Πολλοί νομίζουν στην Ελλάδα ότι το να μιλάς ήρεμα για Δικαιοσύνη, Δημοκρατία, Σύνταγμα, Νόμους είναι «βαρετή πολιτικολογία» που δεν αρμόζει σε γνήσιο διαπληκτιζόμενο Έλληνα και δη καφενόβιο. Για τα πολιτικά και τα κόμματα ναι, αλλά σημερινά. Τα προηγούμενα και δεν μας ενδιαφέρουν και τα ξεχάσαμε. Η ιστορία είναι για τους ιστορικούς. Ωστόσο σε πολλές ξένες Δημοκρατίας, αν όχι σε όλες, το ιστορικό τής δημοκρατίας οι αξίες και τον μέλλον της αποτελούν αντικείμενο σπουδής. Πράγμα που κάνει πιο ενδιαφέρουσα και πιο γόνιμη την πολιτική συζήτηση στην κοινωνία. Εκτός από το πανεπιστήμιο διδάσκεται ήδη στο Γυμνάσιο και στο Λύκειο. Στο πανεπιστήμιο, άσχετα από το τι σπουδάζεις, ιατρική ή σκηνοθεσία, όπως εγώ στο Syracuse University της Πολιτείας της Νέας Υόρκης, η πολιτική συζήτηση είναι σχεδόν υποχρεωτική. Δεν είναι τυχαίο ότι τα περισσότερα αμερικανικά πανεπιστήμια, τουλάχιστον το δικό μου εκείνη την εποχή, ήταν προοδευτικά και κατά συνέπεια αντιμακαρθικά. Το Ραδιόφωνο καθώς και η ημερήσια εφημερίδα της Σχολής Δημοσιογραφίας επίσης. (Το Daily Orange, ημερήσιο με 40.000 φύλλα κυκλοφορία). Οι φοιτητές είχαν απόψεις, όπως και στην Ελλάδα, αλλά τις διατύπωναν και στο μάθημα. Κανείς δεν τους έλεγε «εδώ δεν κάνουμε πολιτική». Το Πανεπιστήμιο είχε και Λέσχη Συζητήσεων. Στην οποία πολλοί συμμετείχαμε.
Στην δεκαετία του 1960 έκανα μια διάλεξη στην Αμερική σε μια περίοδο αρκετής αιματοχυσίας στην Κύπρο. Ο μέσος Αμερικανός γνώριζε μόνο αυτά που έγραφαν ο εφημερίδες. Οι οποίες δεν καταλάβαιναν την ανάγκη των Κυπρίων για επιστροφή στην μητέρα πατρίδα. Στις ομιλίες μου αναφέρθηκα στις ευθύνες των ΗΠΑ για τις τουρκικές προκλήσεις. Για να σε καταλάβουν οι Αμερικανοί πρέπει να επιστρατεύεις τα καυχήματα για δημοκρατία, ελευθερία και λοιπά. Τους θύμισα ότι το Κυπριακό ήταν αυτό που έγινε και στη χώρα τους στα τέλη του 18ου αιώνα: Ένας λαός αγωνίζεται να απελευθερωθεί από τον βρετανικό ζυγό. Είναι ένας πόλεμος ανεξαρτησίας όπως παλαιότερα ο δικός σας, Κύριοι. Αν ορκίζεστε στην Δημοκρατία και στην Δικαιοσύνη γιατί δεν αφήνετε ήσυχες και τις Δημοκρατίες των άλλων; Για να τους θυμίσω και τον ρόλο που έπαιξε επέμβαση των ΗΠΑ και στις Εκλογές «Βίας και νοθείας» του 1961, όπως τις αποκάλεσε ο Γεώργιος Παπανδρέου. Υπεύθυνος θεωρήθηκε ο Γουόλτερ Ρόστοβ, συχνά «Αμερικανικός παράγων» για ελληνικά θέματα. Όταν τον συνάντησα στο Τέξας το 1996 αρνήθηκε ότι είχε ανάμειξη στις ελληνικές εκλογές παρόλο ότι ήταν αυτός που διατύπωσε την «Ελληνική Φόρμουλα» (Greek Formula), ένα δόγμα που δεν επιτρέπει την επιτυχία στις εκλογές δυνάμεων «μη φιλικών προς τις ΗΠΑ». Παραδέχτηκε πάντως ότι, ως υπεύθυνος υπουργός του Προέδρου Τζόνσον για την Ασφάλεια της Αμερικής στο εξωτερικό, ήταν ο υπεύθυνος για την κατάργηση της Δημοκρατίας στην Ελλάδα με το χουντικό πραξικόπημα. (1)
