Στα “Μικρά Περισκόπια” συγκεντρώνονται για πρώτη φορά κείμενα που γράφτηκαν στο Βερολίνο ανάμεσα στο 2010 και το 2017. Προτίμησα να μην παραθέσω τα κείμενα ούτε με χρονολογική αλλά ούτε και με θεματική σειρά. Ο λόγος ήταν απλός: πιστεύω ότι μια πόλη όπως το Βερολίνο δεν μπορεί να γίνει κατανοητή αν προσπαθήσει κανείς να την κατηγοριοποιήσει σε ενότητες. Επομένως, η τυχαία σειρά φαντάζει σαφώς προτιμότερη.
Υπάρχουν κείμενα για τοποθεσίες, άλλα που αφορούν σκόρπιες εντυπώσεις και κάποια που ασχολούνται με την καθημερινότητα στην πόλη. Το παρελθόν του Βερολίνου, διακριτό σε κάθε βήμα, δεν θα μπορούσε φυσικά να λείπει: καταλαμβάνει σημαντικό τμήμα του βιβλίου, πολύ συχνά ως καμβάς πάνω στον οποίο εγγράφονται οι ιστορίες.
Κάθε φορά που ολοκλήρωνα ένα απ’ αυτά τα κείμενα είχα στο μυαλό μου έναν φανταστικό ταξιδιώτη, που κατέφτανε στο Βερολίνο με δύο απαραίτητα χαρακτηριστικά: τη λαχτάρα και την άγνοια. Αν τα κείμενα αυτά συναντήσουν έναν τέτοιο ταξιδιώτη, αυτή η μικρή έκδοση θα έχει επιτύχει το στόχο της.
Γιώργος Παυλόπουλος,
Βερολίνο, Δεκέμβριος 2017
*Για να το αποθηκεύσετε, κάντε δεξί κλικ κι επιλέξτε “Αποθήκευση ως”.
Ένα μικρό απόσπασμα:
Μινιατούρες
Οι μινιατούρες των τρένων διηγούνται υπόγεια μια πτυχή της ιστορίας. Είναι μικρές αναπαραστάσεις του υλικού πολιτισμού που αποθεώνουν μια σημαντική παράμετρο του κόσμου. Στις συμπυκνωμένες διαστάσεις τους προσπαθούν να γνωστοποιήσουν την ιστορία των μετακινήσεων, έστω κι αν απουσιάζει το δέος της πραγματικής κλίμακας.
Οι ατμομηχανές συνδέθηκαν με την πρόοδο και παραμένουν ως σήμερα ένα από τα ορόσημα της Βιομηχανικής Επανάστασης. Τα βαγόνια που έσερναν πίσω τους μετακίνησαν γενιές ανθρώπων και μετατόπισαν τα σύνορα του κόσμου, δημιουργώντας δουλειές αλλά κι ανισότητες. Τα τρένα έγιναν σύντομα το σύμβολο της φυγής, της εξερεύνησης και του καλύτερου μέλλοντος, ενώνοντας πλούσιους και φτωχούς, χειρώνακτες και διανοούμενους. Η συλλογική συνείδηση μεταβολίστηκε από γενιά σε γενιά και οι μινιατούρες έγιναν ένα μέσο εξοικείωσης με τον κόσμο που ανέτειλε. Η εμπορευματοποίηση του πλανήτη άνοιξε χιλιάδες καταστήματα και οι μικρογραφίες των τρένων έγιναν άλλοτε παιδικό παιχνίδι κι άλλοτε φετίχ συλλεκτών.
Όμως, όταν οι συνήθειες μετατοπίζονται, οι καιροί αλλάζουν. Τα μικρά βαγόνια αποσύρονται από τις βιτρίνες, όχι σε κάποιο μηχανοστάσιο για μινιατούρες αλλά σε γκρίζες αποθήκες. Γίνονται έτσι αναμνήσεις μιας εποχής προψηφιακής, καθώς η αυγή του 21ου αιώνα κατακλύζεται από οθόνες κάθε τύπου και μεγέθους. Στις στιλπνές τους επιφάνειες δεν είναι πια μόνο τα τρένα που παρουσιάζονται σαν μινιατούρες αλλά ένας ολόκληρος κόσμος. Ο κάθε χρήστης αισθάνεται σαν εν δυνάμει επιβάτης: μπορεί να περιηγηθεί, να αναζητήσει, να επισκεφθεί, κι όλα αυτά χωρίς να πηγαίνει πουθενά.
Είναι η σειρά των λέξεων να χάσουν το δέος τους∙ σε λίγο καιρό ίσως το νόημά τους να μοιάζει με μινιατούρα της πραγματικής τους υπόστασης.
Αύγουστος 2012