Ο θυμός, η γκρίνια, η αγανάκτηση, κατάρες, ευχές και προσευχές δεν είναι η δράση και η συμπεριφορά που αρμόζουν σε συνειδητά πλήρως αναπτυγμένα ανθρώπινα όντα. Η ζωή μας δεν προορίζεται για μια μοναχική, στυγνή ή ανάπηρη εμπειρία επιβίωσης. Ευτυχία, επιτυχία, χαρά, εμπειρία, αγάπη, φιλία, γάμος, κοινότητα, εταιρεία, συναυλία, συνέργεια, συνεργασία, χώρα και οργανισμός, … οργασμός, όλα τα ωραία βασίζονται σε μορφές στενών σχέσεων μεταξύ διαφορετικών ανθρώπων που επηρεάζει/ συνεισφέρει ο ένας στην ανάπτυξη του άλλου, που συνεργάζονται κι αλληλοσυμπληρώνονται.
Στη συνεισφορά πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί όταν λέμε στον άλλο τι δεν γίνεται ή τι δεν μπορεί να κάνει στη ζωή του επειδή εμείς δεν το τολμήσαμε ή δεν το τολμήσαμε αρκετές φορές. Καλύτερα είναι δίνουμε παρακάτω ό,τι κατέχουμε, ό,τι γνωρίζουμε καλά πως γίνεται. Νομίζω μια πλατφόρμα, ένας χάρτης με όλη την εμπειρική γνώση της γενιάς μας θα έκανε θραύση στα νέα παιδιά. Η ζωή μας δεν είναι αποκλειστικά δική μας. Από τη γέννηση μέχρι το θάνατο είμαστε πνευματικά και συναισθηματικά δεμένοι με άλλους ανθρώπους. Μαζί δημιουργούμε τον κόσμο και το μέλλον μας.
Τις προάλλες είχα γενέθλια, έκλεισα τα 53. Είναι πέντε χρόνια τώρα που ζω στην Αθήνα μετά τα 30 χρόνια στο Βερολίνο και στις Γερμανίες. Αυτά τα πέντε χρόνια διαδέχτηκαν ένα εξάμηνο πολιτιστικό σοκ στη Κρήτη, στο τόπο όπου γεννήθηκα, λόγω της ριζικής αλλαγής περιβάλλοντος αλλά και νοοτροπίας. Εκεί συνειδητοποίησα τι θα πει ολική επαναφορά. Συμπεριλαμβάνει την αλλαγή περιβαλλοντολογικής αντίληψης και φιλοσοφίας, νοοτροπία, συμπεριφορά, την έκφραση της νοοτροπίας προς τα έξω, και τις συνήθειες του τρόπου ζωής. Μια τέτοια εξέλιξη μπορεί να οφείλεται είτε στην ακούσια σύγκρουση με την κουλτούρα μιας θεμελιωδώς διαφορετικής νοοτροπίας, προϊόν διαφορετικών συνθηκών και διαφορετικής ιστορικής διαδρομής, είτε σε εκούσιο σχεδιασμό της φιλοσοφίας του τρόπου ζωής, μέσα από συνειδητές αποφάσεις και ενέργειες με βάση μεταρρυθμίσεις στις οργανικές αρχές. Όταν γύρισα έπαθα πολιτιστικό σοκ από την απότομη και μεγάλη αλλαγή στο τρόπο σκέψης και στο τρόπο ζωής ανάμεσα στους δύο τόπους.
Στα 17 μου ήμουν πολύ μικρός και άπειρος για να γνωρίζω την “Ελληνική νοοτροπία”. Εγώ ήξερα βασικά μόνο τους γονείς μου και την αδερφή μου στο σπίτι. Δεν είχα εργαστεί ποτέ, δεν είχα ακόμα κάνει σχέση (ναι, υπήρχαν και τέτοιοι καιροί, not so long ago). Στην Γερμανία έμεινα όλα τα χρόνια, χωρίς να το συνειδητοποιήσω, με την εντύπωση πως εγώ ΕΙΜΑΙ ο “Έλληνας”, ό,τι νιώθω και ό,τι πιστεύω ΕΙΝΑΙ η Ελλάδα. Οι διαφορές με άλλα παιδιά από Ελλάδα τις απέδιδα σε κακή απόδοση της ελληνικότητας ή κακές επιδόσεις. Είχα τη νοοτροπία του στίβου. Ο καθένας στο κουλουάρ του, παράλληλοι βίοι, όποιος φτάσει πρώτος έχει δίκιο. Βασικά ό,τι έμαθα από πρακτική κοινωνιολογία το αντιλήφθηκα μέσα από τις σπουδές, τους θεσμούς, τις προσωπικές και εργασιακές σχέσεις στο Βερολίνο.
Την Ελλάδα την έβλεπα μόνο το καλοκαίρι κυρίως τον Αύγουστο, άδεια Αθήνα –δεν καταλαβαίνω γιατί γκρινιάζουν όλοι– και τα ωραιότερα νησιά και νερά της Ευρώπης. Είμαι πολύ ευγνώμων τελικά για τις συνθήκες και τις συγκυρίες της ζωής μου, επειδή με οδήγησαν να συνειδητοποιήσω το βασικό μοτίβο σε κάθε σενάριο που διαμορφώνει την νοοτροπία, που εκφράζεται στη συμπεριφορά μας, και καταλήγει στη ζωή που κάνουμε.
