Δεν πρόκειται για την κατάθεση κάποιου δράστη εγκλημάτων κατά της γενετήσιας ελευθερίας, όπως αυτά ορίζονται στον Ποινικό Κώδικα. Η έννοια της λέξης «σάτυρος» στην προκειμένη περίπτωση είναι κυριολεκτική. Αναφέρεται στα γνωστά πλάσματα της μυθολογίας, τους ακολούθους του θεού Διόνυσου. Μα είναι δυνατόν τα φανταστικά όντα να ανακρίνονται; Σύμφωνα με τον αρχαίο Έλληνα ιστορικό Πλούταρχο (45 μ.Χ – 120 μ.Χ), η απάντηση είναι ναι. Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή.
Ο Πλούταρχος έγραψε τις βιογραφίες πολλών ιστορικών προσώπων. Ένα από αυτά ήταν και ο Ρωμαίος στρατιωτικός και πολιτικός Λεύκιος Κορνήλιος Σύλλας (138 π.Χ – 78 π.Χ), ο οποίος κυβέρνησε την Ρώμη ως δικτάτορας και έμεινε στην ιστορία για τις στρατιωτικές του ικανότητες αλλά και τον αδίστακτο χαρακτήρα του. Ιδιαίτερα άσχημη φήμη απέκτησε στην Ελλάδα όταν, το 86 π.Χ, ισοπέδωσε τον Πειραιά και κατέστειλε την εξέγερση που είχε ξεσπάσει στην Αθήνα.
Σύμφωνα λοιπόν με τον Πλούταρχο, κατά την διάρκεια μιας εκστρατείας, ο Σύλλας ετοιμαζόταν να περάσει από την σημερινή Αλβανία στην Ιταλία, έχοντας συγκεντρώσει τον στόλο του στο Δυρράχιο. Εκεί κοντά ήταν χτισμένη η ελληνική πόλη Απολλωνία, στην επικράτεια της οποίας βρισκόταν ένας ιερός τόπος με καταπράσινα λιβάδια, που ονομαζόταν Νυμφαίο. Στην περιοχή αυτή, σύμφωνα πάντα με τον Πλούταρχο, οι άνδρες του Σύλλα βρήκαν τυχαία έναν σάτυρο να κοιμάται και τον αιχμαλώτισαν, πιάνοντάς τον κυριολεκτικά στον ύπνο.
Οι Ρωμαίοι στρατιώτες οδήγησαν το άτυχο πλάσμα στον διοικητή τους, ο οποίος έδειξε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για το παράξενο εύρημά τους. Κατά τα γραφόμενα του αρχαίου Έλληνα ιστορικού, ο αιχμαλωτισμένος σάτυρος ήταν όπως ακριβώς αναπαρίσταναν το είδος του οι γλύπτες και οι ζωγράφοι της εποχής. Ο Σύλλας θέλησε να ανακρίνει τον αλλόκοτο κρατούμενό του και να μάθει ποιος ήταν με την βοήθεια διερμηνέων. Μάταια όμως. Ο σάτυρος δεν μπορούσε να αρθρώσει κατανοητό και ανθρώπινο λόγο. Η φωνή του ήταν κάτι μεταξύ χλιμιντρίσματος αλόγου και βελάσματος κατσίκας. Ο Σύλλας σοκαρίστηκε και τρομαγμένος διέταξε τους άνδρες του να πάρουν μακριά το γκροτέσκο πλάσμα που είχαν φέρει μπροστά του.
