Γράφει η Θεοδώρα Αγγελοπούλου, φοιτήτρια Πολιτικών Επιστημών και Δημόσιας Διοίκησης (ΕΚΠΑ) και η Θάλεια Σφαέλου φοιτήτρια Νομικής (ΕΚΠΑ). Συντονίζει ο Γεώργιος Χαμηλάκης.
Η ήπια ισχύς («soft power»)1 αποτελεί μέσο για την πολιτική διείσδυση της Κίνας στα κράτη από τα οποία διέρχεται ο νέος δρόμος του μεταξιού (Belt and Road Initiative/BRI) (Barker, 2017).
Ως προς την Ευρώπη, επιχειρεί να γίνει αποδεκτή στη δημόσια σφαίρα μέσω της πολιτιστικής διπλωματίας με την ιδέα ότι το ΒRI προωθεί την ανάπτυξη των ευρωπαϊκών κρατών. Mέχρι στιγμής, η Γηραιά Ήπειρος επηρεάζεται ολοένα και περισσότερο από την κινεζική κουλτούρα, γεγονός το οποίο διαφαίνεται από την εκμάθηση της κινεζικής γλώσσας και την ενασχόληση με τις ανατολικές σπουδές από μεγάλο ποσοστό Ευρωπαίων πολιτών αλλά και από την φιλικά προσκείμενη κοινή γνώμη σε ζητήματα που άπτονται της Κίνας (D’ Hooghe, 2010).
Σε γενικό πλαίσιο, παρατηρείται η σκεπτικιστική στάση της Ευρωπαϊκής Ένωσης απέναντι στον νέο δρόμο του μεταξιού2, ενώ υπάρχει και η αντίληψη πως η Κίνα προσπαθεί να εκμεταλλευτεί την παγκοσμιοποίηση προς όφελός της (Xuetong, 2018). Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η κατεύθυνση του BRI θεωρείται μονοδιάστατη και πως παραγκωνίζει την αμφίδρομη επικοινωνία και διασυνδεσιμότητα, καθώς και τον ελεύθερο ανταγωνισμό στον ιδιωτικό τομέα.
Για τον λόγο αυτό αναμένεται από την Κίνα να αναθεωρήσει την οικονομική της πολιτική θεσμικά, ώστε να προκύψει αγαστή συνεργασία με την Ευρώπη (Press and information team of the Delegation to CHINA, 2016). Eπεξηγηματικά, η Κίνα σε εθνικό και διεθνές επίπεδο απέχει από την τήρηση των Διακηρύξεων για την Προστασία των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, όντας ένα ανελεύθερο καθεστώς αντίθετο προς τα δυτικά αξιακά πρότυπα και τις αρχές του κράτους δικαίου (Human Rights Watch, 2019). Εν τούτοις, η Ε.Ε. δύναται να συνεργάζεται αποτελεσματικότερα με κράτη τα οποία διαθέτουν όμοιο ιδεολογικό πυρήνα, σεβόμενα τις διεθνείς συμβάσεις. Για αυτό, στα πλαίσια του πολιτικού διαλόγου την παροτρύνει να εφαρμόζει τα προαναφερθέντα.(Press and information team of the Delegation to China, 2016).
Ωστόσο, σε επίπεδο κρατών-μελών υπάρχουν αρκετές διαφοροποιήσεις αναφορικά με την κοινή ευρωπαϊκή πολιτική (Frans-Paul van der Putten, John Seaman, Mikko Huotari, Alice Ekman, Miguel Otero-Iglesias, 2016). Αναλυτικότερα, η πλειονότητα των κρατών-μελών για πολιτικοοικονομικούς λόγους αποδέχονται το BRI ως κινητήριο μοχλό για την ανάπτυξή τους.
