Λίγη μόλις ώρα μετά την είδηση της δολοφονίας του Ισμαήλ Χανίγιε, ηγέτη του πολιτικού βραχίονα της Χαμάς, τέθηκε δικαίως το ερώτημα: τι σημαίνει αυτή η εξέλιξη για τις διαπραγματεύσεις για εκεχειρία στην Λωρίδα τη Γάζας αφού είναι το Ισραήλ αυτό που κατηγορείται;
Ο Χανίγιε, ήταν ο επικεφαλής διπλωμάτης εκ μέρους της Χαμάς, το πρόσωπο που είχε αναλάβει να σηκώσει το βάρος και να συντονίσει αυτές τις συζητήσεις με το Τελ Αβίβ- πάντα με την διαμεσολάβηση Κατάρ και Αιγύπτου.
Και ήταν πρώτο το Κατάρ, όπου ζούσε μάλιστα επί χρόνια ο Χανίγιε, δια στόματος του πρωθυπουργού του, που έθεσε το, προφανώς, ρητορικό ερώτημα: ″πώς μπορεί να πετύχει η διαμεσολάβηση όταν το ένα μέρος δολοφονεί τον διαπραγματευτή της άλλης πλευράς;”.
Όπως σχολίασε, ”οι πολιτικές δολοφονίες και η συνεχιζόμενη στόχευση αμάχων στη Γάζα” εγείρουν αυτόματα αυτό ερώτημα, τονίζοντας πως ”η ειρήνη χρειάζεται σοβαρούς εταίρους και μια παγκόσμια στάση ενάντια στην περιφρόνηση της ανθρώπινης ζωής”.
Μια δολοφονία την κρίσιμη στιγμή και η επιλογή του νέου προσώπου
Σε τι φάση όμως ήταν οι διαπραγματεύσεις;
Αμερικανοί αξιωματούχοι δήλωναν τις τελευταίες ημέρες πως ήταν σε καλό δρόμο και ίσως σύντομα να μπορούσε να επιτευχθεί μια συμφωνία επί του σχεδίου της πρότασης της Ουάσιγκτον.
Υπήρχαν βέβαια και οι αντιθετες εκτιμήσεις κυρίως από Κατάρ και Αίγυπτο, που υποστήριζαν πως παρά τις υποχωρήσεις της Χαμάς, το Ισραήλ κωλυσιεργούσε, συμφωνώντας την μια στιγμή και επιστρέφοντας στην συνέχεια βάζοντας νέα αιτήματα προς συζήτηση. Γι αυτό μάλιστα δεχόταν πολλές πιέσεις από τις ΗΠΑ, όπως φάνηκε και στο πρόσφατο ταξίδι του ισραηλινού πρωθυπουργού και τις επαφές στον Λευκό Οίκο.
Τώρα, η δολοφονία Χανίγιε σβήνει την ελπίδα για μια συμφωνία κατάπαυσης πυρός όσο και επιστροφής των ομήρων στις οικογένειές τους, την παρούσα φάση και είναι άγνωστο πότε θα μπορέσει να αναζωπυρωθεί.
Κατά πρώτον, δεν γνωρίζουμε πότε η Χαμάς θα επιστρέψει στον τραπέζι του διαλόγου. Κατά δεύτερον ακόμη και όταν γίνει, το πρόσωπο που θα επιλέξει για να αντικαταστήσει τον Χανίγιε, θα καθορίσει πολλά.
Παρά τις συχνά σκληρές και εμπρηστικές δηλώσεις του, ο δολοφονημένος ηγέτης της Χαμάς ήταν κατά κοινή παραδοχή ο πιο μετριοπαθής και πραγματιστής εκ των προσώπων που συνθέτουν την ηγεσία της παλαιστινιακής οργάνωσης. Και επίσης ήταν ένας πολύ καλός διπλωμάτης.
Εάν το πρόσωπο που θα τον διαδεχθεί ανήκει στην ομάδα των πιο σκληροπυρηνικών, αυτομάτως η διαδικασία θα είναι σαν να αρχίζει από το σημείο μηδέν.
Η νέα πραγματικότητα στο ”πεδίο”
Επίσης, υπάρχει και η πραγματικότητα στο πεδίο που μπορεί να καθορίσει τον χρόνο επανεκκίνησης των διαπραγματεύσεων, τον νέο βαθμό δυσκολίας αυτών και την τύχη τους.
Είναι άγνωστο το πώς η δολοφονία Χανίγιε θα επηρεάσει τις εξελίξεις σε ό,τι αφορά τις εχθροπραξίες του Ισραήλ στην Γάζα με την Χαμάς, με την Χεζμπολάχ στον Λίβανο, με τους Χούθι της Υεμένης, σύμμαχες οργανώσεις στο Ιράκ αλλά κυρίως πώς θα απαντήσει η ισχυρή δύναμη πίσω από όλους αυτούς, το Ιράν.
Ειδικά η Τεχεράνη, που ήδη ορκίστηκε να πάρει εκδίκηση, αναγκάζεται να απαντήσει δυναμικά στο Ισραήλ αφού υποστηρίζει ουσιαστικά πως η δολοφονία κορυφαίου του συμμάχου της συνέβη στο έδαφος της από τις δυνάμεις ξένης, εχθρικής χώρας. Η παραδοχή αποτυχίας δεν τις αφήνει πολλές επιλογές.
