Η Ελλάδα βιώνει, μαζί με τον υπόλοιπο σχεδόν πλανήτη, μια πρωτοφανή υγειονομική κρίση με πολλές κοινωνικές και οικονομικές προεκτάσεις. Η οικονομία έχει παγώσει και οι πολίτες παρακολουθούν με κομμένη την ανάσα κλεισμένοι στα σπίτια τους την εξέλιξη του ιού. Οι ημέρες περνούν και άνθρωποι όλων των ηλικιών είναι έτοιμοι να καταρρεύσουν ή έχουν ήδη καταρρεύσει ψυχολογικά με αποτέλεσμα ακόμα και την αύξηση ενδοοικογενειακής βίας. Μέσα σε όλο αυτό το τοξικό κλίμα υπάρχει μια κοινωνική κατηγορία που περιμένει με αγωνία το πότε και πως θα καθοριστεί το μέλλον της. Οι υποψήφιοι των πανελληνίων εξετάσεων, εν αναμονή για να σταθούν αντάξιοι των προσδοκιών των γονιών τους. Και ειδικά τώρα που οι γονείς βρίσκονται σε ψυχολογική κατάπτωση η ανάγκη να τους δοθεί χαρά είναι μεγαλύτερη. Μήπως πρέπει επιτέλους να εισέλθει στο δημόσιο διάλογο το ζήτημα των πανελληνίων εξετάσεων;
Οι πανελλήνιες εξετάσεις αποτελούν ένα από τα μεγαλύτερα ζητήματα - ταμπού της σύγχρονης ελληνικής κοινωνίας. Δίνουν μια απατηλή αίσθηση ιδιαίτερης αξίας στην εισαγωγή σε μια πανεπιστημιακή σχολή. Οι γονείς εκπληρώνουν το φαντασιακό τους, καμαρώνοντας για τα παιδιά τους που εισήλθαν ως αριστούχα σε μια σχολή πρώτης γραμμής και ακόμα και όταν τα παιδί δεν τα καταφέρνει τελικά σε αυτή τη σχολή επικρατεί η λογική ότι κάποια στιγμή το πτυχίο θα έρθει ότι και να γίνει. Γιατί η ελληνική τριτοβάθμια εκπαίδευση δίνει πλείστες όσες ευκαιρίες για να λάβει ένας φοιτητής το πτυχίο του. Του δίνει τη δυνατότητα να δώσει ένα μάθημα 2,3,4,5 και περισσότερες φορές εις το διηνεκές για να το περάσει. Είναι αυτό τελικά αριστεία;
Το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα ρίχνει το βάρος στο λάθος επίπεδο της εκπαίδευσης. Αντί να το ρίξει στην τριτοβάθμια εκπαίδευση καθιερώνοντας ένα υψηλό επίπεδο αδιαβλητότητας στις πανεπιστημιακές εξετάσεις και φιλτράρισμα των υποψηφίων επιστημόνων εντός των ανώτατων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, το φιλτράρισμα αυτό γίνεται σε επίπεδο δευτερόβαθμιας εκπαίδευσης και πιο συγκεκριμένα σε μαθήματα που δεν έχουν τελικά καμία σχέση με την επιστήμη που επιθυμεί να υπηρετήσει ο κάθε υποψήφιος φοιτητής.
Το πιο σύνηθες επιχείρημα των υποστηρικτών των πανελληνίων εξετάσεων είναι η αδιαβλητότητα τους. Πράγματι είναι κατά κανόνα αδιάβλητες, αλλά αδιάβλητες πάνω σε τι; Στην απομνημόνευση; Στην τυφλή αναπαραγωγή άχρηστων πληροφοριών; Και τι σχέση έχουν τα παραπάνω με την ικανότητα ενός ανθρώπου να σπουδάσει μια επιστήμη. Η ενασχόληση με την επιστήμη προϋποθέτει θάρρος, αμφισβήτηση, κριτική σκέψη και όχι καταναγκασμό υιοθέτησης απόψεων των συγγραφέων του σχολικού συγγράμματος. Ακόμα και στα μαθήματα που η κριτική σκέψη και η προσωπική άποψη απαιτείται να κυριαρχούν, όπως η έκθεση, το μυστικό της σίγουρης επιτυχίας είναι να αναμασήσει ο υποψήφιος τις κυρίαρχες απόψεις που θέτει το βιβλίο και ο εξεταστής.