Υπάρχουν και οι περιπτώσεις της Ελλάδας, της Ουγγαρίας3 (Janning, 2018) και της Ιταλίας4, όπου σε διεθνές επίπεδο υποστηρίζουν την Κίνα έναντι του αξιακού πυρήνα της Ε.Ε.. Μάλιστα, η Ελλάδα άσκησε το δικαίωμα της αρνησικυρίας (veto) στον ΟΗΕ απέναντι στη γενική πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης αναφορικά με τα Ανθρώπινα Δικαιώματα και στη φιλοσοφία της ως κράτος-δικαίου τασσόμενη υπέρ της Κίνας (Emmott, Koutantou, 2017). Εκ των προαναφερθέντων γεγονότων δημιουργούνται υποψίες ότι η Κίνα αποβλέπει στον διχασμό στο εσωτερικό της Ένωσης (διαίρει και βασίλευε), από τον οποίο θορυβείται η Δυτική Ευρώπη, ανησυχώντας για το μέλλον της. Αναλυτικότερα, η Γερμανία ( Heide, Hoppe, Scheuer, Stratmann, 2018) και η Γαλλία (Rose, 2018) επιμένουν στη διαμόρφωση ενιαίας πολιτικής σε ενωσιακό επίπεδο (Gaspers, 2018) και διατηρούν επιφυλακτική στάση απέναντι στην πρωτοβουλία, επιθυμώντας τη συνεργασία τους με την Κίνα, με την προϋπόθεση τήρησης των ευρωπαϊκών προτύπων και των κανόνων του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (European Commission, 2018).
Η αντιπρόταση της Ε.Ε.1 αφορά την επί ίσοις όροις συνεργασία και διάλογο, ώστε να διεκπεραιωθεί η επικοινωνία σε οικονομικό, ενεργειακό και ψηφιακό επίπεδο μεταξύ της Ασίας και της Ευρώπης βασισμένη στις δημοκρατικές αρχές.
Επιπλέον, η Ένωση αποσκοπεί στην αποκατάσταση εμπιστοσύνης των κρατών-μελών της και του Ευρωπαϊκό οικοδόμημα μέσω επιχειρηματικών έργων, με απώτερο στόχο την απαγκίστρωση τους από την Κίνα. Στα πλαίσια μάλιστα, μιας περισσότερο δυνατής και σταθερής Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης, προτάθηκε το Δεκέμβριο του 2017 η θέσπιση δύο νέων οργάνων: το «Πρόγραμμα Στήριξης Μεταρρυθμίσεων»2 και «Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Σταθεροποίησης Επενδύσεων»3 (European Commission - Press Release Database, 2018).
Από την άλλη πλευρά, μέσω της «πλατφόρμας 16+1» επωφελούνται και τα κράτη της κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης, που δεν ανήκουν στην Ε.Ε.. Λόγω της έντονης ανάγκης για οικονομική ανάπτυξη που χαρακτηρίζει τα τελευταία, επιδιώκονται πολιτικές για την προσέλκυση επενδυτικών προγραμμάτων στα πλαίσια του νέου δρόμου του μεταξιού και η ενίσχυση των διμερών σχέσεων με την προσδοκία ότι η Κίνα θα αποτελέσει ισχυρό σύμμαχο στην προώθηση των πολιτικών τους συμφερόντων εντός του διεθνούς συστήματος. Aξίζει να αναφερθούν εδώ οι περιπτώσεις της Ουκρανίας και του Μαυροβουνίου. Η μεν πρώτη αποβλέπει σε μια δύναμη-αρωγό που δύναται να κατευνάσει τις τεταμένες σχέσεις της με τη Ρωσία (OBOReurope, 2017). Η δεύτερη δε παρόλο που καθίσταται η μόνη ευρωπαϊκή χώρα θύμα της κινεζικής πολιτικής του dept-trap diplomacy (Barkin, Vasovic, 2018), εξακολουθεί να συνεργάζεται μαζί με την Κίνα υπό το πρίσμα του BRI (OBOReurope, 2018). Δεδομένων των προειρημένων πρακτικών το BRI στον συγκεκριμένο γεωγραφικό χώρο αποκτά ευοίωνα ερείσματα για το μέλλον (Bachulska, 2018).
