Σπάνια συμφωνούμε για το ποια είναι τα πιο μεγάλα προβλήματα της σημερινής ανθρωπότητας και ποια τα πιο επείγοντα τα οποία συνήθως είναι τα δικά μας. Ας πάρουμε τα δικά μας πριν τολμήσουμε να αναρωτηθούμε για το μέλλον του κόσμου.
Τα ελλαδικά προβλήματα είναι πολλά αλλά, για τους περισσότερους αναλυτές, τα πιο επικίνδυνα για τη χώρα μας είναι τα εξής έξι: Η ακεραιότητα της χώρας, η επανάκτηση της οικονομικής ευρωστίας, η ολοκληρωμένη παιδεία - μορφωτική και κοινωνική- γονέων και τέκνων, η διατήρηση και βελτίωση του πρότυπου της δημόσιας υγείας, η διάσωση του περιβάλλοντος και τέλος η διάσωση και ραγδαία ανάπτυξη του πολιτιστικού επιπέδου της χώρας και του πληθυσμού της. Αυτό το τελευταίο θα το έβαζα πρώτο αν δεν είχαμε τόσους κινδύνους που απειλούν την επιβίωση της χώρας και του λαού της.
Ο πρώτος από τους κινδύνους είναι - από πάντα - η ακεραιότητα της Ελλάδας. Ο ελληνικός χώρος έχει τα περισσότερα και πιο ευάλωτα σύνορα της Βαλκανικής χερσονήσου. Ενώ παράλληλα διαθέτει ελάχιστο ανθρώπινο δυναμικό και ελάχιστες οικονομικές δυνατότητες διατήρησης και συντήρησης αμυντικής ισχύος. Τα κυριότερα μέσα που διαθέτει είναι ο τεράστιος «ιστορικός της θρόνος» και η τεράστια πολιτιστική της κληρονομιά.
Για τους περισσότερους κατοίκους της Ευρώπης, της Λατινικής Αμερικής και της Άπω Ανατολής η λέξη Ελλάδα κρύβει έναν φωτεινό αστερισμό που έρχεται από τα βάθη της ιστορίας. Η Αναγέννηση στην Δυτική Ευρώπη ήτα η αναγέννηση του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού. Όταν επεκράτησε η ανεξαρτησία τους, οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής έπρεπε να διαλέξουν τη γλώσσα τους. Δύο ήταν νομίζω οι προτάσεις που τέθηκαν προς ψήφιση, η ελληνική γλώσσα και η αγγλική η οποία και επεκράτησε. Όταν ο Ιωάννης Μεταξάς έστειλε τον γραμματέα του στην τελετή για τα γενέθλια του Φύρερ στο Βερολίνο, ο Χίτλερ του είπε: Πέστε στον πρωθυπουργό σας ότι όταν πάρω την σύνταξή μου θα έρθω να ζήσω στην Ελλάδα !
Το όνομα της Ελλάδας απέκτησε και μια καινούρια ιστορική δάφνη στο πρόσφατο παρελθόν, όταν για της ελληνικές νίκες στην Αλβανία (το 1940-41) ο Τσόρτσιλ θα πει «από σήμερα δεν θα λέμε: οι Έλληνες πολεμούν σαν ήρωες αλλά οι ήρωες πολεμούν σαν Έλληνες». Ο δε Χίτλερ, μετά την κατάληψη της Ελλάδας, έφερε ένα λόχο του ελληνικού στρατού να παρελάσει στο Βερολίνο για να δουν οι Γερμανοί πως είναι οι ήρωες! Διαβάστε τι είπε ο Χίτλερ για την πολεμική αρετή των Ελλήνων, σε λόγο του στο Ράϊχσταγκ την 3η Μαΐου του 1941. Όταν δε δύο Έλληνες φοιτητές κατέβασαν τη σημαία από την Ακρόπολη, ο Χίτλερ μπορεί να έγινε έξαλλος που θα έπρεπε να βρει άλλη χώρα για να ζήσει ως συνταξιούχος, αλλά ο υπόλοιπος κόσμος έμεινε με ανοιχτό το στόμα. Και δεν το έκλεισε, μέχρι το 1967 τουλάχιστον, όταν πήγα στη Σοβιετική τότε Μόσχα, εξόριστος και καλεσμένος του Φεστιβάλ, μαζί με την εξόριστη ταινία μου «Πρόσωπο με Πρόσωπο». Επιστρέφοντας στο αεροδρόμιο, ο σοφέρ του αυτοκινήτου με ρώτησε αγγλικά από πού είμαι. «Έλληνας» του είπα. «Μανώλης Γλέζος!» αναφώνησε. Ύστερα με πήγε ο ίδιος στο γκισέ για την έξοδο μπροστά στο οποίο περίμεναν στην ουρά τουλάχιστον 40 Αμερικανοί μεγαλοπαραγωγοί του Χόλιγουντ. «Αυτόν θα τον πάρεις αμέσως - θα είπε στον αστυνομικό- είναι Έλληνας!» Και του έδωσε το διαβατήριό μου. Έζησα για λίγα δευτερόλεπτα περήφανος ως Μανώλης Γλέζος…
Την εικόνα της Ελλάδας την ονομάζω «μη ηθελημένη υπεροψία». Παίζει άραγε κάποιο ρόλο στην προφύλαξη της ακεραιότητας της χώρας; Το «αίσθημα κατωτερότητας» που ίσως δημιουργεί στους τρίτους είναι ταυτόχρονα εποικοδομητικό και επικίνδυνο. Ιδιαίτερα επικίνδυνο σε φυλές που προωθούνται στα σύνορα του ελληνικού χώρου χωρίς να έχουν την αρμόζουσα ιστορική καλλιέργεια, όπως για παράδειγμα οι οθωμανικές φυλές. Ενώ οι Ρωμαίοι κατακτητές που προηγήθηκαν έδειξαν έναν σχετικό σεβασμό σε έναν λαό του οποίου είχαν κληρονομήσει την θρησκεία, τις τέχνες, τα γράμματα και ένα μεγάλο μέρος της γλώσσας τους.
