Πρόκειται για έναν εκ των κορυφαίων Κοσμολόγων με ερευνητική δράση αναγνωρισμένη σε παγκόσμιο επίπεδο. Είναι ο Διευθυντής του Ινστιτούτου Αστρονομίας, Αστροφυσικής Διαστημικών Εφαρμογών και Τηλεπισκόπησης του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών και Διευθυντής Ερευνών στο Κέντρο Ερευνών Εφαρμοσμένων Μαθηματικών και Αστρονομίας της Ακαδημίας Αθηνών.
Στην ακόλουθη αποκλειστική συνέντευξη την οποία ο Δρ. Σπύρος Βασιλάκος* μου παρέθεσε, μίλησε για ένα “αστρονομικό διαμάντι” που βρισκόταν κρυμμένο στη γεωγραφική ενότητα του Κρυονερίου Κορινθίας.
Κώστας Πρώιμος: Ποιοι ήταν οι βασικοί συντελεστές ώστε να “ανοίξει” ο δρόμος για την περαιτέρω υλικοτεχνική αναβάθμιση του Αστεροσκοπείου στο Κρυονέρι;
Δρ. Σπύρος Βασιλάκος: Η Περιφέρεια Πελοποννήσου είχε προκηρύξει πρόγραμμα ΕΣΠΑ στο οποίο καλούσε τα Πανεπιστήμια και τα Ερευνητικά Κέντρα, που έχουν υποδομές στα όρια της, να συμμετάσχουν με προτάσεις. Αμέσως ως Ινστιτούτο είδαμε μια σημαντική αναπτυξιακή ευκαιρία και αποφασίσαμε να υποβάλουμε πρόταση με την ενεργή στήριξη του Κέντρου. Πρέπει να γνωρίζουμε ότι η χώρα μας διαθέτει πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα διεθνούς επιπέδου με επιστημονικό προσωπικό υψηλής εξειδίκευσης, τα οποία παράγουν νέα γνώση και καινοτομία. Πλην όμως, η επιστημονική δραστηριότητα συνήθως περιορίζεται εντός των ακαδημαϊκών ιδρυμάτων και αυτό προκαλεί μια υστέρηση στην επιστροφή γνώσης προς την κοινωνία. Πρέπει να σημειωθεί ότι στη χώρα μας υπάρχουν πολύ λίγα επιστημονικά μουσεία και κέντρα διάχυσης της επιστημονικής γνώσης τα οποία δεν την καλύπτουν γεωγραφικά, ούτε επαρκούν να καλύψουν την υπάρχουσα πλούσια επιστημονική θεματολογία.
““Στο Αστεροσκοπείο Κρυονερίου εκπονείται σήμερα μια από τις πλέον σημαντικές μελέτες, σε διεθνές επίπεδο, σχετικά με την παρατήρηση παραγήινων αντικειμένων (Near-Earth objects) κατά την πρόσπτωσή τους στην επιφάνεια της Σελήνης”
Με σχετική πρόταση που καταθέσαμε στην Περιφέρεια Πελοποννήσου είχαμε ως στόχο να αναστρέψουμε σε ένα πρώτο επίπεδο αυτήν ακριβώς την κατάσταση μέσω της αναβάθμισης του Αστεροσκοπείου Κρυονερίου, συνολικού προϋπολογισμού 363.000 ευρώ. Η πρόταση μας βασίζεται σε δύο πυλώνες.
Ο πρώτος πυλώνας είναι η περαιτέρω αναβάθμιση του τηλεσκοπίου Κρυονερίου αυξάνοντας με αυτό τον τρόπο τις παρατηρησιακές δυνατότητες του, ενώ ο δεύτερος πυλώνας επικεντρώνεται στη διάχυση της επιστήμης με τη δημιουργία εκθεσιακού χώρου, στον οποίο ο επισκέπτης θα μπορεί να κάνει ένα ιστορικό περίπατο στην συνεισφορά του εν λόγω τηλεσκοπίου στην επιστήμη της Αστρονομίας. Η προσπάθεια μας έχει επομένως διττό στόχο: αφενός να φέρει το κοινό της ευρύτερης περιοχής και ειδικά τα παιδιά κοντά στην επιστήμη της Αστρονομίας και αφετέρου να βάλει τα θεμέλια για νέες αναπτυξιακές πολιτικές που θα σχετίζονται με τον λεγόμενο επιστημονικό τουρισμό.
“Tο τηλεσκόπιο Κρυονερίου είναι το μεγαλύτερο στον κόσμο που χρησιμοποιείται για αυτού του είδους τις παρατηρήσεις.”