Reference list:
Bachulska A, (2018), What’s Next for China’s 16+1 Platform in Central and Eastern Europe?, The Diplomat, Available here[28.03.2019]
Barker T, (2017), The Real Source Of China’s Soft Power, The Diplomat Available here [28.03.2019]
Barkin N. Vasovic A, (2018), Chinese ‘highway to nowhere’ haunts Montenegro, REUTERS, Available here [04.04.2019]
D’Hooghe I, (2010), The Limits of China’s Soft power in Europe: Beijing’s Public Diplomacy Puzzle, Netherlands Institute of International Relations ‘Clingendael’ , Available here [04.04.2019]
EEAS Press Team, (2018), Remarks by HR/VP Mogherini at the press conference on the Joint Communication: Connecting Europe and Asia-Building blocks for an EU Strategy, European Union External Action, Available here[28.03.2019]
Emmott R, Koutantou A, (2017), Greece blocks EU statement on China human rights at U.N, Reuters, Available here [28.03.2019]
European Commission - Press Release Database, (2018), EU budget: Commission proposes a modern budget for a Union that protects, empowers and defends, Available here [04.04.2019]
European Commission, (2018), Countries and Regions>China Available here [28.03.2019]
European Commission, (2019) (σελ.9), Overview Of FTA And Other Trade Negotiations, Available here [28.03.2019]
European Commission, (2019), EU- China Relations, Available here [28.03.2019]
Gaspers J, (2018), Divide and Rule, Berlin Policy Journal, Available here [28.03.2019]
Heide D, Scheuer S. Stratmann K, (2018), EU ambassadors band together against Silk Road, Handelsblatt, Available here [28.03.2019]
Human Rights Watch, (2019), World Report 2019: China Events of 2018, Available here[28.03.2019]
Janning J, (2018), Hungary in the EU: From Front Runner To Veto Player, European council on Foreign Relations, Available here [28.03.2019]
Legal Information Institute, Bilateral Investment Treaty, Cornell Law School, Available here [28.03.2019]
Nye Jr., J., (2005), Ήπια ισχύς: Το μέσο επιτυχίας στην παγκόσμια πολιτική, Εκδόσεις Παπαζήση
OBOReurope, (2017), The BRI and the modernization of infrastructure in Ukraine, Available here [04.04.2019]
OBOReurope, (2018), Towards some more balanced exchanges? , Available here [04.04.2019]
Policy Departments Structural And Adhesion Policies, European Parliament, (2018), Reasearch For TRAN Committee : The New Silk Route- opportunities and challenges for EU transport, Directorate-General For Internal Policies, Available here, [28.03.2019]
Prasad R. (2018), EU Ambassadors Condemn China’s Belt and Road Initiative, The Diplomat, Available here [04.04.2019]
Press and information Team of the Delegation to China, (2016), China and the EU, European Union External Action, Available here [28.03.2019]
Press and information team of the Delegation to CHINA, (2016), China and the EU, European Union EXTERNAL ACTION, Available here [28.03.2019]
Rose M, (2018), China’s new ‘Silk Road’ cannot be one-way, France’s Macron says, Reuters ,Available here [28.03.2019]
Stanzel A, (2019), China’s BRI and Europe’s Response, AICGS, Available here [28.03.2019]
