«Η κοινωνική στήριξη αποτελεί βιολογική ανάγκη και όχι επιλογή, και αυτή η πραγματικότητα θα πρέπει να αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο κάθε προσπάθειας θεραπείας ή πρόληψης.»
Bessel A. Van Der Kolk, «Το σώμα δεν ξεχνά»
*
«Κάθε άτομο, ως μέλος του κοινωνικού συνόλου, έχει δικαίωμα κοινωνικής προστασίας».
Οικουμενική Διακήρυξη για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, Άρθρο 22
Όλοι έχουμε δει γενναίους κοινωνικούς λειτουργούς σε ταινίες, συνήθως συγκινητικές. Είναι αρκετά πιθανό να μην έχουμε δει ποτέ κοινωνικό λειτουργό στην Ελλάδα. Κάπου μέσα μας πιστεύουμε πως κάπου υπάρχουν κάποιες κοινωνικές υπηρεσίες, κάποια Πρόνοια, κάποιοι τέλος πάντων που θα ασχολούνται με άτομα και οικογένειες με σοβαρά ψυχοκοινωνικά προβλήματα, σαν αυτά για τα οποία διαβάζουμε ή γράφουμε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης κάθε μέρα.
Η επιστολή που έστειλε ο Σύνδεσμος Κοινωνικών Λειτουργών Ελλάδος τον Οκτώβριο του 2022 προς τον τότε υπουργό Εσωτερικών περιλαμβάνει το εξής:
«… οι κοινωνικοί λειτουργοί των Κοινωνικών Υπηρεσιών των Δήμων καλούνται να καλύψουν ανάγκες πολιτών σε αναλογία ενός κοινωνικού λειτουργού ανά 40.000 κατοίκους ή και περισσότερους και αναγκάζονται να εργαστούν με αναλογίες 1 Κοινωνικός Λειτουργός ανά 400 ή και περισσότερους ωφελούμενους, άτομα ή οικογένειες, καταγράφοντας μία από τις υψηλότερες αναλογίες σε ευρωπαϊκό επίπεδο και υπερβαίνοντας κατά πολύ τα διεθνώς αποδεκτά πρότυπα με δραματικές συνέπειες στην αποτελεσματικότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών».
Έτσι εξηγείται, λοιπόν, γιατί έχουμε δει κοινωνικούς λειτουργούς μόνο στις ταινίες.
Έχει περάσει καιρός από την αποστολή αυτής της επιστολής, όμως φαντάζομαι ότι ακόμη κι αν προσλήφθηκαν κάποιοι κοινωνικοί λειτουργοί, απέχουμε πολύ από τον αριθμό που όντως χρειάζεται μια χώρα.
Τις δομές που θα είναι στελεχωμένες από επιστήμονες που ασχολούνται με τον άνθρωπο και την κοινωνία, δηλαδή ψυχολόγους, ψυχιάτρους και κοινωνικούς λειτουργούς τις χρειάζεται η χώρα, τις χρειαζόμαστε όλοι μας. Τα σχολεία και η κοινωνία ολόκληρη επηρεάζονται, όταν άτομα και οικογένειες που χρειάζονται υποστήριξη δεν την έχουν.
Στα σχολεία της χώρας υπάρχουν αμέτρητες περιπτώσεις, όπου οι δάσκαλοι θέλουν να βοηθήσουν κάποια παιδιά, κάποιες οικογένειες με ψυχοκοινωνικές δυσκολίες και δεν ξέρουν πώς. Τα παιδιά αυτά όχι μόνο χρειάζονται βοήθεια, αλλά και τη δικαιούνται. Υπάρχουν επίσης πολλά παιδιά που ξεκινούν δρώντας με εναντίωση σε μικρή ηλικία, συνεχίζουν με παραβατικότητα για να τα δούμε τελικά στα πρωτοσέλιδα για εγκληματικές πράξεις. Τότε φοβόμαστε για τα παιδιά μας.
Τότε ξαφνικά μάς πιάνει αγωνία για την κοινωνία. Πού βαδίζουμε;
Στην πραγματικότητα κοιμόμαστε εκεί που στρώσαμε. Η αντικοινωνική συμπεριφορά πολλών ανηλίκων σήμερα είναι ο καθρέφτης μιας σε μεγάλο βαθμό αδιάφορης κοινωνίας, χωρίς ανθρωπισμό. Οι ανήλικοι αυτοί δεν είδαν αληθινό ενδιαφέρον για τον συνάνθρωπο, δεν είδαν συνεργασία σε επίπεδο κοινότητας, δεν είχαν ποτέ κοινωνική στήριξη. Φυσικά το πρόβλημα της παραβατικότητας των ανηλίκων έχει πολλές διαστάσεις, αλλά μία διάσταση είναι ίσως αυτή.
Ταυτόχρονα, μια έντονη ευαισθητοποίηση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και στα μέσα ενημέρωσης παραπλανά, καθότι η ευαισθητοποίηση αυτή είναι μόνο στα λόγια. Δεν αποδεχόμαστε έμπρακτα τα άτομα με αναπηρία. Δεν έχουν όλα τα παιδιά τα δικαιώματα που προβλέπει η Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού. Ή η οργή για την έμφυλη βία δεν διοχετεύεται αποτελεσματικά, αν δεν ενδιαφερόμαστε για τις κοινωνικές υπηρεσίες που υπάρχουν στη χώρα μας.
Η προαγωγή της ψυχικής υγείας δεν μπορεί να περιορίζεται στους ιδιώτες ειδικούς για τρεις λόγους.
Πρώτον, δεν μπορούν όλοι να υποστηρίξουν τέτοιες λύσεις οικονομικά.
Δεύτερον, οι άνθρωποι έχουν και κοινωνικές ανάγκες.
Τρίτον, στο επίπεδο αυτό δεν μπορεί να παραχθεί πρόληψη, παρά μόνο παρέμβαση σε υπάρχοντα προβλήματα.
Επίσης, το αν υπάρχει κοινωνική στήριξη σε αυτήν την χώρα είναι κάτι που μας αφορά όλους. Κανείς δεν ξέρει αν στο μέλλον θα έχει κάποια αναπηρία ή κάποια σοβαρή ασθένεια, κανείς δεν ξέρει αν θα χρειαστεί βοήθεια το παιδί του. Η βία, για παράδειγμα, δεν κάνει διακρίσεις. Θύματα βίας υπάρχουν σε όλα τα κοινωνικά στρώματα. Κι αυτό γιατί η κοινωνική ανισορροπία πλήττει με τις συνέπειές της όλα τα μέρη που την αποτελούν.
Ακόμη κι αν δεν συμβούν αυτά τα δυσάρεστα, όλοι στο προσεχές μέλλον θα υπάρξουμε ευάλωτοι ως ηλικιωμένοι. Το θέμα δεν αφορά μόνο όποιον είναι απόλυτα βέβαιος πως θα πεθάνει νέος.
Οπότε, δεν είναι θέμα φιλανθρωπίας, είναι θέμα λογικής. Εκτός αν νομίζει κανείς ότι είναι άφθαρτος και αλώβητος από την ίδια την ανθρώπινη φύση. Ή ότι μπορεί στ’ αλήθεια ο άνθρωπος να νιώσει ευτυχισμένος και πλήρης δίχως την ύπαρξη μιας κοινότητας που τον υποστηρίζει και μέσα στην οποία νιώθει ασφάλεια.