Η νοοτροπία είναι κάτι που καλλιεργείται από πολύ νωρίς παρά τη θέλησή μας και είναι η πρώτη πράξη του τυπικού δράματος κάθε βίου. Ο πατέρας μου ήταν στρατιωτικός, δεν τον έβλεπα πολύ, δεν παίξαμε μαζί, και άλλαξα πέντε σχολεία σε 7 πόλεις της Ελλάδας πρίν τελιώσω το λύκειο. Το αποκαλώ τρυφερά το προσωπικό δράμα να μην σε ρωτάει κανείς σε ποιο περιβάλλον και οικογένεια θες να γεννηθείς. Το πρώτο μέρος λοιπόν δεν το επιλέγουμε. Σου παρέχει όμως πετυχημένα μοτίβα και στρατηγικές επιβίωσης αλλά και τα απαραίτητα προβλήματα για να αναγκαστείς να γίνεις εξπέρ και ο μαιτρ της ζωής σου εσύ.
Το βασικό χαρακτηριστικό στο πρώτο στάδιο της δικιάς μου ζωής, ήταν η συνεχής αλλαγή περιβάλλοντος, πράγμα που μου στέρησε μια σταθερή, ενιαία εκπαίδευση, με σταθερούς φίλους, δασκάλους, γείτονες, δρόμους, μου στέρησε τα ίδια κτίρια, τους ίδιους τόπους και τις ίδιες διαδρομές σαν παιδί. Έχασα την ευκαιρία να υιοθετήσω τα απόλυτα, στεγανά στερεότυπα ενός συγκεκριμένου τόπου και τρόπου ζωής.
Η Ελλάδα δεν είναι ένας ενιαίος τόπος και τρόπος, όπως μερικές φορές θέλουμε να πιστεύουμε. Ούτε γεωγραφικά, ούτε ιστορικά. Κάθε χώρα πάλλεται κι εξελίσσεται όπως συμβαίνει σε κάθε αθλητικό σύλλογο, σε κάθε αγώνισμα αλλά και σε κάθε νέο πρωτάθλημα. Έκανα 4 χρόνια στίβο πρίν φύγω και αν δεν έχω ξεχάσει τίποτα πήρα τρία μετάλλια στο τρέξιμο στους παίδες. Κανένας τόπος της Ελλάδας δεν είναι ίδιος με άλλον. Αυτό που ενώνει όλους του τόπους είναι βέβαια μια ευρύτερη ενιαία πολιτιστική κληρονομιά, όπως γλώσσα, πνευματικά και λογοτεχνικά κείμενα, σύμβολα και θεμελιώδεις έννοιες του πνεύματος, οι αρχές και οι αξίες κάθε πολιτιστικής ομάδας. Ελλάδα είναι …το “ελληνικό πρωτάθλημα”, που αναδεικνύει τους νικητές στις τρέχουσες καταστάσεις και στο αφήγημα.
Όμως το πνεύμα του “ελληνικού πρωταθλήματος” καλλιεργείται μέσα σε κάθε κοινωνικό κύτταρο, σε κάθε οικογένεια, και σε κάθε τόπο διαφορετικά. Όλοι γνωρίζουν, για παράδειγμα, την έννοια της ελευθερίας. Όλοι την υμνούν με το χέρι στη καρδιά σε κάθε εορταστική επέτειο ιστορικών κατορθωμάτων ή κατά τον εορτασμό κάθε σύγχρονης νίκης, και νιώθουν την συναισθηματική φόρτιση της υπερηφάνειας. Το βλέπουμε στη τηλεόραση. Πρέπει να είναι η θεμελιώδης αξία στον αυτοπροσδιορισμό και στην ταυτότητα του Έλληνα. Κάθε οικογένεια καθορίζει το περιεχόμενο ενός Έλληνα τοπικού χαρακτήρα. Εκφράζεται και εξευγενίζεται με τον τρόπο που συναναστρέφεται ο ένας μας τον άλλο στο τόπο του.
Μετακομίσαμε με την οικογένειά μου 7 φορές σε 6 διαφορετικές πόλεις. Για πρώτη φορά ίσως στην γνωστή ιστορία ο τόπος, που χαρακτηρίζει τον τρόπο, έχει διευρυνθεί σε τέτοιο βαθμό που είναι θέση να συμπεριλαμβάνει ανθρώπους από όλη την υφήλιο. Το πρώτο χρόνο στη Λειψία συνάντησα ανθρώπους από μέρη του κόσμου για τα οποία δεν ήξερα τίποτα. Δεν ήξερα τι γλώσσα μιλάνε, πως ηχεί, τι μορφασμούς κάνουν, πως χορεύουν, τι τρώνε, σε τι πιστεύουν, εάν έχουν μύθους, θεούς, εθνικούς ήρωες και γιατί. Κάθε συναναστροφή, ακόμα και ηλεκτρονική, γεννάει έναν μοναδικό σπόρο από τη ζεύξη δύο ανθρώπων, δύο προσωπικοτήτων, τον οποίο μοιράζονται στο εξής οι ψυχές αυτών που συναντιώνται.
