαση της Τετάρτης πριν δεσμευτεί ως προς το αν θα παρακρατούσε κονδύλια ή όχι, μα η πρόεδρός της, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, καλωσόρισε την απόφαση.
«Η Κομισιόν θα υπερασπιστεί τον προϋπολογισμό της Ένωσης απέναντι σε παραβιάσεις των αρχών περί κράτους δικαίου. Θα ενεργήσουμε με αποφασιστικότητα» υποσχέθηκε η φον ντερ Λάιεν. «Οι σημερινές κρίσεις επιβεβαιώνουν ότι είμαστε στον σωστό δρόμο» ανέφερε, προσθέτοντας πως η Επιτροπή θα αποφασίσει πώς θα προχωρήσει τις επόμενες εβδομάδες.
Η αντίδραση της Ουγγαρίας ήταν άμεση, με την υπουργό Δικαιοσύνης Τζούντιτ Βάργκα να καταφέρεται εναντίον της απόφασης μέσω της σελίδας της στο Facebook, κάνοντας λόγο για κρίση με πολιτικό κίνητρο και υποστηρίζοντας πως είναι μια απόδειξη ότι η ΕΕ προβαίνει σε κατάχρηση της εξουσίας της.
«Η απόφαση είναι άλλη μια εφαρμογή πίεσης σε βάρος της χώρας μας επειδή περάσαμε τον νόμο μας για την προστασία των παιδιών το καλοκαίρι» έγραψε η Βάργκα, αναφερόμενη σε αμφιλεγόμενο ουγγρικό νόμο πέρυσι που απαγορεύει την απεικόνιση ομοφυλοφιλίας ή αλλαγής φύλου σε ανηλίκους σε περιεχόμενο στα media. Ωστόσο ο μηχανισμός της ΕΕ περί κράτους δικαίου είναι προγενέστερος του εν λόγω ουγγρικού νόμου, που έχει χαρακτηριστεί από επικριτές ως παραβίαση των δικαιωμάτων των ΛΟΑΤΚΙ. Σημειώνεται επίσης πως η απόφαση αυτή λαμβάνει χώρα εν όψει των εθνικών εκλογών της 3ης Απριλίου στην Ουγγαρία, όπου ο πρωθυπουργός Βίκτορ Ορμπάν επιχειρεί την επανεκλογή του. Το κόμμα του Ορμπάν, Fidesz, χαρακτήρισε την απόφαση ως «πολιτική εκδίκηση» σε βάρος της Ουγγαρίας, με σκοπό να βοηθηθεί η συμμαχία της αντιπολίτευσης.
Η Ουγγαρία και η Πολωνία στο παρελθόν είχαν υποστηρίξει πως το δικαστήριο υπερβαίνει τη δικαιοδοσία του ως προς την έγκριση ενός μηχανισμού που δεν περιγράφεται στις συνθήκες της ΕΕ. Όπως έχουν πει, η δημιουργία μιας σύνδεσης μεταξύ των κονδυλίων και των νομικών αποφάσεων ανεξάρτητων χωρών – μελών αντιστοιχούσε σε εκβιασμό από πλευράς των Βρυξελλών. Το δικαστήριο από πλευράς του αντέτεινε πως η δημοκρατική οπισθοδρόμηση δεν έχει μόνο πολιτική επίδραση, μα επηρεάζει και θέματα προϋπολογισμού.
Δεν είναι δυνατή η άσκηση έφεσης σε αποφάσεις του Δικαστηρίου της ΕΕ, το οποίο εδρεύει στο Λουξεμβούργο. Σημειώνεται πως ήδη έχουν «παγώσει» 36 δισ. ευρώ από κεφάλαια ανάκαμψης μετά την πανδημία που προορίζονταν για την Πολωνία, και 7 δισ. ευρώ για την Ουγγαρία. Ο επίμαχος μηχανισμός θα μπορούσε να επηρεάσει κάθε τομέα του προϋπολογισμού της ΕΕ, ύψους 1,8 τρισ. ευρώ για το 2021-2027.
Με πληροφορίες από Associated Press, Reuters