Οι θάνατοι 59 Παλαιστίνιων διαδηλωτών και οι τραυματισμοί 2.700 από τις σφαίρες, τα δακρυγόνα και τα άλλα μέσα που χρησιμοποίησαν οι άνδρες του ισραηλινού στρατού στα σύνορα με τη Λωρίδα της Γάζας τη Δευτέρα προκάλεσαν έντονες διπλωματικές αντιδράσεις, ιδίως στην Τουρκία και στη Νότια Αφρική, οι κυβερνήσεις των οποίων ανακάλεσαν τους πρεσβευτές τους στο Ισραήλ, ενώ από την άλλη, οι ΗΠΑ επέρριψαν την ευθύνη στο παλαιστινιακό ισλαμιστικό κίνημα Χαμάς.
«Η ευθύνη για αυτούς τους τραγικούς θανάτους ανήκει ολοκληρωτικά στη Χαμάς», η οποία προκάλεσε «εσκεμμένα και κυνικά αυτή την αντίδραση» του Ισραήλ, έκρινε ο Ρατζ Σα, αναπληρωτής εκπρόσωπος της αμερικανικής προεδρίας.
Επίσης, οι ΗΠΑ εμπόδισαν τη Δευτέρα την υιοθέτηση από το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ ενός ψηφίσματος που καλούσε να διενεργηθεί ανεξάρτητη έρευνα για τα επεισόδια, ανέφεραν διπλωματικές πηγές. Το σχέδιο ψηφίσματος, το οποίο περιήλθε στην κατοχή του Γαλλικού Πρακτορείου, καταδίκαζε επίσης τα πυρά των Ισραηλινών στρατιωτών που προκάλεσαν τον θάνατο δεκάδων Παλαιστίνιων.
Ο πρωθυπουργός του Ισραήλ Βενιαμίν Νετανιάχου επίσης καταδίκασε αυτή την «τρομοκρατική οργάνωση» και διατράνωσε ότι η χώρα του και «κάθε χώρα έχει υποχρέωση να υπερασπίζεται το έδαφός της».
Ο Παλαιστίνιος πρόεδρος Μαχμούντ Αμπάς από την πλευρά του κατήγγειλε μια «σφαγή».
Η Νότια Αφρική ανακάλεσε τον πρεσβευτή της στο Ισραήλ «μέχρι νεοτέρας» λόγω της βίας με θύματα Παλαιστίνιους. Η Τουρκία, που έκανε λόγο για «γενοκτονία», ανακάλεσε επίσης για διαβουλεύσεις τους επικεφαλής των διπλωματικών αντιπροσωπειών της στο Τελ Αβίβ και την Ουάσινγκτον.
Πολλές χώρες, ανάμεσά τους η Βρετανία, η Γαλλία και η Ρωσία, επέκριναν τα εγκαίνια της αμερικανικής πρεσβείας στην Ιερουσαλήμ, τη μεταφορά της οποίας είχαν καταδικάσει και προτρέψει να ακυρωθεί 128 από τα 193 κράτη της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ.
Τα εγκαίνια, τη Δευτέρα, πυροδότησαν τη διαδήλωση δεκάδων χιλιάδων ανθρώπων στη Γάζα. Τουλάχιστον 59 σκοτώθηκαν όταν Ισραηλινοί στρατιώτες άνοιξαν πυρ στα σύνορα. Σύμφωνα με το υπουργείο Υγείας της Γάζας, μεταξύ των νεκρών ήταν και ένα βρέφος οκτώ μηνώ, που εισέπνευσε δακρυγόνα.
«Οι υπεύθυνοι για αυτές τις κατάφωρες παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων πρέπει να λογοδοτήσουν», έκρινε ο Ύπατος Αρμοστής των Ηνωμένων Εθνών για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα Ζέιντ Ράαντ αλ Χουσέιν. Ο ΓΓ του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες εξέφρασε την «μεγάλη ανησυχία του» για την κατάσταση. Για τη Διεθνή Αμνηστία, διαπράχθηκαν «εγκλήματα πολέμου», ενώ το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (HRW) έκανε λόγο για ένα «λουτρό αίματος».
Ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν «καταδίκασε τη βία των ισραηλινών ένοπλων δυνάμεων εναντίον των διαδηλωτών», κατά τη διάρκεια τηλεφωνικών συνδιαλέξεών του με τον παλαιστίνιο πρόεδρο Μαχμούντ Αμπάς και τον βασιλιά της Ιορδανίας Αμπντάλα Β΄. Επανέλαβε την «αποδοκιμασία της Γαλλίας» όσον αφορά «την αμερικανική απόφαση να ανοίξει πρεσβεία (σ.σ. των ΗΠΑ) στην Ιερουσαλήμ», και τη θέση ότι το τελικό καθεστώς της πόλης «δεν μπορεί να καθοριστεί παρά μόνο από τα μέρη, σε ένα πλαίσιο διαπραγμάτευσης υπό την αιγίδα της διεθνούς κοινότητας».
Το Ισραήλ «ασκεί κρατική τρομοκρατία, το Ισραήλ είναι ένα κράτος τρομοκράτης», κατήγγειλε ο πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, κάνοντας λόγο για «μια γενοκτονία» και προσθέτοντας ότι «καταδικάζω αυτή την ανθρωπιστική τραγωδία, αυτή τη γενοκτονία», για την οποία επέρριψε ρητά την ευθύνη όχι μόνο στο Ισραήλ, αλλά και στις ΗΠΑ.
Η Τουρκία- όπου ο πρόεδρος Ερντογάν κήρυξε τριήμερο εθνικό πένθος-ανακάλεσε ταυτόχρονα για διαβουλεύσεις τους πρεσβευτές της στο Τελ Αβίβ και στην Ουάσινγκτον.
Ο αντιπρόεδρος της τουρκικής κυβέρνησης Μπεκίρ Μποζντάγ επέμεινε ότι η αμερικανική κυβέρνηση είναι «εξίσου υπεύθυνη με το Ισραήλ για αυτή τη σφαγή».
«Εξαιτίας του σοβαρού και τυφλού χαρακτήρα της νέας ισραηλινής επίθεσης», η κυβέρνηση της Νότιας Αφρικής αποφάσισε να ανακαλέσει «μέχρι νεοτέρας διαταγής» τον πρεσβευτή της στο Ισραήλ.
«Καταδικάζουμε αυτό που έγινε», δήλωσε ο πρεσβευτής του Κουβέιτ στον ΟΗΕ, Μανσούρ αλ Οτάιμπι, η χώρα του οποίου ζήτησε να συζητηθούν οι εξελίξεις στο Συμβούλιο Ασφαλείας.
«Καλούμε σε ψυχραιμία και αυτοσυγκράτηση για να αποφευχθούν ενέργειες καταστροφικές για τις ειρηνευτικές προσπάθειες», δήλωσε εκπρόσωπος της πρωθυπουργού της Βρετανίας, Τερέζας Μέι.
Ερωτηθείς εάν η Μόσχα θεωρεί ότι η μεταφορά της αμερικανικής πρεσβείας οδηγεί σε επιδείνωση της κατάστασης στην περιοχή, ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου Ντμίτρι Πεσκόφ απάντησε: «Ναι, έχουμε αυτή την ανησυχία και το έχουμε ήδη πει». Ο υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ επανέλαβε τη ρωσική θέση ότι «η τύχη της Ιερουσαλήμ πρέπει να αποφασιστεί σε έναν απευθείας διάλογο (του Ισραήλ) με τους Παλαιστίνιους».
«Ζητάμε από όλα τα μέρη να ενεργήσουν με τη μέγιστη αυτοσυγκράτηση», δήλωσε η επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Διπλωματίας Φεντερίκα Μογκερίνι.
«Είναι ασυγχώρητο το ότι άμαχοι, δημοσιογράφοι και παιδιά έπεσαν θύματα», σχολίασε η υπουργός Εξωτερικών του Καναδά, Κρίστια Φρίλαντ.