Αυτό που μας ενώνει είναι ένας κοινός σπόρος. Εάν τον φροντίσουμε με σεβασμό και εξελιχθεί σε αγάπη, αναπτύσσεται σ′ ένα υπέροχο λουλούδι τοπικής ομορφιάς και τοπικού αρώματος. Εμείς οι δυο γινήκαμε ένας μικρός τόπος. Έτσι φτιάχνουμε με τα χρόνια τον τοπικό μας κήπο. Οι ζωές μας δεν μας ανήκουν αποκλειστικά. Είναι κήποι. Υπάρχουν σπόροι διαφόρων γονιμοποιήσεων που ενίοτε χρειάζονται δεκαετίες για να γίνουν δέντρα, να βγάλουν άνθη, να γονιμοποιηθούν ξανά και να ωριμάσουν μέσα σε ομαδικά πάρκα. Αυτό όμως δεν γίνεται αυτόματα, ούτε ψηφιακά. Είδα και συμπέρανα πως δεν μπορούν να το αντικαταστήσουν τα κομπιούτερ που σπούδασα και υπηρέτησα τα πρώτα χρόνια. Με βοήθησε ομως πολύ να σκέφτομαι και με ένα τρόπο που δεν επιτρέπει ερμηνεία και παρεξήγηση. Είναι ο μαθηματικός τρόπος σκέψης και αυτός της πληροφορικής και του προγραμματισμού. Η ανθρώπινη σκέψη όμως, η βάση της ανθρώπινης επικοινωνίας, είναι μια εύθραυστη δυνατότητα, μια επιλογή που χρειάζεται αφοσίωση στο δρόμο της καλλιέργειας και στην ανάπτυξη του εαυτού, σε στενή και μακροχρόνια επαφή και με άλλους. Δεν μπορείς να γίνεις πλήρης άνθρωπος μόνος σου, στην απομόνωση.
Στα γενέθλιά μου η φίλη μου η Άννα Ξ. μου έγραψε:
Χρόνια, ανάσες και φωτιές
Λόγια, πολύτιμες στιγμές
Αγάπες, έρωτες και πάθη
Χαρές, ξενύχτια, μα και λάθη...
Όλα φωτίσαν τη ζωή σου
Και φώλιασαν μες
την ψυχή σου.
Σ’εκαναν ο,τι είσαι τώρα
Σε οδήγησαν στην ανηφόρα.
Σου δώσαν φως και τώρα λάμπεις!
Αγαπημένε, καλό να’χεις!!!
Όλοι αυτοί οι υπέροχοι άνθρωποι που έχω την τιμή και την τύχη να έχω γνωρίσει μέχρι σήμερα, μέσα από λίγες ή πολλές όμορφες, τρυφερές ή δύσκολες στιγμές, συντελούν σε κάθε εορτασμό μιας προσωπικής νίκης, σε κάθε συμπαράσταση στον προσωπικό πόνο όπως συντελεί η μουσική και τα συντονισμένα όργανα στην συναισθηματική υπόκρουση κάθε κατάστασης, είτε στην προσωπική νίκη είτε στο προσωπικό δράμα, σε μια προσωπική πρωτοχρονιά. Πρωτοχρονιά είναι όταν ο προηγούμενος κύκλος γεγονότων κλείνει και ανοίγει ένας καινούργιος που διατηρεί τις μνήμες και τα συμπεράσματα του παλιού.
Παρατηρώντας τι εύχονται οι άνθρωποι σε κάθε χώρα, διέκρινα το πνευματικό μοτίβο δημιουργίας κάθε τοπικού πολιτισμού. Είναι μια σύνθεση αυτών που εύχονται οι φίλοι σε κάθε γιορτή, σε κάθε κρίση, σε κάθε τραγωδία μεταξύ τους ανά το κόσμο. Οι άνθρωποι για να ζουν μαζί έχουν ανάγκη να μοιράζονται κοινές αξίες. Υπάρχουν τοπικές αξίες και αρχές που δίνουν χαρακτηριστική γεύση και άρωμα σε όλες τις δραστηριότητες και χωράνε ερμηνεία και παρεξήγηση, αλλά υπάρχουν και αξίες ανθρώπινες που βασίζονται στην ανθρώπινη φύση η οποία είναι όντως κοινή σε όλους μας όπως συμπεράναμε στο 20 αιώνα. Αυτό το συμπέρασμα που έβγαλα κοιτάζοντας την ζωή μου μέσα από δύο κλασσικές κουλτούρες και την πολυπολιτισμική.
Ό,τι κάνεις με υγεία σώματος και νου, με αγάπη στη καρδιά γίνεται σωστά. Ό,τι γίνεται σωστά στέκεται στα πόδια του, αποσταθεροποιείται στις δυσκολίες και στα προβλήματα, βελτιώνεται συνεχώς με τα συμπεράσματα, περπατάει σωστά. Ό,τι περπατάει σωστά πάει μακριά. Ό,τι πάει μακριά πάει παντού και πετύχει τα πάντα!