Τι καταφέρνουν τελικά οι πανελλήνιες; Αρχικά αφαιρούν από τους μελλοντικούς φοιτητές το βασικό εφόδιο της κριτικής σκέψης. Τους αναγκάζουν να προσεγγίζουν τα ζητήματα επιφανειακά και στατικά. Κατά δεύτερον δημιουργούν επιστήμες κατώτερης αξίας και σχολές πολλών ταχυτήτων και ενισχύουν το όνειρο του να γίνει κάποιος γιατρός ή δικηγόρος αλλιώς είναι αποτυχημένος. Τέλος εξαναγκάζουν χιλιάδες ανθρώπους να αποστερηθούν τη δυνατότητα να ασχοληθούν με την επιστήμη που πάντα ήθελαν και τους κατευθύνουν σε άλλους κλάδους. Αυτό δημιουργεί αποτυχημένους επαγγελματίες που άλλο ήθελαν και άλλο έκαναν στη ζωή τους. Άνθρωποι που δικαιολογημένα δεν έχουν καμία διάθεση να σπουδάσουν και να αγαπήσουν ένα αντικείμενο αλλά το πράττουν γιατί δεν έχουν άλλη επιλογή.Ένας υποψήφιος που δεν εισάγεται στη σχολή που επιθυμεί για λίγα μόρια δεν είναι ικανός να την ολοκληρώσει; Και αν ναι πρέπει να περιμένει άλλον ένα χρόνο για να δώσει ξανά εξετάσεις; Και αν δεν τα καταφέρει και πάλι για λίγο; Είναι ανίκανος; Η εκπαίδευση δεν είναι μια στιγμή αλλά ένας μαραθώνιος και είναι πολύ άδικο να κρίνεται η εκπαιδευτική διαδρομή ανθρώπων στιγμιαία.
Οι λύσεις στο πρόβλημα είναι αρκετές. Δημιουργία διαφορετικών τύπων απολυτηρίων λυκείου εκ των οποίων κάποιοι να οδηγούν σε ελεύθερη είσοδο στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Έτσι θα επιτευχθεί αναβάθμιση του απολυτηρίου λυκείου το οποίο θα αρχίσει να αποκτά αξία στην επαγγελματική σταδιοδρομία για πολλούς. Ενίσχυση της κριτικής σκέψης και προσωπικής άποψης καθώς και της δημιουργικότητας στο σχολείο. Κατάργηση των πανελληνίων εξετάσεων και θέσπιση αυστηρών εξετάσεων για απόκτηση απολυτηρίου Λυκείου με ζητούμενο την ανάπτυξη των παραπάνω επιδιώξεων. Είσοδος του επαγγελματικού προσανατολισμού από την πρώτη τάξη του Λυκείου ώστε οι μαθητές να συνειδητοποιούν την κλίση τους και τα θέλω τους τουλάχιστον δύο έτη πριν από την είσοδο τους στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Ελεύθερη έγγραφη στις σχολές όλων των κατόχων απολυτηρίου Λυκείου που θα τους δίνει αυτή τη δυνατότητα. Αυστηροποίηση των εξετάσεων εντός των πανεπιστημίων και φιλτράρισμα των φοιτητών στο πρώτο έτος σπουδών. Απαγόρευση πρόσβασης στα μαθήματα του επόμενου έτους αν δεν υπάρχει επιτυχία σε ένα μεγάλο ποσοστό των μαθημάτων του πρώτου έτους. Με αυτό τον τρόπο οι αποτυχόντες φοιτητές θα επαναλαμβάνουν το έτος ώστε να λάβουν ξανά τις βασικές επιστημονικές γνώσεις για την συνέχιση των σπουδών τους κ.α.
Το υψηλό επίπεδο των Ελλήνων επιστημόνων που αναδεικνύονται από αυτό το στρεβλό σύστημα είναι εξόχως ενθαρρυντικό. Μετά από μια δεκαετή οικονομική καθίζηση και τη σημερινή υγειονομική κρίση καθίσταται επιτακτική η ανάγκη μεταρρυθμίσεων που θα μας ανεβάσουν στον αφρό και θα μας κάνουν παράδειγμα αλλαγής. Μπορούμε. Θέλουμε όμως;