Οι σύγχρονες εντυπωσιακές τεχνολογικές εξελίξεις αλλάζουν τα δεδομένα, αναιρούν υφιστάμενες πρακτικές, ακυρώνουν μοντέλα διαχείρισης και επιτείνουν παράλληλα την σύγχυση. Ο πολίτης, οι κοινωνίες και η δημοκρατία πρέπει να απαντήσουν σε νέα διλήμματα, να κάνουν επιλογές, να βρουν λύσεις στα τρέχοντα προβλήματα, να ιεραρχήσουν τις προτεραιότητες. Οι τεχνολογίες επικοινωνίας και οι νέες δυνατότητες διαχείρισης των δημοσίων πολιτικών μπορούν πράγματι να διευκολύνουν τη ζωή μας, να απλοποιήσουν την διαδικασίες, να καταργήσουν ενδιάμεσα στάδια. Η διοίκηση, η επιχείρηση, ο πολίτης, όλοι μπορούν να επωφεληθούν, να μειώσουν τον χρόνο αναμονής, να επικοινωνούν άμεσα, να καταργήσουν πολλά εμπόδια.
Όλα αυτά όμως υπό όρους σαφήνειας, αναλογικότητας και χρηστής διοίκησης. Αλλιώς η τεχνολογία γίνεται παγίδα, οι πολλοί κωδικοί θα είναι εργαλεία αποθήκευσης προσωπικών δεδομένων και η ηλεκτρονική διακυβέρνηση καταντά μηχανισμός παρακολούθησης των πάντων. Αν σε αυτά προσθέσουμε και τις συναφείς δραστηριότητες των ιδιωτικής φύσεως επιχειρήσεων που έγιναν ανεξέλεγκτες και παντοδύναμες (διαδίκτυο, ηλεκτρονικό εμπόριο, τραπεζικές συναλλαγές, κλπ) έχουμε μια πλήρη εικόνα του νέου αχαρτογράφητου, τρομακτικού πεδίου που διαμορφώνεται.
Ορθά ο καθηγητής κ. Κων. Δασκαλάκης επισήμανε πρόσφατα ότι «δεν μπορούμε να αγνοήσουμε την πρόοδο και την τεχνητή νοημοσύνη», αλλά στο επίπεδο της δημοκρατίας τα πράγματα είναι πιο περίπλοκα. Αν «κυβερνώ σημαίνει προβλέπω», όπως λένε οι γάλλοι, τότε η δημοκρατία πρέπει να υιοθετήσει νέου τύπου αντιλήψεις, μεθόδους ανάλυσης και νέες δημόσιες πολιτικές. Η δογματική της προσήλωση στο παρελθόν, στο βόλεμα, στη γραφειοκρατία, στον οικονομισμό, στο πολιτικώς ορθό, στα ανούσια κομματικά παιχνίδια, κοκ, εντείνει τις ανισότητες, διευρύνει το χάσμα των γενεών, υπονομεύει την εμπιστοσύνη της κοινωνίας προς το κράτος. Όλα δεν είναι αγορά, όλα δεν είναι εμπορεύσιμα. Υπάρχουν και πρέπει να υπάρχουν πρότυπα, αρχές και κανόνες, δημόσια αγαθά και κράτος δικαίου.
Λίγα παραδείγματα αρκούν. Έχουν μπει παντού ηλεκτρονικοί υπολογιστές, αλλά οι φάκελλοι με τα χαρτιά πίσω από κάθε υπάλληλο, αυξάνονται. Γίνονται νέοι νόμοι και στη συνέχεια με απρόβλεπτα και αναρίθμητα εφαρμοστικά ΠΔ, ΚΥΑ και εγκυκλίους η κατάσταση για τον πολίτη περιπλέκεται. Ζητούνται από τους πολίτες αναδρομικά, έγγραφα και αποδείξεις, ενώ κάθε νέα ρύθμιση πρέπει να αφορά το μέλλον. Η προστιμοκρατία έγινε σύστημα σε βάρος του πολίτη, υπέρ ολίγων συντεχνιών, ενώ τα πάσης φύσεων τέλη, παλιά και νέα αυξάνονται. Στην ουσία το κράτος έγινε βάρος για την κοινωνία και οι ακραίοι νεοφιλεύθεροι προσπαθούν αυτό να το αξιοποιήσουν ιδεολογικά, ενώ η αποστολή του κράτους είναι να προσφέρει ίσες ευκαιρίες για όλους, να διασφαλίσει ισονομία και ασφάλεια, να ενισχύσει την κοινωνική συνοχή, να δημιουργήσει ένα λειτουργικό πλαίσιο για την κοινωνία, την αγορά και την οικονομία.
Και η πολιτική; Αυτό το ανεκτίμητο συλλογικό, δημόσιο αγαθό; Πώς αυτό θα αξιοποιηθεί για να υπερβούμε την αδράνεια, τον δογματισμό, την κοινωνική κρίση; Θεσμοί, κόμματα, πολίτες, διοίκηση, όλοι καλούμαστε να βρούμε λύσεις, να υπερβούμε εαυτούς. Νέα και παλιά προβλήματα, σχέσεις διοίκησης και πολιτών, ασφάλεια και δικαιοσύνη, τεχνολογία και διαχείριση, συνταξιοδοτικό, παραγωγή, μεταναστευτικό, όλα χρειάζονται επανεξέταση. Όλα από την αρχή, υπό τον όρο όμως να ξέρουμε τι θέλουμε και τι μπορούμε.
Κι επειδή λείπει παντελώς η στρατηγική, αφού κυριαρχεί σε απελπιστικό βαθμό το μικροκομματικό συμφέρον, αφού ο δημόσιος διάλογος πάσχει, ας φτιάξουμε τώρα το εργαλείο που λείπει: «Ελληνική στρατηγική», ως νέος θεσμός πανεθνικού επιπέδου, όπως έκαναν ήδη άλλες χώρες. Επιστήμονες κύρους έχουμε, μυαλά έχουμε, και εδώ και έξω, στην αστείρευτη δεξαμενή του απανταχού ελληνισμού. Η εποχή που άρχισε θέλει τομές με γνώση. Ας τολμήσουμε.