Αυτό ασπάζομαι πλέον. Γι αυτό όταν ολοκληρώθηκε ο κύκλος αναζήτησης και εκπαίδευσης για μένα, κι επέζησα όλες μου τις μεταμορφωτικές κρίσεις, επέστρεψα για να δω την Ελλάδα με τα δικά μου μάτια.
Με κάποιους γνωριζόμαστε πλέον 40 χρόνια, από το 1983 που ήρθα με την οικογένειά μου από την επαρχία και την ακριτική περιφέρεια της Ελλάδας στην Αθήνα. Τιμάω πολύ ό,τι ζήσαμε μαζί γιατί στις κρίσεις ταυτότητας μου έδινε δύναμη και παρηγοριά. Όποτε σκέφτομαι τις κοινές μας στιγμές συγκινούμαι βαθιά. Όμως το μέλλον, ομολογώ, με ενδιαφέρει περισσότερο.
Χαίρομαι πολύ στην ιδέα ότι με κάποιους ίσως να διανύσουμε μαζί μέχρι τέλους με υγεία και αγάπη, δημιουργικά, και την υπόλοιπη διαδρομή.
Οι ευχές που ανταλλάζουμε την ημέρα των γενεθλίων μας, την ονομαστική μας εορτή, στις γιορτές των Χριστουγέννων ή του Πάσχα μας προκαλούν όμορφα συναισθήματα. Οι προσευχές και τα συλλυπητήρια μας παρηγορούν στο πόνο. Όμως τα συναισθήματα δεν είναι αυτοσκοπός.
Όσο και εάν μας ξενερώνει επειδή χαλάει την κλασική ελληνική συναισθηματοκεντρική μας κοσμοαντίληψη τα θετικά συναισθήματα είναι η ανιχνεύσιμη θετική φόρτιση του σώματος, το οποίο στην μοντέρνα επιστημονική αντίληψη αντιστοιχεί στον ασυνείδητο νου, πως τα πράγματα πάνε καλά.
Αντίστοιχα τα αρνητικά συναισθήματα παράγονται επίσης με βιοχημικό τρόπο στο σώμα, επηρεάζουν τις σκέψεις και τις πράξεις μας, αποδεδειγμένα επηρεάζονται και από αυτές συνειδητά.
Βλέπε τους ήρωες κάθε κατάστασης. Είναι αυτοί που επιβάλλονται και κυριαρχούν στις σωματικές και συναισθηματικές τους λειτουργίες. Ανάμεσα στα νέα για το μέλλον της οικονομίας και της Ελλάδας, στη θέα ενός έργου τέχνης, σε αγώνα πρωταθλήματος, σε ολυμπιακά μετάλλια και σε προσωπικές επιτυχίες ή των παιδιών μας για το νευρικό μας σύστημα δεν υπάρχει τεράστια διαφορά. Ολες τις σκηνές με συμβολικό ή πραγματικό περιεχόμενο το νευρικό μας σύστημα τις ερμηνεύει και τις αξιολογεί με βάση κριτήρια που έχει εγγεγραμμένα κάπου στο σώμα, μαθαίνουμε από την σύγχρονη νευροεπιστήμη. Με την κατάλληλη άσκηση ή χρήση του σώματος μπορούμε να επιφέρουμε την βιοχημική κατάσταση που αντιστοιχεί σε οποιαδήποτε θετική ή μια αρνητική εμπειρία.
Ο πόνος του άλλου, το δράμα, μια εικονική πραγματικότητα ταινίας ή η αφήγηση και η απεικόνιση πραγματικού δράματος στις ειδήσεις μας επηρεάζουν γιατί είμαστε έτσι σχεδιασμένοι νευρολογικά. Ακόμα και όταν συμβαίνει στον αντιπαθητικό γείτονα. Είναι ζήτημα νοοτροπίας η συμπεριφορά μας. Και η νοοτροπία είναι ζήτημα καλλιέργειας —Ελληνικής, Γερμανικής, Νιγηριανής ή Κινέζικης κουλτούρας και οποιοδήποτε DNA. Η καλλιέργεια είναι εξάσκηση του νου μέσα από την άσκηση του σώματος. Η θετική συναισθηματική κατάσταση ευνοείται από την καλή φυσική κατάσταση. Η αρνητική συναισθηματική κατάσταση ξεπερνιέται με την καλή χρήση του σώματος. Η πειθαρχία στη συστηματική άσκηση του σώματος και του νου μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα είναι σε θέση να διαμορφώσει ή να αναδιαμορφώσει την νοοτροπία. Μέσα από τελετουργικά και συνήθειες φτιάχνει ή αλλάζει ακόμα και ο χαρακτήρας –“τίς εὐδαίμων, ὁ τό μέν σῶμα ὑγιής, τήν δέ ψυχήν εὔπορος, τήν δέ φύσιν εὐπαίδευτος”.
