Άνδρας, ηλικίας 32 έως 43 ετών οποίος εκτίει ποινή φυλάκισης 1 έως 10 ετών, πιθανότατα για αδίκημα που σχετίζεται με ναρκωτικά ή/και κλοπές. Αυτό είναι το προφίλ του «μέσου» κρατούμενο στις φυλακές των 44 χωρών μελών του Συμβουλίου της Ευρώπης όπως προκύπτει από την σχετική έκθεση για τα σωφρονιστικά καταστήματα (Council of Europe Annual Penal Statistics for 2018 -SPACE).
Η έκθεση όμως δεν εστιάζει μόνο στις ηλικίες των κρατούμενων παραβατών, τις ποινές, τα αδικήματα. Παρουσιάζει και στοιχεία για τον συνωστισμό κρατουμένων που παρατηρείται στις φυλακές αρκετών χωρών, μεταξύ των οποίων είναι και η Ελλάδα, αναδεικνύοντας εμμέσως και τη σχέση αυτού με τον τρόπο που αντιμετωπίζονται ποινικά αδικήματα τα οποία σχετίζονται πχ με τα ναρκωτικά. Παράλληλα όμως παρέχει και σημαντικά στοιχεία για το κόστος της λειτουργίας των σωφρονιστικών καταστημάτων, συνολικά και ανά κρατούμενο, αλλά και την συχνά φτωχή αναλογία κρατουμένων-σωφρονιστικών υπαλλήλων που φωτίζει τα προβλήματα που παρατηρούνται σε πολλές φυλακές στην Ελλάδα και στην Ευρώπη.
Ωστόσο, αξίζει να σημειωθεί, πως σύμφωνα με τα ευρήματα της έρευνας, που βασίζεται σε στοιχεία από τα σωφρονιστικά καταστήματα την 31η Δεκεμβρίου του 2018, τα τελευταία επτά χρόνια παρατηρείται μια μικρή αλλά σταθερή μείωση του αριθμού των κρατουμένων, η οποία σχετίζεται αντίστοιχα με την μείωση του μέσου χρόνου φυλάκισης. Την περίοδο 2016-2018 καταγράφηκε μείωσης της τάξεως 6,6% και έτσι την τελευταία ημέρα του περασμένου έτους στις φυλακές της Ευρώπης κρατούνταν 1.229.385 άτομα ή 120,5 κρατούμενοι ανά 100.000 πολίτες. Η μεγαλύτερη μείωση σε ό,τι αφορά το χρόνο κράτησης παρατηρείται στη Ρουμανία, τη Βουλγαρία και τη Νορβηγία.
Ωστόσο αυξήθηκε σημαντικά το ποσοστό των ατόμων που κρατούνται αλλά οι υποθέσεις τους δεν έχουν τελεσιδικήσει. Συγκεκριμένα ο αριθμός αυτής της κατηγορίας κρατουμένων αυξήθηκε από 17,4% σε 22,4% κυρίως στην Ισλανδία, την Ιταλία, τη Δανία, την Ολλανδία και το Μαυροβούνιο.
Σε ό,τι αφορά την Ελλάδα, ο αριθμός των κρατουμένων ανά 100.000 πολίτες είναι 93,5 ενώ το ποσοστό αλλοδαπών κρατουμένων στη χώρα μας είναι πολύ υψηλό αφού φτάνει το 52,7%.
Στο σύνολο των κρατουμένων στην Ελλάδα το 32% δεν εκτίει τελεσίδικες ποινές φυλάκισης ή κάθειρξης ενώ το 32,8% των κρατουμένων εκτίει ποινές για αδικήματα που σχετίζονται με τα ναρκωτικά. Το ποσοστό αυτό είναι το τρίτο υψηλότερο.
Την ίδια στιγμή τα σωφρονιστικά καταστήματα στην Ελλάδα έχουν ξεπεράσει τα όρια τους αφού για κάθε 100 θέσεις σε σωφρονιστικά καταστήματα αντιστοιχούν 101 κρατούμενοι ενώ αντιστοιχεί ένας σωφρονιστικός υπάλληλος για 2 και πλέον κρατούμενους.
Αριθμός κρατουμένων: Συνολικά την 31η Δεκεμβρίου 2018 στις φυλακές των 44 χωρών -μελών του Ευρωπαϊκού Συμβουλίουο κρατούνταν 1.229.385 άτομα και για κάθε 100.000 πολίτες αντιστοιχούν κατά μέσο όσο 102,5 κρατούμενοι. Το υψηλότερο ποσοστό καταγράφεται στη Ρωσία με 418.3 κρατούμενους και το μικρότερο στο Σαν Μαρίνο με 17,9.
