Οι περισσότεροι φίλοι της επιστημονικής φαντασίας, ή, έστω, των ταινιών δράσης, έχουν μια ιδέα ως προς το τι ακριβώς είναι το EMP (στα ελληνικά ΗΜΠ): Πρόκειται για τον ηλεκτρομαγνητικό παλμό, φαινόμενο που φαντάζει προσαρμοσμένο στα δεδομένα της σημερινής, ψηφιακής εποχής, καθώς μπορεί κυριολεκτικά να «σβήσει τα φώτα» σε μια περιοχή, αχρηστεύοντας γραμμές τηλεπικοινωνιών, δίκτυα ηλεκτροδότησης και ηλεκτρονικές συσκευές.
Ο Αμερικανός πρόεδρος, Ντόναλντ Τραμπ, υπέγραψε πρόσφατα ένα διάταγμα βάσει του οποίου η αμερικανική κυβέρνηση πρέπει να συντονιστεί για την κατανόηση, την προετοιμασία και την αντίδραση σε ένα περιστατικό ηλεκτρομαγνητικού παλμού. Αναλυτικότερα, μια σειρά κυβερνητικών υπηρεσιών οφείλουν να συνεργαστούν με τον ιδιωτικό τομέα για σκοπούς προετοιμασίας και ενημέρωσης για περιστατικό ΗΜΠ, και για τη λήψη μέτρων για την προστασία και την ανάκαμψη μετά από ένα τέτοιο συμβάν.
Σε σχετική ανάλυση της Stratfor σχολιάζεται πως πρόκειται για μια «μετρημένη και συστηματική» προσπάθεια από τον Λευκό Οίκο για την καλύτερη κατανόηση της απειλής, προκειμένου να δημιουργηθεί ένα σχέδιο για την αντιμετώπισή της. Επίσης, «είναι ξεκάθαρα μια αντίδραση στην τελευταία αναφορά από την EMP Commission το 2017, που επέρριπτε ευθύνες στην αμερικανική κυβέρνηση για την αποτυχία συντονισμού των προσπαθειών της κυβέρνησης και του ιδιωτικού τομέα για την προστασία έναντι στους ΗΜΠ».
Τι είναι ο ΗΜΠ
Όπως υπογραμμίζεται στην ανάλυση, η απειλή είναι απόλυτα πραγματική: Οι ηλεκτρομαγνητικοί παλμοί, είτε προκαλούνται από φυσικά αίτια, είτε από τον άνθρωπο, μπορούν να έχουν ολέθριες συνέπειες στις υποδομές. Οι περιπτώσεις «φυσικών» ΗΜΠ είναι γνωστές ως γεωμαγνητικές διαταραχές (GMD), και προκύπτουν από ηλιακές καταιγίδες. Κατά καιρούς έχουν προκαλέσει ζημιές σε δίκτυα ηλεκτροδότησης, όπως το 1989 η GMD που προκάλεσε προβλήματα στο Κεμπέκ. Επίσης, ηλιακές καταιγίδες ήταν πίσω από τα μπλακάουτ του 1972 που επηρέασαν ΗΠΑ και Καναδά, καθώς και από προβλήματα στο Μάλμο της Σουηδίας το 2003. Η μεγαλύτερη GMD που έχει καταγραφεί ήταν το 1859, το αποκαλούμενο «Συμβάν Κάρινγκτον».
Όσον αφορά στους ΗΜΠ ανθρώπινης προέλευσης, η βασική «πηγή» τους είναι η έκρηξη πυρηνικού όπλου σε μεγάλο ύψος (HEMP- High Altitude Electromagnetic Pulse). To φαινόμενο ανακαλύφθηκε για πρώτη φορά το 1962, όταν οι ΗΠΑ πυροδότησαν ένα όπλο 1,4 μεγατόνων σε ύψος 400 χλμ., στον νότιο Ειρηνικό, παράγοντας έναν ΗΜΠ που προκάλεσε ζημιές σε ηλεκτρικά και ηλεκτρονικά συστήματα στη Χαβάη σε μεγάλη απόσταση, άνω των 1.400 χλμ.
Πριν την απαγόρευση των δοκιμών αυτών το 1963, οι ΗΠΑ και η ΕΣΣΔ είχαν κάνει λιγότερες από 20 δοκιμές στην ατμόσφαιρα μαζί, κάτι που σημαίνει ότι δεν υπάρχουν πολλά διαθέσιμα δεδομένα για τις επιπτώσεις των HEMP. Ως αποτέλεσμα, τα περισσότερα πρότυπα που υπάρχουν σήμερα για ΗΕΜΡ βασίζονται σε μοντέλα υπολογιστών με δεδομένα από δύο δοκιμές των Σοβιετικών στα τέλη του 1962.