Τα παιδιά σε οποιοδήποτε περιβάλλον προσαρμόζονται στους κανόνες του παιχνιδιού, της οικογένειας, οποιασδήποτε χώρας και κουλτούρας, οποιουδήποτε DNA. Και εάν είναι παιχνίδι με ευχάριστο νόημα παίζουν με ζέση, χωρίς ζαβολιές. Όσο περνάνε όμως τα χρόνια μεγάλο ποσοστό των ανθρώπων αυτοεγκλωβίζεται. Καθηλώνεται σε ψευδαισθήσεις κι αυταπάτες χτισμένες με ιδεοληψίες και τις εμμονές σε ανούσιες ή φανταστικές πραγματικότητες. Πολλοί άνθρωποι ζουν μέσα σε ακατάλληλες νοητικές παρεμβολές που τους αποσπούν την προσοχή από το μονοπάτι που οδηγούσε στο επιθυμητό αποτέλεσμα ή στην εκπλήρωση των ονείρων τους.
Πολύ λίγοι συνειδητοποιούν πως με το να μην συμμετέχουν οι ίδιοι στο “πρωτάθλημα της ζωής”, που έστω και με τον συμβολικό του τρόπο προσφέρει την χαρούμενη διάθεση που νιώθει ο άνθρωπος για παιχνίδι και κατακτήσεις, στερούν στον εαυτό τους την θετική ψυχοσωματική άσκηση και τον οδηγούν στην ιδιότροπη συμπεριφορά. Η έλλειψη εμπιστοσύνης στον εαυτό του, λόγω περιορισμένης ικανότητας, λόγω έλλειψης άσκησης, ενδιαφέροντος, άσκησης, ενδιαφέροντος γίνεται ενοχή και προβολή ενοχής στο περιβάλλον, και ανάγκη εκτόνωσης. Ατομικά και συλλογικά.
Που είναι ο αποδιοπομπαίος τράγος; Να και ο πόλεμος. Συλλογικά ένα τέτοιο περιβάλλον ισοδυναμεί την πεποίθηση ότι το σύμπαν έξω από τα στενά όρια του τόπου ή της ομάδας συγκεκριμένου χρώματος και εμβλήματος είναι εχθρικό, ο πάνσοφος, πανάγαθος, πανίσχυρος, παντελεήμων Δημιουργός πέθανε ή είναι ανήμπορος, και όλα εξαρτώνται πλέον από λεπτομέρειες. Ανύποπτο όμως πως έχει ξεκινήσει ή βρίσκεται για τα καλά στη νευρασθένεια που εκφράζεται σαν ανικανότητα να συλλάβει ικανό εαυτό να διαχειριστεί την πραγματικότητα γι αυτο και καταφεύγει ασυναίσθητα στην μισαλλοδοξία που εκτονώνεται σε συγκρούσεις.
Πρέπει να αναστήσουμε με κάποιο τρόπο το Θεό μέσα μας. Να τον φέρουμε πιο κοντά. Να καταλάβουμε που βρίσκεται πλέον μέσα στην καινούργια μας ζωή. Γιατί αλλιώς αναγκαστικά είτε θα αποχωριστούμε για πάντα το ενιαίο οργανικό συμπαθητικό σύμπαν που συνομωτεί στα όνειρα του καθενός αλλά και στους εφιάλτες του, καθ’ εικόνα και καθ’ ομοίωση του πάλαι ποτέ παντοδύναμου και απανταχού Θεού, είτε θα αναβαθμίσουμε την ενδόμυχη πεποίθηση που έχουμε για την σχέση αντίληψης και πραγματικότητας. Είναι γεγονός πως η επίκτητη αδυναμία κατανόησης του συσχετισμού ανάμεσα στο τρόπο ζωής, στην συμπεριφορά, στη νοοτροπία της και στη φιλοσοφία ζωής οδήγησε εδώ που είμαστε.
Σε μια εκφυλιστικά ανικανοποίητη ζωή, που τροφοδοτεί τις καθημερινές αρνητικές συμπεριφορές και ανατροφοδοτείται από τα θλιβερά αποτελέσματά τους που μας βομβαρδίζουν. Είναι ο φαύλος κύκλος που μας αποθαρρύνει από το να παίρνουμε μέρος στο ευγενές “πρωτάθλημα της ζωής” και έτσι στερούμε από τον εαυτό μας την ευχαρίστηση της ζωντανής περιπέτειας.
Αντί για χαρούμενα και περίεργα παιδιά καταντήσαμε φανατισμένοι, ευτραφείς, αμέτοχοι μπανιστιρτζήδες της ζωής αυτών που αποθεώνουμε αλλά δεν είναι σε θέση να μας εμπνέουν πια αρετή και τόλμη. Πάει χαμένο το δυναμικό τόσων ανθρώπων που για άγνωστους ή ανεξήγητους λόγους έχουν την γνωστή άκριτη πεποίθηση πως μόνο στο εξωτερικό μπορεί ο Έλληνας να προκόψει.
Ενώ τα παιδία σε όλο το κόσμο συναντιούνται άφοβα, προσπερνούν τις διαφορές τους, παραμερίζουν γλώσσα, χρώμα, κοινωνικό στρώμα, οικονομική επιφάνεια και παίζει. Όλα τα παιδιά μετατρέπουν οποιαδήποτε αδυναμία επικοινωνίας αυθόρμητα σε πηγαία εφευρετικότητα, αυτοσχεδιασμό και μάθηση.