Το υπουργείο Εξωτερικών της Αιγύπτου χαρακτήρισε τους νεκρούς στη Γάζα «μάρτυρες» και προειδοποίησε εναντίον της «κλιμάκωσης». Ο μεγάλος μουφτής Σάουκι Άλαμ καταδίκασε τα εγκαίνια της αμερικανικής πρεσβείας, μια «άμεση και ξεκάθαρη προσβολή στα αισθήματα ενάμιση δισεκατομμυρίου μουσουλμάνων στη γη», που «ανοίγει την πόρτα σε περισσότερες συγκρούσεις και πολέμους στην περιοχή».
Το βασίλειο της Σαουδικής Αραβίας «καταδικάζει εντόνως τα πυρά των ισραηλινών δυνάμεων κατοχής εναντίον άοπλων παλαιστίνιων αμάχων», δήλωσε ο υπουργός Εξωτερικών Άντελ αλ Τζουμπέιρ, χωρίς να κάνει καμιά αναφορά στα εγκαίνια της αμερικανικής πρεσβείας στην Ιερουσαλήμ.
Ο επικεφαλής της ιρανικής διπλωματίας Μοχαμάντ Τζαβάντ Ζαρίφ κατήγγειλε τη «σφαγή εν ψυχρώ από το ισραηλινό καθεστώς αναρίθμητων Παλαιστίνιων που διαδήλωναν στη μεγαλύτερη ανοιχτή φυλακή του κόσμου» κι έκανε λόγο για μια «ημέρα μεγάλης ντροπής».
Η Δαμασκός «καταδικάζει τη σφαγή» δεκάδων «άοπλων Παλαιστίνιων πολιτών» τόνισε πηγή προσκείμενη στο ΥΠΕΞ της Συρίας.
«Καλώ να αποφευχθεί κάθε δυσανάλογη χρήση βίας», ανέφερε ο Βέλγος υπουργός Εξωτερικών Ντιντιέ Ρεντέρς.
Για την υπουργό Εξωτερικών της Νορβηγίας, Ίνε Έρικσεν Σεράιντε «είναι απαράδεκτο να βάλλονται αληθινές σφαίρες εναντίον διαδηλωτών».
Η Μπραζίλια απευθύνει «έκκληση για αυτοσυγκράτηση και για την ειρήνη», δήλωσε ο πρόεδρος της Βραζιλίας, Μισέλ Τέμερ, καταδικάζοντας τις «φρικιαστικές βιαιότητες».
Ο Οργανισμός Ισλαμικής Συνεργασίας (ΟΙΣ), που αποτελείται από 57 κράτη μέλη, χαρακτήρισε «παράνομη» την αμερικανική απόφαση.
Ο μονάρχης του Μαρόκου, Μοχάμεντ Στ΄, κατήγγειλε τη «μονομερή απόφαση» των ΗΠΑ.
Η προοπτική της ειρήνης απομακρύνεται
Η μετακίνηση της πρεσβείας των ΗΠΑ στο Ισραήλ από το Τελ Αβίβ στην Ιερουσαλήμ και οι θάνατοι δεκάδων Παλαιστίνιων διαδηλωτών απομακρύνουν ακόμη πιο πολύ το ενδεχόμενο να υπάρξει ειρήνη με τη μεσολάβηση της Ουάσινγκτον, σημείωσαν αναλυτές.
«Κάπου μεταξύ του μηδέν και της καμίας», τοποθέτησε ο Μάρτιν Ίντικ, πρώην ειδικός απεσταλμένος της κυβέρνησης του Μπαράκ Ομπάμα στις ισραηλινοπαλαιστινιακές διαπραγματεύσεις, τις πιθανότητες που έχει ο πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ να φέρει τα μέρη στο τραπέζι και να μεσολαβήσει για την επίτευξη αυτής που ο ρεπουμπλικάνος αποκαλεί τη «συμφωνία του αιώνα».