Πράγματι η Περιφέρεια Πελοποννήσου αγκάλιασε αυτή μας την προσπάθεια και μας ενημέρωσε ότι η πρόταση μας αξιολογήθηκε θετικά και κατά συνέπεια θα χρηματοδοτηθεί αρχικά με το ποσό των 363.000 ευρώ μέσω ΕΣΠΑ. Αυτή η χρηματοδότηση ανακοινώθηκε επίσημα από τον Περιφερειάρχη κ. Νίκα παρουσία του Υφυπουργού Ανάπτυξης και Επενδύσεων, κ. Χ. Δήμα οι οποίοι μας επισκέφθηκαν στο Αστεροσκοπείο Κρυονερίου.
Κώστας Πρώιμος: Ποιο είναι το αστρονομικό έργο που έχει προσφέρει στην επιστημονική Κοινότητα μέχρι σήμερα το εν λόγω Αστεροσκοπείο;
Δρ. Σπύρος Βασιλάκος: “Στο Αστεροσκοπείο Κρυονερίου εκπονείται σήμερα μια από τις πλέον σημαντικές μελέτες, σε διεθνές επίπεδο, σχετικά με την παρατήρηση παραγήινων αντικειμένων (Near-Earth objects) κατά την πρόσπτωσή τους στην επιφάνεια της Σελήνης. Η γνώση αυτών των στοιχείων είναι ιδιαίτερα σημαντική για την προστασία και τη θωράκιση των διαστημικών οχημάτων που βρίσκονται σε τροχιά γύρω από τη Γη, αλλά και των μελλοντικών αποστολών στη Σελήνη. Το επιστημονικό αυτό πρόγραμμα (με την ονομασία NELIOTA; https://neliota.astro.noa.gr) είναι μια επιτυχημένη συνεργασία μεταξύ του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ESA) και του ΙΑΑΔΕΤ και χρηματοδοτείται από την ESA. Στο πλαίσιο της συνεργασίας μας το τηλεσκόπιο αναβαθμίστηκε και από 2017 ξεκίνησε τις συστηματικές παρατηρήσεις της Σελήνης.
“Κατόπιν αιτήματος της ESA μας ζητήθηκε να παρατηρήσουμε τη διαστημοσυσκευή Bepicolombo η οποία ταξιδεύει προς το πλανήτη Ερμή.”
Αξίζει να αναφέρω ότι το τηλεσκόπιο Κρυονερίου είναι το μεγαλύτερο στον κόσμο που χρησιμοποιείται για αυτού του είδους τις παρατηρήσεις. Μέχρι στιγμής έχουμε παρατηρήσει 105 πλήρως επιβεβαιωμένες προσκρούσεις μετεροειδών και τα αποτελέσματα διατίθενται στην ιστοσελίδα του προγράμματος NELIOTA, ενώ η επιστημονική ομάδα με επικεφαλής την Ερευνήτρια του ΙΑΑΔΕΤ, κ. Άλκηστη Μπονάνου έχει δημοσιεύσει σειρά ερευνητικών εργασιών σε διεθνή περιοδικά με κριτές. Η επιτυχία αυτού του προγράμματος οδήγησε την ESA στο να παρατείνει την συνεργασία μας αυτή μέχρι το 2021. Επίσης πρόσφατα είχαμε μια ακόμη επιτυχία. Κατόπιν αιτήματος της ESA μας ζητήθηκε να παρατηρήσουμε τη διαστημοσυσκευή Bepicolombo η οποία ταξιδεύει προς το πλανήτη Ερμή. Αμέσως ανταποκριθήκαμε στο εν λόγω αίτημα και οφείλω να πω ότι παρατηρήσεις μας έκαναν αίσθηση διεθνώς και ανακοινώθηκαν σε όλα τα κοινωνικά δίκτυα της ESA.
Από τα παραπάνω εύκολα συνάγεται ότι το ΙΑΑΔΕΤ και κατ’επέκταση το ΕΑΑ βρίσκονται στον παγκόσμιο χάρτη της παρατηρησιακής Αστρονομίας, κάτι για το οποίο πρέπει να αισθανόμαστε όλοι περήφανοι και ειδικά οι κάτοικοι της Περιφέρειας Πελοποννήσου όπου βρίσκεται το τηλεσκόπιο”.