Αυτή είναι η θρυλική μαθησιακή και αναπτυξιακή τους ικανότητα – “αμήν λέγω υμίν· εάν μη στραφήτε και γένησθε ως τα παιδία, ου μη εισέλθητε εις την βασιλείαν των ουρανών”! Πολλά τα επίπεδα ερμηνείας του Ουρανού —Αιθέρας, Θεϊκό Βασίλειο, σφαίρα των Πλατωνικών Ιδεών, …— συμβολίζει όμως το άυλο ενεργειακό που βαθμιαία συμπυκνώνεται και δημιουργεί τον κόσμο. Αποδεικνύει με κάθε όραμα, πείσμα και στόχο που υλοποιείται σε γερό σώμα, όμορφα κτίρια, έργα τέχνης, υψηλή τεχνολογία, σύγχρονα βιβλία, rock συναυλίες, μοντέρνες παραστάσεις... Στόν άνθρωπο είναι ο νους που συλλαμβάνει μια ιδέα, την επεξεργάζεται σε σκέψεις που του καθορίζουν την ζωή. Τώρα και σε νέα φόρμουλα: είναι η πρακτική φιλοσοφία μιας συνειδητής νοοτροπίας που εκδηλώνεται σε συμπεριφορά, διαμορφώνεται σε τρόπο ζωής και παράγει τελικά αυτό που λέμε απλά τη ζωή του καθενός.
Ευχές και προσευχές σε κάθε γιορτή, σε κάθε επιτυχία, σε αντιδιαστολή με κατάρες ή βρισιές στη δυστυχία και στη τραγωδία, εκδηλώνουν θετική ή αρνητική ενέργεια αλλά εκφράζουν επίσης με την γλώσσα τους το νόημα που δίνουμε εμείς στη ζωή, μέσα από αξίες και αρχές, που η εκφώνησή τους μας προτρέπει να ασπαζόμαστε και να υπηρετούμε.
Είμαστε υπνωτισμένοι κάτοικοι ενός ψυχοσωματικού πλανήτη. Πώς θα μπορούσαμε να αφυπνίσουμε τον εαυτό μας; Κάνοντας μια συλλογική ανασκόπηση της μέχρι τώρα ιστορικής μας διαδρομής υπό το πρίσμα της προσωπικής μας αναδρομής και ενδοσκόπησης. Πώς μπορούμε να αλλάξουμε τον κόσμο, εάν δεν αλλάξουμε την σχέση μας με την συνείδηση που διαθέτουμε; Αξίες, αρχές και δημόσιος βίος αποτελούσαν πάντα προϋπόθεση και υπόσχεση ευδαιμονίας, και καθορίζουν σε κάθε εποχή την επιτυχία στη ζωή του ανθρώπου.
Αρχές και αξίες είναι σαν νόμοι. Όταν δεν τους τηρείς είναι σαν να επιλέγεις μια άλλη πραγματικότητα από αυτήν που ελέγχουν οι συγκεκριμένες αξίες και αρχές. Δεν ξέρω πόσοι άνθρωποι ήταν ποτέ σε θέση να συνειδητοποιούν τι κάνουν όταν επιλέγουν να ζουν με αρχές και αξίες που έχουν καταρχάς ευεργετική επίδραση στο ίδιο το σώμα και μετά στις σκέψεις, τα συναισθήματα, την συμπεριφορά και τον τρόπο ζωής.
Στις μέρες μας, στις τελευταίες μέρες αυτού του δύοντος πολιτισμού οι θεμελιώδεις αρχές κι ο αγώνας προς την Ελευθερία —από τι;— έχουν μεταβληθεί στο δικαίωμα σε άπειρες ιδιωτικές ψευτοαπολαύσεις. Η σύγχρονη νευροεπιστήμη προειδοποιεί για τον συσχετισμό της διαρκούς επιδίωξης απολαύσεων με τον εθισμό, την μανία ή την παρορμητική διαταραχή. Είναι η υπερδιέγερση σε κάποια νευρικά κυκλώματα ή μια γενική υπερλειτουργία. Διαρκές στρες.
Το ότι ζούμε σε σύμπαν μας είναι ήδη γνωστό. Ο γιγάντιος οργανισμός, κύτταρα του οποίου είναι το παν, αποτελεί πλέον θρησκευτικό και επιστημονικό γεγονός. Είναι πολύ κοντά η σκέψη ότι θα μπορούσε να γίνει και το επόμενο κοινωνικό και πολιτιστικό γεγονός. Οι περισσότεροι όμως ακόμα δεν συνειδητοποιούν τις συνέπειες μιας συνειδητής ενσωμάτωσης αυτής της συμπαντικής αρχής στις αξίες ενός πολιτισμού. Ότι τα πάντα είναι εκδήλωση του ενός και τα πάντα συμμετέχουν στο ένα.