«Είναι δύσκολο να φανταστούμε το πώς οποιοσδήποτε παλαιστίνιος ηγέτης θα μπορούσε να επιστρέψει σε μια ειρηνευτική διαδικασία υπό αμερικανική αιγίδα» μετά τη μετακίνηση της πρεσβείας και το μακελειό στη Γάζα, σχολίασε ο Χάλεντ Ελγκίντι, πρώην σύμβουλος της παλαιστινιακής ηγεσίας που εργάζεται σήμερα στο Brookings Institution στην Ουάσινγκτον. «Αν και όταν η κυβέρνηση (Τραμπ) προτείνει ένα ειρηνευτικό σχέδιο, θα είναι πιθανότατα θνησιγενές», πρόσθεσε, τονίζοντας ότι ο Τραμπ δεν έχει κάνει τίποτε για να ηρεμήσουν τα πνεύματα. «Κατ′ ελάχιστον, αυτό θα προϋπέθετε (η Ουάσινγκτον) να προτρέψει τους Ισραηλινούς να σταματήσουν να χρησιμοποιούν θανατηφόρα βία εναντίον άοπλων διαδηλωτών», εξήγησε.
Για τον γερουσιαστή Τιμ Κέιν, υποψήφιο των Δημοκρατικών για την αντιπροεδρία των ΗΠΑ το 2016, «οι περισσότεροι στην περιοχή θεωρούν ότι οι ΗΠΑ πλέον δεν ενδιαφέρονται να διαδραματίσουν ρόλο μεσολαβητή για την ειρήνη, κι αυτό απλά επιτείνει την απόγνωση και είναι τραγικό».
Ο Νταν Κούρτσερ, πρώην πρεσβευτής των ΗΠΑ στο Ισραήλ και στην Αίγυπτο, ο οποίος διδάσκει σήμερα στο πανεπιστήμιο Πρίνστον, σημείωσε πως η κυβέρνηση Τραμπ θα μπορούσε να ανακτήσει μέρος της αξιοπιστίας της έναντι των Παλαιστινίων εάν υποσχόταν να ανοίξει μια πρεσβεία στην Ανατολική Ιερουσαλήμ, που οι Παλαιστίνιοι θέλουν να γίνει πρωτεύουσα του μελλοντικού ανεξάρτητου κράτους τους, όταν υπογραφτεί ειρηνευτική συμφωνία.
«Αν (ο Τραμπ) το πει αυτό, οι ΗΠΑ θα επανέλθουν στο επίκεντρο» της διαδικασίας, έκρινε, αλλά «πόσο πιθανό είναι; (...) Πολύ ισχνό».
Αναφερόμενος στη μεταφορά της πρεσβείας, ο Ίντικ ανέφερε πως «δεν είναι απλά το ότι προκάλεσε τη βία, ή ότι έκανε τις ΗΠΑ να μοιάζουν σαν προκατειλημμένος μεσολαβητής μάλλον, παρά σαν έντιμος μεσολαβητής», αλλά και ότι «πήγε τόσο πολύ πίσω τη διαδικασία που όλα αυτά τα σχόλια για το πώς θα προωθήσει την ειρήνη είναι αστεία».
Στελέχη της κυβέρνησης Τραμπ λένε ότι το ειρηνευτικό σχέδιο, αρχιτέκτονες του οποίου είναι ο γαμπρός του προέδρου Τζάρεντ Κούσνερ και ο απεσταλμένος του στη Μέση Ανατολή Τζέισον Γκρίνμπλατ, είναι «σχεδόν έτοιμο». Αλλά ο σκεπτικισμός κυριαρχούσε ήδη πριν από τις τελευταίες εξελίξεις. Οι Παλαιστίνιοι διέκοψαν κάθε επαφή με την Ουάσινγκτον και τη διαδικασία αφότου ο Τραμπ ανακοίνωσε την απόφασή του για την Ιερουσαλήμ την 6η Δεκεμβρίου.
Για τον Ίντικ, η απόφαση του ρεπουμπλικάνου κάθε άλλο παρά «προώθησε την ειρήνη». «Η ιδέα ότι έτσι θα πείθονταν οι Παλαιστίνιοι να γυρίσουν στο τραπέζι είναι θεμελιώδης παρερμηνεία αυτού που έκανε» η κυβέρνηση Τραμπ, τόνισε.
«Έδιωξε τους Παλαιστίνιους από το τραπέζι και τους έδωσε τη δικαιολογία για να μην επιστρέψουν», πρόσθεσε.
(με πληροφορίες από ΑΠΕ-ΜΠΕ, AFP, Reuters)