Την ακεραιότητα την αντιμετώπισαν θετικά οι αρχαίες ελληνικές δημοκρατίες, έναντι των Περσών βασικά. Την αντιμετώπισαν αρνητικά, από πολιτική ανικανότητα βασικά, οι Βυζαντινοί. Η Βενιζελική πολιτική είχε την γνωστή αντίθεση: Ολοκλήρωση του ελληνικού χώρου, αλλά - κατά τους ξένους κυρίως ιστορικούς- και το Μέγα λάθος της «ελληνοποίησης» της Σμύρνης. Το οποίο δυστυχώς λάθος μετέβαλε σε τερατώδες ο Κωνσταντίνος με την εκστρατεία του προς την Άγκυρα. Με αποτέλεσμα την Μικρασιατική Καταστροφή. Παρόλο που ο ίδιος φωνασκούσε πιο πριν «Όχι Μεγάλη Ελλάς, Κύριε Βενιζέλο, θέλουμε Μικράν αλλ΄ Έντιμον Ελλάδα!».
Διαβάζω από το βιβλίο μου Το Ημερολόγιο του Εμφυλίου Διχασμού: Ο Βενιζέλος αφού εξασφάλισε την Θράκη -χωρίς την Κωνσταντινούπολη- ζητάει από τον Λόιντ Τζορτζ το ακατόρθωτο. Ελληνική κατοχή στη Σμύρνη. Ο Άγγλος Στρατηγός Ουίλσον που παρευρισκόταν στην συνάντηση με τον Βρετανό Πρωθυπουργό περιγράφει την σκηνή στην αυτοβιογραφία του. «Επεμβαίνοντας είπα στον Βενιζέλο: Κύριε Πρόεδρε, σας συμβουλεύω να μην το κάνετε γιατί θα οδηγηθείτε στον όλεθρο» γράφει ο Ουίλσον. «Και ο καημένος (the poοr man) συμφώνησε» προσθέτει.
Δυστυχώς οι μικρές δυνάμεις είναι ανυπεράσπιστες μπροστά στις ορέξεις πολύ μεγαλυτέρων, ιδιαίτερα γειτονικών. Εξού και η ανάγκη για συμμαχίες. Η Ελλάδα έχει ενταχθεί στο ΝΑΤΟ, μετά το τέλος του Εμφυλίου. Σε τίποτα δεν εμπόδισε την στρατιωτική επέμβαση στην Κύπρο (ένα ακόμα ιστορικά ελληνικό νησί) από ένα «συμμαχικό» της Ελλάδας κράτος. Κάτι ανάλογο έγινε με τα Ίμια. Και με τις τουρκικές επεμβάσεις στον ελληνικό εναέριο χώρο στο Αιγαίο. Παρόλο το Νάτο! Σήμερα γνωρίζουμε από τα αγγλικά αρχεία (και την δίκη του Μεντερές, του Τούρκου πρωθυπουργού που δικάστηκε και εκτελέστηκε) πως για να εξαφανιστεί η ελληνική Κοινότητα της Κωνσταντινούπολης οι τουρκικές μυστικές υπηρεσίες είχαν ανατινάξει το τουρκικό Προξενείο της Θεσσαλονίκης που ήταν το σπίτι στο οποίο είχε γεννηθεί ο Κεμάλ Ατατούρκ.
Μετά την τουρκική εισβολή στην Κύπρο, μια ακόμα πιο εχθρική επιχείρηση δεν ήταν καθόλου απίθανη. Ιδιαίτερα την στιγμή που η Τουρκία ζητούσε συμμετοχή στις έρευνες για πετρέλαιο στην περιοχή της Θάσου. Ας μην ξεχνάμε ότι τόσο το πραξικόπημα εναντίον του Μακάριου όσο και η τουρκική απόβαση ήταν σχέδιο του Κίσινγκερ, μέγα «συμμάχου» της Ελλάδας και της Τουρκίας.
Όταν έκανα την ταινία για την Ελλάδα του Καραμανλή ο ίδιος μου είπε «τρείς φορές αποφύγαμε τον πόλεμο με την Τουρκία». Μέσα στους τρεις πρώτους μήνες της προεδρίας του! Όταν ανέβηκα στα ελληνικά φυλάκια στον Έβρο, στα σύνορα με την Τουρκία, είδα τις αμυντικές προετοιμασίες του ελληνικού στρατού και την αναστάτωση για τους φόβους επίθεσης. Ζήτησα να μάθω ποια ήταν η κατάσταση (όταν ήρθα τον Μάρτιο του 1975, για την ταινία). Μίλησα με τον Έλληνα πρέσβη στην Άγκυρα, «οff the record», και πληροφορήθηκα για κάποιες λύσεις που συζητιόνταν σχετικά με το Αιγαίο. Για τις οποίες δεσμεύομαι να μην μιλήσω.
Συμπέρασμα: κατά την γνώμη μου, η συμμετοχή της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Ένωση είναι ύπατη περισσότερο από ποτέ.