Η πλειοψηφία των Αμερικανών δεν έχει ιδέα ούτε τι γίνεται πίσω από την πλάτη τους, ούτε πού είναι η Ελλάδα στον χάρτη. Το είδα σε μια εκπομπή του CNN. Το 25% της Αριστεράς του 1958 είχε ανησυχήσει την Ουάσιγκτον. Στις Εκλογές του 1961, χάρη στην Greek Formula, έγινε 15%. Η Ουάσιγκτον δεν ανησυχεί για τις αμερικανικές εκλογές. Όταν μια φορά ένας προοδευτικός Αντιπρόεδρος του Ρούσβελτ, ο Χένρυ Ουάλας, έβαλε υποψηφιότητα και πήρε –για πρώτη φορά στην ιστορία των ΗΠΑ - πάνω από ένα εκατομμύριο ψήφους αμέσως εμφανίστηκε ο Μακαρθισμός, οι διώξεις των αριστερών (όπως ο Ζυλ Ντασέν). Όταν δε δημοσίευσα, στην εφημερίδα του πανεπιστημίου, ένα άρθρο με τίτλο «Αυτή είναι η Αμερικανική Δημοκρατία;», παρ όλη την διαμαρτυρία του FBI δεν έχασα την υποτροφία μου.(2) Όλα σχεδόν τα πανεπιστήμια ήταν προοδευτικά και αντιμακαρθικά, χωρίς να είναι απαραίτητο να είναι αριστερά.
Τα ξένα σχολεία είναι πιο κοντά στην δική μας Αθηναϊκή Δημοκρατία από τα ελληνικά σχολεία; Στα οποία δεν διδάσκεται η πολιτική ιστορία του τόπου. Ούτε καν η πρόσφατη ιστορία. Όταν ο Γεώργιος Ράλλης, Υπουργός Παιδείας, ερχόταν στο γραφείο μου στην ΕΡΤ για να σχεδιάσουμε τις εκπομπές που θα εξηγήσουν στους τηλεθεατές το Σύνταγμα και την ένταξη σ΄ αυτό της δημοτικής μας γλώσσας στη θέση της καθαρεύουσας, ήταν αριστερός; (Τι να κάνουμε – μου έλεγε ο Ράλλης – κι΄ εγώ δεν την μπορώ την δημοτική, αλλά ψηφίστηκε και πρέπει να εκπαιδεύσουμε τους ψηφοφόρους μας!).
Δημοκρατία ονομάστηκε πολύ αργότερα το νέο πολίτευμα που προτάθηκε από τον Κλεισθένη στην Αθήνα, το 507 π.Χ. και ψηφίστηκε από την Εκκλησία του Δήμου.(2) Τρεις ήταν οι πρώτες ονομασίες της ιστορικής αυτής αλλαγής: Ισονομία (όλοι ίσοι απέναντι στους Νόμους), Ισηγορία (ελευθερία του λόγου σε όλους, χωρίς συνέπειες), Ισοκρατία (όλοι ίσοι στο δικαίωμα συμμετοχής στην διακυβέρνηση της χώρας). Βέβαια αυτό σημαίνει ότι αυτός που αποφασίζει είναι οι πολίτες. ’Η τουλάχιστον η πλειοψηφία τους. Η οποία γνώριζε τους νόμους απέξω, χάρη στη Εκκλησία του δήμου, στις ψηφοφορίες των βουλευτών και στις δίκες, στο θέατρο ενώπιον κοινού. Αυτός που απείχε από τις δημοκρατικές αυτές διαδικασίες ονομάζονταν ιδιώτης. Δηλαδή άτομο που ενδιαφέρεται μόνο για ταις ιδιωτικές τους υποθέσεις. Με τον καιρό πήρε την έννοια «ηλίθιος» (και αι σήμερα idiot στα αγγλικά και στις λατινογενείς γλώσσες). Στην Αθηναϊκή Δημοκρατία δεν είχαν κόμματα, τουλάχιστον επίσημα. Για να εξασφαλιστούμε από την κομματική προώθηση «ημετέρων» υποψηφίων στα ψηφοδέλτια, σε μια συνάντηση με Υπουργό Εσωτερικών του Πασόκ πρότεινα να σταυρώνει ο ψηφοφόρος και υποψήφιους των άλλων κομμάτων. Κανένα κόμμα δεν το δέχτηκε!