Τι θα σκεφτόταν άραγε ο αναγνώστης διαβάζοντας αυτήν την παράξενη κι απίστευτη ιστορία; Πώς θα την ερμήνευε με βάση την λογική; Η πρώτη και πιο πιθανή εξήγηση που θα μπορούσε να δοθεί, είναι ότι η συνάντηση του Σύλλα με τον σάτυρο ουδέποτε συνέβη. Ο Πλούταρχος, είτε επινόησε ένα παράξενο περιστατικό για να κάνει την αφήγησή του πιο ενδιαφέρουσα, είτε περιέλαβε σε αυτήν κάποιες εξωπραγματικές φήμες, για τον ίδιο λόγο. Πρόκειται για μια πρακτική η οποία συνηθιζόταν από αρκετούς αρχαίους ιστορικούς.
Ο ίδιος ο Πλούταρχος εξάλλου, όταν ξεκινά την διήγηση για τον σάτυρο, χρησιμοποιεί την λέξη «φασί», δηλαδή «λένε», σαν να αναφέρει κάποια πληροφορία που έχει διαδοθεί, χωρίς όμως να είναι σίγουρο ότι αληθεύει.
Υπάρχει εντούτοις και μια άλλη, αρκετά θλιβερή ερμηνεία για το παράξενο αυτό περιστατικό. Το πλάσμα που συνέλαβαν οι άνδρες του Σύλλα ίσως ήταν ένας άνθρωπος με σοβαρές δυσπλασίες στο σώμα και το πρόσωπο, οι οποίες τον έκαναν να μοιάζει κάπως με σάτυρο. Ουσιαστικά επρόκειτο για ένα δυστυχισμένο άτομο που έπασχε εκ γενετής από κάποια παραμορφωτική ασθένεια. Θα μπορούσαμε να τον παραλληλίσουμε με τον Βρετανό Τζόζεφ Μέρικ, τον επονομαζόμενο «Άνθρωπο Ελέφαντα», ο οποίος θεωρήθηκε τέρας από την κοινωνία του 19ου αιώνα, λόγω της σοβαρής δυσμορφίας του. Εκτός από τις σωματικές δυσπλασίες όμως, η ασθένεια του υποτιθέμενου «σάτυρου» μάλλον του είχε προκαλέσει και αλαλία ή κάποιο είδος νοητικής υστέρησης. Έτσι ίσως εξηγείται η ανικανότητά του να αρθρώσει λόγο και να απαντήσει στις ερωτήσεις του Σύλλα. Τα «χλιμιντρίσματα» και τα «βελάσματα» που αναφέρει ο Πλούταρχος, δεν ήταν παρά η απελπισμένη προσπάθεια του να κρατούμενου να επικοινωνήσει με τους ανθρώπους που τον συνέλαβαν και να διαμαρτυρηθεί για την απώλεια της ελευθερίας του.
Θα μπορούσε συνεπώς να υποστηριχθεί ότι ο συνδυασμός δυσπλασίας και νοητικής υστέρησης ήταν η αιτία που ο παράξενος αιχμάλωτος του Σύλλα θεωρήθηκε σάτυρος. Ας μην ξεχνάμε εξάλλου ότι οι αρχαίοι Ρωμαίοι υπήρξαν ιδιαίτερα δεισιδαίμονες και πίστευαν πως το υπερφυσικό αποτελούσε τμήμα της καθημερινότητά τους. Τέλος, το γεγονός ότι ο υποτιθέμενος «σάτυρος» βρέθηκε να ζει μόνος του στα δάση, φανερώνει πως ίσως εγκαταλείφθηκε εκεί από την οικογένειά του, η οποία ήθελε να αποφύγει το κοινωνικό στίγμα. Μπορεί επίσης και ο ίδιος να επέλεξε μια ζωή μακριά από τους ανθρώπους, αναζητώντας καταφύγιο από την επιθετική συμπεριφορά τους. Την εποχή εκείνη τα άτομα με δυσπλασίες και νοητική υστέρηση δεν αντιμετωπίζονταν με ιδιαίτερη ευαισθησία ή κατανόηση. Ο κόσμος τα έβλεπε στην καλύτερη περίπτωση με επιφυλακτικότητα, ενώ στην χειρότερη με φόβο και εχθρότητα.