«Δεν υπάρχουν πολλές αμφιβολίες πως οι επιπτώσεις μιας επίθεσης ΗΕΜΡ θα ήταν σημαντικές, μα οι λεπτομέρειες παραμένουν ασφαλείς. Οποιοσδήποτε δρων σχεδίαζε μια τέτοια επίθεση θα έπρεπε να αντιμετωπίσει μια σειρά αγνώστων παραγόντων- περιλαμβανομένου του ιδανικού ύψους για την πυροδότηση της συσκευής...καθώς και τη φύση των επιπτώσεων και το πόσο καταστροφικές και ευρείες θα ήταν» σημειώνεται στην ανάλυση- όπου συμπληρώνεται πως, στην περίπτωση των ΗΠΑ, αποτελεί σίγουρα προστασία έναντι μιας τέτοιας επίθεσης η αρχή της αμοιβαίας καταστροφής, που διέπει τις σχέσεις με τη Ρωσία. «Είναι απίθανο μια επίθεση ΗΕΜΡ να αφοπλίσει αποτελεσματικά τις ΗΠΑ, από τη στιγμή που η αμερικανική τριάδα πυρηνικών όπλων (χερσαίοι πύραυλοι, όπλα που εξαπολύονται από αεροσκάφη και υποβρύχια με βαλλιστικούς πυραύλους) είναι ειδικά σχεδιασμένη για να επιβιώσει από μια απευθείας πυρηνική επίθεση. Και οποιαδήποτε χώρα εξαπολύσει μια τέτοια επίθεση είναι βέβαιο πως θα δεχτεί αντίποινα». Παράλληλα, το ενδεχόμενο μιας τέτοιας επίθεσης από χώρες όπως η Βόρεια Κορέα ή το Ιράν θεωρείται μάλλον απίθανο, όπως και μια αντίστοιχης φύσης ενέργεια από τρομοκράτες- «άλλωστε μια τρομοκρατική οργάνωση θα ήταν πιο πιθανό να χρησιμοποιήσει ένα πυρηνικό όπλο σε μια πόλη για μια επίθεση με πολλές απώλειες παρά να το πυροδοτήσει εκατοντάδες χιλιόμετρα πάνω από τη Γη. Αν και η απειλή HEMP είναι υπαρκτή, παραμένει πολύ απίθανη» σημειώνεται σχετικά.
Το συμπέρασμα της ανάλυσης είναι πως ο θόρυβος γύρω από το διάταγμα Τραμπ είναι μάλλον υπερβολικός, καθώς ο ΗΜΠ είναι σίγουρα απειλή, ωστόσο όχι τόσο μεγάλη όσο πιστεύουν πολλοί, για μια σειρά λόγων. «Υπάρχει μεγαλύτερη πιθανότητα οι ΗΠΑ να πληγούν από φυσικό ΗΜΠ παρά από μια τεχνητή καταστροφή» σημειώνεται σχετικά, ενώ, στη συνέχεια της ανάλυσης, ως προς τον αριθμό των εκτιμώμενων απωλειών, γίνονται αναφορές σε μελέτες πάνω σε ενδεχόμενες γενικευμένες επιθέσεις με εκατοντάδες ή χιλιάδες πυρηνικά όπλα, αλλά και σε περιστατικά φυσικών καταστροφών όπως ο τυφώνας «Μαρία» στο Πουέρτο Ρίκο το 2017. Όπως υπογραμμίζεται, τα μοντέλα περί γενικευμένης σοβιετικής πυρηνικής επίθεσης προέβλεπαν μικρότερες απώλειες στον πληθυσμό από ό,τι κάποιες ακραίες προβλέψεις για επίθεση ΗΜΠ, ενώ, για τον τυφώνα Μαρία, ο οποίος προκάλεσε χιλιάδες θανάτους και κατέστρεψε το δίκτυο ηλεκτροδότησης του Πουέρτο Ρίκο, σημειώνεται πως, παρά την έκταση της καταστροφής, ούτε κατά διάνοια η σημερινή κατάσταση δεν παραπέμπει σε αυτά που περιγράφονται σε εκτιμήσεις περί «ολέθριων» επιθέσεων με ΗΜΠ.
«Σύμφωνα με αναφορά της EMP Commission το 2017, η NASA υπολογίζει πως υπάρχει 12% πιθανότητα μιας σημαντικής ηλιακής καταιγίδας μέσα σε οποιαδήποτε δεκαετία. Υπάρχει επίσης μια πολύ μικρή πιθανότητα οι ΗΠΑ να εμπλακούν με κάποιον τρόπο σε έναν πυρηνικό πόλεμο. Σε οποιαδήποτε περίπτωση, ένας ΗΜΠ θα μπορούσε ξεκάθαρα να επηρεάσει το αμερικανικό δίκτυο ηλεκτροδότησης και άλλες κρίσιμες υποδομές. Εξαιτίας αυτού, μέτρα- όπως αυτά στο διάταγμα του Τραμπ- για την κατανόηση των ΗΜΠ και τις προετοιμασίες για περιορισμό των επιπτώσεων που θα μπορούσαν να έχουν είναι απαραίτητα. Ωστόσο, είναι σημαντικό να...αποφύγουμε να τους ανάγουμε σε ένα σενάριο τύπου Αρμαγεδδώνα. Στη σημερινή εποχή των κυβερνοεπιθέσεων, δεν υπάρχουν άλλες ανθρώπινης προέλευσης απειλές που είναι πιο πιθανόν να επηρεάσουν το δίκτυο ηλεκτροδότησης και τις κρίσιμες υποδομές, και ο περιορισμένος αριθμός διαθέσιμων πόρων πρέπει να χρησιμοποιηθεί σωστά- και όχι λόγω θορύβου» καταλήγει η ανάλυση.