Αδικήματα: Το 17% των κρατουμένων έχουν καταδικαστεί για αδικήματα που σχετίζονται με ναρκωτικά, ένα 16% με κλοπές και ένα 13% με ανθρωποκτονίες. Αξίζει να σημειωθεί πως σε πολλές χώρες ο αριθμός των κρατουμένων που έχουν καταδικαστεί για αδικήματα που σχετίζονται με τα ναρκωτικά αντιστοιχεί ακόμη και στο 1/4 του συνόλου των κρατουμένων με πρώτη τη Λεττονία (40,7%) και την Πορτογαλία να παρουσιάζει το χαμηλότερο ποσοστό (17,2).
Κόστος: Τα πιο πρόσφατα στοιχεία είναι αυτά του 2017. Βάσει αυτών το κόστος λειτουργίας των σωφρονιστικών καταστημάτων ανέρχεται σε 20, 2 δισεκ. ευρώ (2017) για το σύνολο των 42 εκ των 44 χωρών-μελών του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου που παρείχαν σχετικά στοιχεία. Επίσης βάσεις των στοιχείων 40 χωρών το ημερήσιο κόστος λειτουργίας των φυλακών ανά κρατούμενο ανέρχεται σε 67 ευρώ.
Υπερπληθυσμός: Πολλές φυλακές ευρωπαϊκών χωρών φαίνεται να έχουν υπερβεί τις δυνατότητές του αφού παρατηρούνται έντονα φαινόμενα υπερπληθυσμού. Η πιο ακραία περίπτωση είναι η Βόρεια Μακεδονία με 122,3 κρατούμενος ανά 100 θέσεις ενώ στην Ανδόρα υπάρχουν 31 κρατούμενοι για 100 θέσεις.
Κρατούμενοι και σωφρονιστικοί υπάλληλοι: Σε ευρωπαϊκό επίπεδο η αναλογία είναι 1,6 κρατούμενοι για 1 μέλος του προσωπικού των φυλακών ενώ υπάρχουν διαφοροποιήσεις εάν ως «προσωπικό» αναγνωρίζονται μόνο οι σωφρονιστικοί υπάλληλοι ή και φρουροί. Και εδώ η χειρότερη αναλογία παρατηρείται στη Βόρεια Μακεδονία με 3,8 κρατούμενους προς 1 μέλος του προσωπικού των φυλακών.
Ανήλικοι: Το 1% είναι ανήλικοι αλλά το μικρό αυτό ποσοστό αποδίδεται κυρίως στην διαφορετική νομοθεσία που παρατηρείται σε πολλές χώρες αφού συχνά οι ανήλικοι παραβάτες δεν εμπίπτουν στην αρμοδιότητα της διοίκησης των Σωφρονιστικών Καταστημάτων.
Ηλικίες: Στις χώρες με πληθυσμό τουλάχιστον ενός εκατομμυρίου η μέση ηλικία των κρατουμένων είναι από 32 έως 43 ετών.
Φύλο: Περίπου το 95% των κρατουμένων είναι άνδρες.
Εθνικότητα: Περίπου το 16% των κρατουμένων είναι αλλοδαποί αλλά το ποσοστό ποικίλει από χώρα σε χώρα. Στην Ανατολική Ευρώπη το ποσοστό αυτό εμφανίζεται μειωμένο κατά 5% ενώ στην Κεντρική και Δυτική Ευρώπη με πληθυσμό τουλάχιστον 1εκατ. πολιτών κυμαίνεται από 1% έως και 71% και από 72% έως και 100% στις μικρότερες χώρες. Το υψηλότερο καταγράφεται στο Μονακό με ένα απόλυτο 100% και το μικρότερο στην Πολωνία με 1,1%. Επίσης περίπου το 1/3 των αλλοδαπών κρατουμένων που κρατούνται στις φυλακές χωρών της Ευρώπης είναι πολίτες κρατών-μελών της ΕΕ. Ωστόσο αξίζει να σημειωθεί πως λίγες μόνο χώρες έχουν στοιχεία σχετικά με το καθεστώς διαμονής των αλλοδαπών που κρατούνται στις φυλακές. Μεταξύ αυτών το ποσοστό που έχει νόμιμα άδεια παραμονής στη χώρα όπου κρατείται φθάνει έως και το 84%.
Ποινές που εκτίονται: Το 16% των κρατουμένων εκτίει ποινές φυλάκισης μικρότερη του ενός έτους. Κατά κύριο λόγο οι ποινές που εκτίονται είναι 1 έως 3 ετών (24%), απλό 5 έως 10 έτη (17%) και από 3 έως 5 ετών (1%6). Μόνο 1,2% εκτίει εκτίει ποινή ισόβιας κάθειρξης. Σημειώνεται πως με τον όρο ποινές εννοούνται αυτές που έχουν επιβληθεί μετά και την έφεση/εφέσεις.
Τελεσίδικες και μη ποινές κρατουμένων: Μεταξύ των κρατουμένων, ένα ποσοστό 22% δεν εκτίουν τελεσίδικες ποινές αφού εκκρεμούν εφέσεις. Το ποσοστό αυτής της κατηγορίας κρατουμένων ανά χώρα κυμαίνεται από 1,1% στην Τσεχία έως 56,3% στο Μονακό.