Ο κόσμος στο οποίο ζούμε είναι το έμμεσο αποτέλεσμα της συμπεριφοράς μας μέσα από όλες τις δυνατές αλληλεπιδράσεις. Πως είναι δυνατόν να είναι ικανοποιητική μια ζωή παθητική και καταναλωτική μπροστά στις πολυδιάστατες καταστάσεις που βιώνουμε, ενώ έχουμε πλέον την μοναδική στην ανθρώπινη ιστορία δυνατότητα να δημιουργήσουμε ένα παγκόσμιο ανθρώπινο διαδίκτυο ασύλληπτης υπερευφυίας και δημιουργικότητας.
Το αντίδοτο στο ξέφρενο χάος των πολυδιάστατων καταστάσεων στη πολιτική, στο κοινωνικό έργο, στη φιλία, στο σύγχρονο γάμο ή σχέσεις με συμβίωση, στο να είσαι γονιός σήμερα, δημοσιογράφος ή συγγραφέας πιστεύω πως είναι η ειλικρίνεια.
Διότι η αλήθεια είναι η σύνθετη πραγματικότητα που συμπεριλαμβάνει οργανικά τον κάθε άνθρωπο γι αυτό επιβάλλει αυτογνωσία και ενσυναίσθηση, και αντικατοπτρίζεται έξω στην προσωπική ευθύνη. Εάν το κατανοήσουμε αυτό, δεν είναι δύσκολο να δούμε πως η κάθε δράση του σημείου του όλου είναι αρετή. Οι αρετές όλες ανάγονται σε μία, στην ειλικρίνεια. Και πως η ψυχική ενέργεια του καθενός εκδηλώνεται στη τόλμη και το θάρρος του.
Το θάρρος είναι η επιλογή και προθυμία να αντιμετωπίσει κανείς την αγωνία του μπροστά στον κίνδυνο, στην αβεβαιότητα, στον πόνο ή στον φόβο του προκειμένου να κάνει κάτι που είναι αντίθετο στην ισχυρή πεποίθηση των πολλών ή στην πεποίθηση των ισχυρών. Θάρρος είναι να εκφράζει κανείς ελεύθερα την προσωπική του άποψη, την αλήθεια με παρρησία. Δεν μπορεί όμως κανείς να ξεκινήσει ξαφνικά να λέει την αλήθεια ή να υποστηρίζει την αλήθεια όταν η αλήθεια έρχεται σε σύγκρουση με τη μικρή ή τη μεγάλη του κατεργαριά. Θα του κατέστρεφε όλο του το εσωτερικό οικοδόμημα.
Υπάρχουν πολύ ισχυρές δυνάμεις μέσα στην προσωπικότητα του ανθρώπου που αντιστέκονται και αντιτάσσονται με πείσμα στην έκθεση του εαυτού στην αλήθεια, και σιγά-σιγά διαμορφώνουν την κατεργαριά. Η προσωπικότητα χτίζεται κυρίως πάνω στην ταύτιση με πεποιθήσεις, απόψεις και συνήθειες, και αποσκοπεί την σταθερότητα, την ψυχολογική και συναισθηματική ασφάλεια του καθένα. Ενώ αλήθεια είναι η ροή της πραγματικότητας, τα πάντα ρει και ουδέν μένει.
Υπάρχει ένα αβυσσαλέο χάσμα γεμάτο κροκόδειλους κι ενοχές ανάμεσα στον πραγματικό Εαυτό μας και στην πολιτισμένη προσωπική μας μάσκα που μας προστατεύει από τους θεμελιώδεις φόβους μας, την ανασφάλεια της θεμελιώδους φιλοσοφίας πως δεν επαρκούν τα αγαθά για όλους —νοοτροπία και συμπεριφορά ανταγωνισμού. Εξωτερικά η αλήθεια εκθέτει την εικονική πραγματικότητα των πεποιθήσεων και απειλεί το κύρος της εικονικής μας ζωής. Αυτοί που μας βλέπουν και μας κρίνουν καθημερινά είναι συνάδελφοι κατεργαρέοι. Γι αυτό και η αλήθεια σε δράση είναι η λύση στη κρίση, αρετή και συμμόρφωση με την πνευματική διάσταση του κόσμου, από τις πολλές διαστάσεις που μας αποκαλύπτονται σταδιακά, μία όψη της αγάπης, αυτό που φροντίζει τα πάντα και κάνει καλό στη ψυχή. Έχει τεράστια μεταμορφωτική ενέργεια η αλήθεια της αγάπης και φαίνεται πως οδηγεί στην απελευθέρωση. Με μια πιο προσεκτική ματιά αυτό ισοδυναμεί με τη θέωση, τη λύτρωση, την αυτοπραγμάτωση ή τη Μεγάλη Νίκη.
Η αλήθεια όμως δεν είναι καθώς πρέπει, είναι η επαναστατική δύναμη της εξέλιξης διότι εκφράζει την πραγματικότητα που στην ειλικρίνεια η ανάπτυξη της αυτοβελτίωσης γίνεται τρόπος ζωής. Ίσως αυτό προσπάθησαν να πουν σε άλλες εποχές, με άλλα λόγια και πολλά τελετουργικά, εντολές κι αλληγορίες οι ανά τον κόσμο φωτισμένες θρησκείες.