Κώστας Πρώιμος:Τι θα σηματοδοτήσει για τους ερευνητικούς στόχους η επερχόμενη αναβάθμιση του;
Δρ. Σπύρος Βασιλάκος: “Με την παρούσα χρηματοδότηση έχει προγραμματιστεί η αγορά νέου εξοπλισμού που θα δώσει ακόμα μεγαλύτερες παρατηρησιακές δυνατότητες στο τηλεσκόπιο. Με αυτό τον τρόπο αναμένεται να υπάρξουν αρκετές και σημαντικές συνεργασίες οι οποίες θα διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στα τεκταινόμενα της παρατηρησιακής Αστρονομίας στο μέλλον. Πράγματι βρισκόμαστε σε συζητήσεις με διεθνείς Οργανισμούς και ομάδες και ελπίζουμε ότι σύντομα να έχουμε σημαντικά νέα να ανακοινώσουμε”.
Κώστας Πρώιμος: Θα μπορούσε να αποτελέσει μέσα από ένα πρόγραμμα διεπιστημονικής συνεργασίας πόλο έλξης ειδικού τουρισμού;
Δρ. Σπύρος Βασιλάκος: Όπως είπα στην αρχή, οι επιτυχίες στο χώρο της επιστήμης δρουν ως προστιθέμενη αξία η οποία κατά τη γνώμη μου πρέπει να επενδυθεί στους κατοίκους της περιοχής και ευρύτερα. Στη σύσκεψη που έγινε χθες στο Κρυονέρι μεταξύ του Υφυπουργού κ. Χ. Δήμα, του Περιφερειάρχη Πελοποννήσου κ. Νίκα, του Προέδρου του ΕΑΑ Καθηγητή Μ. Πλειώνη, του Διευθυντή του ΙΑΑΔΕΤ/ΕΑΑ και άλλων παραγόντων συζητήθηκε η περαιτέρω συνεργασία μεταξύ των φορέων μας και πιστεύω ότι σύντομα θα έχουμε ακόμα πιο θετικά αποτελέσματα.
“Η λειτουργία των νέων υποδομών που σχεδιάζουμε στο Αστεροσκοπείο Κρυονερίου θα προσελκύσουν ένα πρόσθετο ρεύμα τουρισμού στην περιοχή, τον επιστημονικό – εκπαιδευτικό τουρισμό”.”
Προτείνεται η αναβάθμιση του Αστεροσκοπείου μέσω της ανάπλασης του περιβάλλοντα χώρου και άλλων παρεμβάσεων ώστε να επιτύχουμε μια αναπτυξιακή δυναμική με σημαντικότερες συνιστώσες την μεταφορά γνώσης από το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών στην κοινωνία και τους μαθητές της ευρύτερης περιοχής, και την ανάπτυξη σημαντικών δράσεων επιστημονικού τουρισμού που θα συμβάλλουν ουσιαστικά στην αναβάθμιση του μορφωτικού και πολιτιστικού επιπέδου και ταυτόχρονα στην περαιτέρω ευαισθητοποίηση του κόσμου σε θέματα περιβάλλοντος.
Η επιστήμη και η τεχνολογία είναι κινητήριοι μοχλοί για τη μορφωτική, κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη. Αυτό επιτυγχάνεται μέσω της ανάπτυξης υποδομών που είναι πεδία επιστημονικού και εκπαιδευτικού ενδιαφέροντος και της οργανικής ένταξής τους στην τοπική και ευρύτερη κοινωνία, καθώς και στις δραστηριότητες της περιοχής. Η ένταξη του προτεινόμενου κέντρου στον τουριστικό σχεδιασμό της Περιφέρειας Πελοποννήσου και της χώρας θα αποτελέσει ένα ακόμα βήμα αποκέντρωσης και θα δώσει σημαντική ώθηση στην ανάπτυξη της περιοχής με την προσέλκυση του πολιτιστικού, εκπαιδευτικού και επιστημονικού τουρισμού.
Η περιοχή είναι τουριστικά ανεπτυγμένη, με τάσεις περαιτέρω ανάπτυξης, με συνέπεια την προσέλευση μεγάλου αριθμού τουριστών τους οποίους το Αστεροσκοπείο μπορεί να προσελκύσει. Από την αναπτυξιακή σκοπιά η λειτουργία των νέων υποδομών που σχεδιάζουμε στο Αστεροσκοπείο Κρυονερίου θα προσελκύσουν ένα πρόσθετο ρεύμα τουρισμού στην περιοχή, τον επιστημονικό – εκπαιδευτικό τουρισμό”.
*Ο Δρ. Σπύρος Βασιλάκος είναι Διευθυντής του ΙΑΑΔΕΤ & μέλος του ΔΣ του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών - Διευθυντής Ερευνών στην Ακαδημία Αθηνών – Πρόεδρος της Εθνικής Αστρονομικής Επιτροπής