Τα δραματικά γεγονότα του 2024 στη Μέση Ανατολή έχουν διαμορφώσει έναν νέο γεωπολιτικό ορίζοντα στην Ανατολική Μεσόγειο. Οι αλυσιδωτές αντιδράσεις που προκάλεσε ο διαρκής πόλεμος του Ισραήλ στη Γάζα ανέτρεψε δεδομένα δεκαετιών και αναδιαμόρφωσε, μέσα σε μερικούς μήνες, την περιοχή της Μέσης Ανατολής. Στο νέο έτος, η Ανατολική Μεσόγειος βρίσκεται σε ένα μεταίχμιο, ανάμεσα στην προηγούμενη γεωπολιτική πραγματικότητα που είχε διαμορφωθεί κατά τις τελευταίες τέσσερις δεκαετίες και στις νέες, ιστορικής σημασίας, συνθήκες που έχουν αναδυθεί από το δραματικό 2024.
Η πρώτη αλυσιδωτή αντίδραση ήταν τα συντριπτικά πλήγματα που υπέστη από τις ισραηλινές δυνάμεις η Χεζμπολά κατά το δεύτερο εξάμηνο του περασμένου έτους, τα οποία εξουδετέρωσαν την ηγεσία της και παρέλυσαν σε μεγάλο βαθμό τις στρατιωτικές της δυνατότητες. Η ήττα της Χεζμπολά στον Λίβανο εξέθεσε για πρώτη φορά τα όρια της περιφερειακής στρατηγικής του Ιράν, η οποία βασιζόταν στην υποστήριξη σιιτικών αραβικών πολιτοφυλακών και μέσω αυτών στην άσκηση πίεσης στο Ισραήλ, τις δυτικές δυνάμεις και τα σουνιτικά αραβικά καθεστώτα. Σε μια προσπάθεια να διασώσει τη Χεζμπολά, αλλά και το περιφερειακό του γόητρο, το Ιράν εξαπέλυσε, επίσης για πρώτη φορά, ευθεία πυραυλική επίθεση στο Ισραήλ, αντίδραση που ενείχε τον ακόμη μεγαλύτερο κίνδυνο μιας γενικευμένης ιρανο-ισραηλινής σύγκρουσης με απρόβλεπτες διαστάσεις. Ο εγκλωβισμός της Τεχεράνης ανάμεσα στην πρώτη σημαντική αποτυχία της περιφερειακής της στρατηγικής και μιας πολύ ριψοκίνδυνης κλιμάκωσης ώθησε τον Αλί Χαμενεΐ και τους Φρουρούς της Επανάστασης στην αποδοχή της νέας πραγματικότητας στον Λίβανο και στη συμφωνία για κατάπαυση του πυρός ανάμεσα στην Χεζμπολά και το Ισραήλ τον περασμένο Νοέμβριο.
Η συμφωνία του Νοεμβρίου στον Λίβανο και η αποδοχή της από το Ιράν είχε ως αποτέλεσμα ακόμη μια αλυσιδωτή αντίδραση, αυτήν τη φορά στη Συρία. Για πάνω από μια δεκαετία, το καθεστώς του Μπασάρ αλ Άσαντ έμενε όρθιο λόγω της στήριξής του από το Ιράν, τη Ρωσία και τις σιιτικές πολιτοφυλακές, μεταξύ των οποίων βασικό ρόλο είχε η Χεζμπολά από τον γειτονικό Λίβανο. Όμως η ήττα της Χεζμπολά, η απόφαση του Ιράν να αποδεχθεί τη νέα πραγματικότητα στον Λίβανο, σε συνδυασμό με την προσήλωση της Ρωσίας στο ουκρανικό μέτωπο, άλλαξαν μετά από δέκα χρόνια τις ισορροπίες στο εσωτερικό της Συρίας. Το καθεστώς Άσαντ έχασε τα στρατηγικά του ερείσματα και η επέλαση των ισλαμιστών της Χαγιάτ Ταχρίρ αλ Σάμ κατέληξε στις αρχές του περασμένου Δεκεμβρίου στην πτώση του Μπασάρ αλ Άσαντ και την καθεστωτική αλλαγή στη Δαμασκό ύστερα από πέντε δεκαετίες.
Η πτώση των Άσαντ και η άνοδος του σουνιτικού ισλαμιστικού καθεστώτος υπό τον Άχμεντ αλ Σαραά (ή αλλιώς Μοχάμεντ αλ Τζολάνι) στη Δαμασκό αποτελεί ένα σεισμικό γεγονός που προκαλεί νέες αλυσιδωτές αντιδράσεις οι οποίες εκτείνονται από τον Περσικό Κόλπο έως την Ανατολική Μεσόγειο. Μετά από δύο δεκαετίες και συγκεκριμένα μετά το 2005 και την ανάδειξη του Μαχμούντ Αχμαντινετζάντ στην ιρανική προεδρία, γεγονός που σήμανε και τη βαθύτερη ανάμειξη των Φρουρών της Επανάστασης στα αραβικά κράτη της Λεβαντίνης, το Ιράν έχει περιοριστεί στον Περσικό Κόλπο και έχει χάσει το μεγαλύτερο μέρος της επιρροής του στην Ανατολική Μεσόγειο. Η ιρανική υποχώρηση στην Λεβαντίνη, ο τουρκικός επεκτατισμός στη βόρεια Συρία και ο αντίστοιχος ισραηλινός στη νότια Συρία, σε συνδυασμό με αναπάντητα ακόμη αλλά ζωτικής σημασίας ερωτήματα, όπως η επόμενη ημέρα στην κατεστραμμένη Γάζα και οι πολιτικές επιλογές του νέου καθεστώτος στη Δαμασκό, έχουν διαμορφώσει μια νέα γεωπολιτική πραγματικότητα στην Ανατολική Μεσόγειο.