Treaty Section Legal Directorate Foreign And Commonwealth Office, (2014) (page 1), Guidance On Practice and Procedures, Available here [28.03.2019]
UNCTAD , Available here [28.03.2019]
van der Putten F, Seaman J, Mikko H., Ekman A., Otero-Iglesias M, (2016), Europe and China’s New Silk Roads, Available here [28.03.2019]
Xuetong Y., (2018), To rejuvenate, China must continue opening up, The Washington Post Available here [28.03.2019]
Φίλης Κ, (2019), Η ευρωπαϊκή λεωφόρος της Κίνας: Από τον Πειραιά μέχρι τα Ηλύσια Πεδία, TVXS, Available here [04.04.2019]
1 EU-Asia Comprehensive Investment Agreement(European Commission, EU- China Relations, 2019)/ (European Commission,2019 (σελ.9), Overview Of FTA And Other Trade Negotiations)/TEN-T (Policy Departments Structural And Adhesion Policies, European Parliament, 2018)/ (EEAS Press Team, 2018) / Elements for a new EU Strategy on China/Council Conclusions on EU Strategy on China/EU-China 2020 Strategic Agenda for Cooperation (Press and information team of the Delegation to CHINA, 2016)
2 Reform Support Programme: « με συνολικό προυπολογισμό 25 δις Ευρώ, θα προσφέρει οικονομική και τεχνική υποστήριξη σε όλα τα κράτη-μέλη για την επιδίωξη μεταρρυθμίσεων προτεραιότητας, ιδίως στο πλαίσιο του Ευρωπαικού Εξαμήνου. Επιπλέον, μια «Υπηρεσία Σύγκλισης» θα παράσχει ειδική στήριξη σε κράτη-μέλη εκτός της ζώνης του ευρώ στην πορεία ένταξής τους στο κοινό νόμισμα.» (European Commission - Press Release Database, 2018).
3 Εuropean Investment Stabilisation Function: « θα συμβάλει στη διατήρηση των επιπέδων των επενδύσεων σε περίπτωση μεγάλων ασυμμέτρων αναταραχών. Θα ξεκινήσει με τη μορφή δανείων ‘back-to-back’ από τον προυπολογισμό της Ε.Ε. έως και 30 δις Ευρώ, σε συνδυασμό με οικονομική βοήθεια προς τα κράτη-μέλη για την κάλυψη του κόστους των τόκων. Τα δάνεια θα παράσχουν πρόσθετη οικονομική υποστήριξη σε μια περίοδο κατά την οποία τα δημόσια οικονομικά θα είναι εκτεταμένα και θα πρέπει να διατηρηθούν οι επενδύσεις προτεραιότητας.» (European Commission - Press Release Database, 2018)
1 Το «soft power» oρίζεται από τον Joseph Nye ως «την ικανότητα να αποκτήσει κάποιος (εν. κράτος) αυτό που θέλει μέσω της πειθούς ή της προσέλκυσης με βάση τις νόρμες του πολιτισμού, των αξιών και των πολιτικών» (Nye, 2005) /(Barker, 2017)
2 «Πολλοί Ευρωπαίοι πιστεύουν ότι το BRI εξυπηρετεί κινεζικούς στόχους, που υπονομεύουν τα ευρωπαικά συμφέροντα, όπως η διαφάνεια στις δημόσιες συμβάσεις και τους ισότιμους όρους ανταγωνισμού στις επιχειρήσεις, όπως και το ευρωπαικό ανθρώπινο δυναμικό, τα περιβαλλοντικά και τα κοινωνικά πρότυπα.» (Stanzel, 2019)
3 Τον Απρίλιο του 2018 « η Handelsbatt ανέφερε ότι 27 από τους 28 πρέσβεις της Ε.Ε. στην Κίνα υπέγραψαν έκθεση που επέκρινε το Belt and Road Initiative της Κίνας (BRI). Η μοναδική εξαίρεση ήταν ο Ούγγρος πρέσβης» (Prasad, 2018)
4 «Στην περίπτωση της Ιταλίας τα πράγματα μοιάζουν πιο απλά, καθώς εδώ κι αρκετό καιρό η Ρώμη αμφισβητεί έντονα την ευρωπαϊκή οικονομική δομή, ενώ η κυβέρνηση Κόντε αναζητούσε εδώ και καιρό κι άλλες διόδους για την στήριξη της ιδιαίτερα ευάλωτης οικονομίας της.» (Φίλης, 2019)