Οι New York Times ήδη αναφέρουν πως ο ανώτατος ηγέτης, Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, έδωσε εντολή για άμεσο πλήγμα στο Ισραήλ. Πολλοί εκτιμούν πως η απάντηση θα είναι ″εντυπωσιακή”, όπως με το μπαράζ ρουκετών και drones τον περασμένο Απρίλιο, αλλά όχι τέτοια που να προκαλέσει ευρύτερη σύγκρουση.
Σε κάθε περίπτωση όμως το ρίσκο που πήρε το Ισραήλ πιθανολογώντας την αντίδραση, είναι μεγάλο. Και όλοι οι ”παίκτες” στην περιοχή μοιάζουν να οδηγούνται με τις επιλογές τους, όλο και πιο συχνά έως το χείλος μια γενικευμένης σύγκρουσης απλά πιστεύοντας πως τελικά όλοι θα...κάνουν πίσω.
Παράλληλα βέβαια τίθεται και το ερώτημα: Γιατί το Ισραήλ (που αρνείται την όποια εμπλοκή αλλά ουδείς αμφισβητεί πως είναι υπεύθυνο) επέλεξε να δολοφονήσει τώρα τον Χανίγιε;
Δυο απαντήσεις για την χρονική συγκυρία
Μια προφανής και ίσως απλοϊκή απάντηση είναι: γιατί τώρα του δόθηκε η ευκαιρία.
Μετά την επίθεση της 7ης Οκτωβρίου, το Ισραήλ είχε δηλώσει κατ′ επανάληψη πως μεταξύ των στόχων του είναι η εξολόθρευση όλης της ηγεσίας της Χαμάς.
Ο Χανίγιε, ως το πιο δημόσιο πρόσωπο αυτής ήταν και το πιο ευάλωτο σε μια επίθεση. Το Ισραήλ όμως δεν θα αποτολμούσε μια κρατική δολοφονία στο Κατάρ.
Η επίσκεψη του στο Ιράν ήταν μια ιδανική ευκαιρία που προφανώς σχεδιαζόταν από καιρό. Πιθανότητα από τότε που εξελέγη ο νέος πρόεδρος του Ιράν και υπήρχαν εκτιμήσεις- και τελικά ασφαλείς πληροφορίες- πως ο Χενίγιε θα ήταν εκεί.
Επίσης, η εκπόνηση της δολοφονικής επίθεσης στη Τεχεράνη αποφέρει διπλό όφελος στο Ισραήλ. Όχι μόνο εξουδετέρωσε τον Χανίγιε αλλά ταπείνωσε το Ιράν στέλνοντάς του ένα σαφές μήνυμα, πως μπορεί ανά πάσα στιγμή να δρα στα εδάφη του και να διαπράττει δολοφονικές επιθέσεις.
Εάν υποτεθεί βέβαια, πως το Ισραήλ ήθελε πραγματικά μια συμφωνία για εκεχειρία και ταυτόχρονη απελευθέρωση των ομήρων, θα έλεγε κανείς πως ίσως δεν έκανε ορθή ιεράρχηση των προτεραιοτήτων του.
Υπάρχει όμως και μια άλλη απάντηση ως προς την συγκυρία. Αυτή που ανοιχτά παραθέτει η Τουρκία και πολλοί άλλοι ψιθυρίζουν.
″Αποκαλύφθηκε για άλλη μια φορά ότι η κυβέρνηση του (ισραηλινού πρωθυπουργού Μπενιαμίν) Νετανιάχου δεν έχει καμία πρόθεση για την επίτευξη ειρήνης”, όπως λέει το τουρκικό Υπουργείο Εξωτερικών, εννοώντας πως η επιλογή να δολοφονηθεί τώρα η Χανίγιε είχε ως στόχο (και) να τινάξει στον αέρα τις διαπραγματεύσεις...
Η μια απάντηση δεν αποκλείει φυσικά την άλλη αφού στον πυρήνα τους μάλιστα φαίνεται να υπάρχει μια αμφισβήτηση των προθέσεων του Τελ Αβίβ για εκεχειρία.
Κάποιοι μάλιστα θα πρόσθεταν πως ρόλο στη απόφαση να δολοφονηθεί μπορεί να έπαιξε ακόμη και η πρόσφατη ιστορική συμφωνία συμφιλίωσης Χαμάς-Φατάχ και άλλων 12 παλαιστινιακών οργανώσεων. Στόχος μια κυβέρνηση εθνικής ενότητας τη επομένη του πολέμου στη Γάζα, γεγονός που φανέρωνε πως η πλευρά των Παλαιστινίων κινείτο συντεταγμένα προς τους στόχους που είχε θέσει. Μάλλον πολύ πιο γρήγορα από ό,τι υπολόγιζε το Ισραήλ.
Εξίσου αναπάντητα μένουν και άλλα ερωτήματα: θα αντέξει το Ισραήλ να μάχεται σε τόσα ανοιχτά μέτωπα, θα συνεχίσει να έχει την άνευ όρων στήριξη των συμμάχων του όταν διακυβεύεται μια πρωτοφανής κλιμάκωση σε όλη η Μέση Ανατολή και θα αντέξει η κυβέρνηση Νετανιάχου την πίεση όχι μόνο από το εξωτερικό αλλά και από το εσωτερικό όπου οι πολίτες απαιτούν εδώ και τώρα συμφωνία για επιστροφή των αγαπημένων τους;