Η τουρκική πολιτική στη Συρία κινείται σε τρία αλληλένδετα πεδία,
α) τη διατήρηση της εσωτερικής ηγεμονίας του ΑΚΡ,
β) την εξουδετέρωση της στρατιωτικής παρουσίας των Κούρδων στον συριακό βορρά και
γ) την εμβάθυνση της επιρροής της στη νέα συριακή ηγεσία στη Δαμασκό.
Μέσα από αυτήν την πολιτικο-στρατιωτική εξίσωση, η κυβέρνηση Ερντογάν επιδιώκει να εδραιώσει έναν κυρίαρχο περιφερειακό ρόλο, ο οποίος θα αναθερμάνει τις φιλοδοξίες της στην Ανατολική Μεσόγειο. Το κέντρο βάρους της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής μετατοπίζεται εκ νέου όλο και νοτιότερα, προς την κεντρική και νότια Συρία, αλλά και τον Λίβανο και την νοτιοανατολική Μεσόγειο, καθώς η Άγκυρα θεωρεί πλέον τον εαυτό της ως αναπόσπαστο κομμάτι της ευρύτερης μεσανατολικής γεωπολιτικής. Οι κραδασμοί αυτής της φιλόδοξης τουρκικής οπτικής, που πλέον έχει διευρυνθεί μετά την πτώση του Άσαντ και την υποχώρηση του Ιράν, θα είναι διαρκείς και έντονοι.
Η ισραηλινή κυβέρνηση υπό τον Νετανιάχου, που έθεσε σε κίνηση αυτές τις αλυσιδωτές αντιδράσεις με τον διαρκή, ανελέητο πόλεμο στη Γάζα και τα συντριπτικά πλήγματα στη Χεζμπολά, μοιάζει να κινείται ανάμεσα στις δικές της υπέρμετρες φιλοδοξίες για τον βίαιο μετασχηματισμό της Λεβαντίνης, αλλά και μια υφέρπουσα ανησυχία για τις απρόβλεπτες διαστάσεις που μοιάζει να λαμβάνει αυτός ο μετασχηματισμός. Για την ισραηλινή κυβέρνηση, η απώθηση της ιρανικής επιρροής από την περιοχή αποτελεί μια στρατηγική νίκη, όμως η πτώση του Άσαντ άλλαξε εκ νέου τα δεδομένα, ανοίγοντας το συριακό πεδίο στις εξίσου υπέρμετρες τουρκικές φιλοδοξίες στην Λεβαντίνη και την Ανατολική Μεσόγειο.
Τα πρώτα σημάδια της νέας πραγματικότητας στην Ανατολική Μεσόγειο είναι ήδη εδώ. Η προ ολίγων ημερών εκλογή προέδρου στον Λίβανο μετά από δύο χρόνια πολιτικών διαφωνιών και αδιεξόδου στον λιβανέζικο κοινοβούλιο αποτελεί ένδειξη της νέας αδυναμίας της Χεζμπολά και του Ιράν στην περιοχή. Ο νέος πρόεδρος, Τζοζέφ Αούν, μέχρι πρότινος αρχηγός των ενόπλων δυνάμεων της χώρας, στηρίζεται από τις ΗΠΑ, τη Γαλλία, τη Σαουδική Αραβία και το Κατάρ, και η εκλογή του αντικατοπτρίζει τις νέες γεωπολιτικές συνθήκες στην περιοχή. Όπως και η πρώτη επίσκεψη Λιβανέζου πρωθυπουργού στη Δαμασκό μετά από δεκαπέντε χρόνια, αυτή του υπηρεσιακού Νατζίμπ Μικάτι. Την ίδια στιγμή, η Τουρκία σχεδιάζει την παροχή ηλεκτροδότησης στη Συρία και την ανοικοδόμηση των κατεστραμμένων συριακών πόλεων, ενώ φέρεται να συζητά το ενδεχόμενο χάραξης θαλασσίων ζωνών με το νέο καθεστώς της Δαμασκού. Από τη Γάζα έως τον Λίβανο και τη Συρία, οι πολιτικές εξελίξεις που διαδέχονται το πολεμικό 2024 αναδιαμορφώνουν την περιοχή και φέρνουν την Ανατολική Μεσόγειο σε ένα μεταίχμιο.