Τέλος, δεν είναι τυχαίο ότι σε καμιά άλλη γλώσσα δεν υπάρχει μια λέξη ανάλογη με τον όρο Δημοκρατία. Η πρώτη Δημοκρατία στον κόσμο ήταν η Αθηναϊκή (και μπορούμε να την πούμε Ελληνική γιατί η Αθηναϊκή πολλαπλασιάστηκε μετά τον Κλεισθένη). Θα διαπιστώσουμε ότι σε όλες τις γλώσσες η έννοια της Δημοκρατίας ονομάζεται με την ελληνική λέξη: Δημοκρατία! Democracy, Démocratie, Democrazia, κλπ. Οι Νόμοι του Κλεισθένη ενέπνευσαν και την Γαλλική και την Αμερικανική Επανάσταση με όραμα την Δημοκρατία. Και το ερώτημα είναι γιατί η Δημοκρατία δεν διδάσκεται στα σχολεία μας. Ούτε τα δικτατορικά καθεστώτα διδάσκονται. Του Μεταξά και της Χούντας για παράδειγμα.. Πώς θέλουμε τους πολίτες ώριμους πολιτικά όταν αγνοούν τους Νόμους της πατρίδας τους. Καθώς και όσους δεν τους σεβάστηκαν. Λίγο πριν είδα τον εορτασμό της Απόβασης στην Νορμανδία. Ο Πρόεδρος της Γαλλικής Δημοκρατίας διαβάζει το γράμμα που έστειλε ένας 16χρονος Γάλλος αντιστασιακός πριν εκτελεστεί από τους Γερμανούς. (Θα μπορούσα να είχα εκτελεστεί κι’ εγώ που ήμουν 15). Στα πρώτα εξήντα χρόνια που πέρασαν από την Απελευθέρωση πόσες φορές εορτάστηκε η ελληνική Εθνική Αντίσταση από τους κυβερνώντες του έθνους; Χώρια η… απαγόρευση να μιλάς για Δημοκρατία. Από έναν Πρόεδρο της Δημοκρατίας! Τον κ. Κωνσταντίνο Τσάτσο, Καθηγητή της Φιλοσοφίας του Δικαίου! Που απαγόρευσε την εκπομπή για την Δημοκρατία την οποία ετοίμαζα στην ΕΡΤ το 1976, σε μια επέτειο της Δημοκρατίας! Χωρίς να ρωτήσει τον Πρωθυπουργό που την ξανάφερε! Με την δικαιολογία ότι «οι μισοί ψηφοφόροι μας είναι βασιλόφρονες»! (1)
Έχει και συνέχεια. Θα την πω μια άλλη φορά.
1.
-«Η Δικτατορία των Ελλήνων Συνταγματαρχών», γαλλογερμανικό κανάλι
ARTE, 1998
-Ρ.Μανθούλη «Ο Κόσμος κατ’ εμέ» Εκδ. Γαβριηλίδη
2.
-Ρ. Μανθούλη «Το Χρονολόγιο της Ελληνικής Αρχαιότητας» Εκδ. Εξάντας