Τώρα είμαστε στο πνευματικό μεταίχμιο να αρχίσουμε να διατυπώνουμε την αλήθεια χωρίς περιστροφές διότι η πραγματικότητα ξεφεύγει τον έλεγχο των διαπραγματεύσεων και των ισχυρισμών. Με τα μέσα που διαθέτουμε μπορούμε να την θέσουμε σε κοινή θέα χωρίς τον μυστικισμό οποιασδήποτε ιδεολογίας ή δόγματος. Ήταν μια παλιά τεχνολογία σε ένα κόσμο όπου τα σημαντικά πράγματα ήταν αμφίσημα, που είχε άπλετο χώρο για μαντικές εικασίες αλλά και χειριστική προπαγάνδα, το γνωστό ιστορικό πεδίο φανατικών συγκρούσεων, βίας και πολέμων.
Ολοκληρώνει τον μεγάλο της κύκλο η δογματική ιδεοληψία, που δέσμευσε τις ορμές του με ενοχές, εμφύτευσε την συνείδηση, αξίωσε όμως τον άνθρωπο με τα ζωώδη ένστικτα να αναπτύξει αυτόβουλη κρίση. Με την ευφυΐα της αυτογνωσίας, του πειραματισμού, της ενδελεχής μελέτης του σύμπαντος απέκτησε την αυτοπεποίθηση της ενσυνείδητης υπερβατικής αυτοβελτίωσης. Έτσι έθεσε τις ψυχολογικές και πνευματικές βάσεις για να αξιοποιήσει ο άνθρωπος μέσα του τις ιδιότητες και τους μηχανισμούς αυτοποίησης του σύμπαντος. Την δυνατότητα να αναδημιουργεί τον εαυτό του με την εξέλιξη της εμπειρίας. Μέσα από την εκπαίδευση να μπορεί να αναπτύσσει αυτοδυναμία κι αυτενέργεια.
Τα κενά και οι αδυναμίες του ανθρώπου, οι αμαρτίες του, θα αποτελέσουν το ανεξερεύνητο τοπίο εξέλιξης για τον νέο τύπο πολιτισμού που αμυδρά αναδύεται στον ορίζοντα του λυκαυγούς που διανύουμε. Πρόκειται για την αναβάθμιση της πολιτιστικής μήτρας άβουλης μαζικής στερεοτυποποίησης σε αυτόβουλη παντοπία. Σε ένα ενιαίο κόσμο του οποίου την εξέλιξη μοιραζόμαστε καταρχήν μέσα από την ευθύνη της προσωπικής μας ζωής, μέσα από σχέσεις στοργής και δημιουργικές συνεργίες. Η συναίσθηση της προσωπικής μας ευθύνης στην υγεία, η επίγνωση της έγκυρης σοφίας της αλήθειας, η δράση της ειλικρίνειας, και η αυτοπεποίθηση της αγάπης μας καθιστούν ικανούς να συνδιαμορφώνουμε καθημερινά τον κόσμο μας σαν έναν τόπο κοινό όλων μας.
Παντοπία είναι το όραμα ενός κόσμου που είναι ευθύνη και δημιουργία του καθένα. Ο κόσμος που γεννήθηκε από ένα ζωντανό και ερωτευμένο χάος με τις γνώσεις που έχουμε αποκτήσει και την επίγνωση των δυνατοτήτων του εαυτού μας, βγαίνοντας πολυμήχανα από το φοβερό Σπήλαιο του “Κανένα” μπορεί να μετατρέψει αυτόν τον ευνουχισμένο ετερόφωτο χωροχρόνο μας στον ανθρωποχρόνο της αλήθειας, το ανθρωπόκαινο των ονείρων και της αγάπης του “Καθένα”.
Εισερχόμαστε σε μια φάση αυτοποιητικής και μεταμορφωτικής διαδικασίας όπου θα αποδειχθεί πως στην πραγματικότητα που βιώνουμε συμμετέχουμε πρωταγωνιστικά όλοι μας. Εκφράζοντας την αλήθεια οξύνεται η αντίληψή μας ενώ η καρδιά μας επανέρχεται στα φυσιολογικά παιδικά επίπεδα αγάπης, το φυσικό μας ήθος. Αυτό που βιώνουμε είτε μας κατακλύζει η ενέργεια σωματικής άσκησης, προσευχής για όποιον υποφέρει ή των ευχών την ημέρα των γενεθλίων.
Εύχομαι, προσεύχομαι και αφιερώνω αυτές τις σκέψεις στο Πάσχα του ’23. Είθε να είναι εφέτος το ιερό έτος της αποκαθήλωσης του απανταχού Έλληνα για να ξεκινήσει η παντοπία όλων μας. Ας αναθρέψουμε τα παιδιά μας, ώστε ό,τι κι αν κάνουν, με ποιον κι αν συνεργάζονται, διαπραγματεύονται, παντρεύονται, ζουν ή παίζουν, να ατενίζουν πάντα την άριστη υπηρεσία της ανθρωπότητας.
Κάθε αλήθεια περνάει από τρία στάδια. Πρώτον, γελοιοποιείται ή διαστρεβλώνεται. Στη συνέχεια καταπολεμάται. Και τελικά θεωρείται δεδομένη.