Του Γιώργου Σταμάτη, Γενικού Γραμματέα Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Καταπολέμησης της Φτώχειας.
Το δικαίωμα των ατόμων με αναπηρία να διαβιούν με ορατότητα στο πλαίσιο της κοινότητας, σύμφωνα με τις δικές τους ανάγκες, επιθυμίες, στόχους και προσδοκίες, είναι θεμελιώδες και κατοχυρώνεται στο αρ.19 της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία, σε συνάρτηση με το αρ.12 που διασφαλίζει την ισότητα των ατόμων με αναπηρία ενώπιον του νόμου και το αρ.14 που εγγυάται την ελευθερία και ασφάλεια κάθε ατόμου. Η δυνατότητα ελεύθερης επιλογής του τρόπου ζωής και η παροχή των απαιτούμενων υποστηρικτικών υπηρεσιών για την κοινωνική ένταξη των ατόμων με αναπηρία, συνιστά θεσμική υποχρέωση της Πολιτείας.
Η διαμονή σε κλειστές δομές αποτελεί πλέον ένα συντηρητικό μοντέλο διαβίωσης, διότι βασίζεται στην ιατρική θεώρηση της αναπηρίας.
Νέοι τύποι και πρακτικές υπό τη δικαιωματική οπτική αναδύονται και κερδίζουν έδαφος στη χώρα μας και συνολικά στην Ευρώπη, όπως η ανεξάρτητη διαβίωση, η υποστηριζόμενη διαβίωση, η ημιαυτόνομη διαβίωση και η διαβίωση αυξημένης φροντίδας, που διασφαλίζουν την ατομική αυτονομία και αξιοπρέπεια των ατόμων με αναπηρία, βάσει των επιλογών και των δεξιοτήτων τους.
Η επίτευξη της αποϊδρυματοποίησης είναι ένας από τους πιο κομβικούς άξονες της Σύμβασης των ΗΕ και της Ευρωπαϊκής Στρατηγικής για την Αναπηρία 2021/2030.
Ως Κυβέρνηση, δεν αντιμετωπίζουμε την ανάγκη για αποϊδρυματοποίηση απλά ως θεσμική υποχρέωση, αλλά ως ύψιστη προτεραιότητα και πολιτική επιλογή, που απορρέει από το προοδευτικό κοινωνικό μας πρόσημο και το ρόλο του κοινωνικού Κράτους.
Σε αυτό το πλαίσιο, δεν αντιλαμβανόμαστε την αποϊδρυματοποίηση μόνο ως υποχρέωση μας να βγουν τα άτομα με αναπηρία από τις δομές κλειστής περίθαλψης, αλλά ως επιτακτική αναγκαιότητα να εκπαιδευτούν, να εργαστούν και να αξιοποιήσουν τις ευκαιρίες που προσφέρει η τοπική κοινότητα για ενεργή κοινωνική συμμετοχή.
Τον Ιούλιο του 2021 ολοκληρώθηκε η εκπόνηση της Εθνικής Στρατηγικής για την Αποϊδρυματοποίηση και του Σχεδίου Δράσης εφαρμογής της, με την ενεργή συμμετοχή του αναπηρικού κινήματος και των παρόχων υπηρεσιών φροντίδας στα άτομα με αναπηρία. Στόχος της στρατηγικής είναι η αποτύπωση των αναγκαίων μεταρρυθμίσεων για την προώθηση σταθερού θεσμικού και οικονομικού πλαισίου για την ανάπτυξη υποστηρικτικών υπηρεσιών στην κοινότητα, προκειμένου να καλυφθούν οι ανάγκες των παιδιών με και χωρίς αναπηρία, των ενηλίκων με αναπηρία και των ηλικιωμένων.
Το πρόγραμμα αποϊδρυματοποίησης υλοποιείται αρχικά στο Κέντρο Κοινωνικής Πρόνοιας Περιφέρειας Αττικής (ΚΚΠΠ Αττικής) και στο Κέντρο Κοινωνικής Πρόνοιας Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας – Παράρτημα Λεχαινών (ΚΚΠΠ Δυτικής Ελλάδας). Την περίοδο αυτήν, ιδρύθηκαν από το ΚΚΠΠ Δυτικής Ελλάδας και ξεκίνησαν τη λειτουργία τους δύο στέγες υποστηριζόμενης διαβίωσης στη Βάρδα του Δήμου Ανδραβίδας στην Ηλεία, η καθεμία εκ των οποίων φιλοξενεί τέσσερεις ενοίκους του Παραρτήματος αποκατάστασης και αποθεραπείας των Λεχαινών. Στο διάστημα που προηγήθηκε, υλοποιήθηκαν δράσεις προετοιμασίας με εκπαίδευση και ενδυνάμωση των ενοίκων, για να ενταχθούν ομαλά και απρόσκοπτα στο νέο πλαίσιο διαβίωσης στη στέγη.
Επιπλέον, εκπαιδεύτηκαν και οι εργαζόμενοι του παραρτήματος που θα πλαισιώσουν τις στέγες, γιατί θα παρέχουν πλέον την αναγκαία υποστήριξη με βάση τη δικαιωματική προσέγγιση της αναπηρίας και έπρεπε να εξοπλιστούν με τα αναγκαία εφόδια για να ανταποκριθούν στη νέα συνθήκη.
Η σταδιακή ένταξη του συνόλου των ενοίκων του Παραρτήματος των Λεχαινών σε στέγες υποστηριζόμενης διαβίωσης, σηματοδοτεί τη ποιοτική μετάβαση από ένα αμιγώς ιατρικό μοντέλο προσέγγισης των ανάπηρων ατόμων, σε μια αντίληψη, σύγχρονη, προοδευτική, δικαιωματική, όπου το άτομο και οι επιθυμίες του βρίσκονται στο επίκεντρο του πολιτικού σχεδιασμού.
Η μετάβαση από το ίδρυμα σε ένα υποστηρικτικό και ενταξιακό περιβάλλον, συνιστά το εφαλτήριο για το ποιοτικό άλμα από την κοινωνική περιθωριοποίηση στην ουσιαστική ορατότητα και κοινωνική αποδοχή.
Τέτοιες ενέργειες του πολιτείας, όταν αγκαλιάζονται και από την τοπική κοινότητα, σηματοδοτούν την ριζική αλλαγή της ζωής συμπολιτών μας με σοβαρές αναπηρίες, αλλά και τη μεταστροφή της κοινωνίας μας προς ένα πρότυπο κοινωνικής παιδείας, αλληλεγγύης και αποδοχής της διαφορετικότητας.
Ο δρόμος για την πλήρη κοινωνική συμπερίληψη είναι ακόμη ανηφορικός και για να τον διανύσουμε επιτυχώς χρειάζεται η συμπόρευση της Πολιτείας, των ατόμων με αναπηρία και της κοινωνίας.
Γιατί αναγκαίος όρος για τη συμπερίληψη είναι η αρμονική συνύπαρξη και η κοινωνική αποδοχή.