Κατευθυνόμενος στο δημαρχείο της Αθήνας, περνάς από την Ομόνοια.
Είναι μία ευκαιρία να κάνεις τη δική σου «αυτοψία». Προσπαθώντας να είμαι αντικειμενικός και ακριβής, καθώς πήγαινα για να συναντήσω τον Κώστα Μπακογιάννη στο γραφείο του, στάθηκα να παρατηρήσω την πλατεία.
Λιγότερη ένταση, σε σύγκριση με το παρελθόν. Ελάχιστοι ή καθόλου άνθρωποι καθισμένοι στο έδαφος. Δεν υπάρχουν ξαπλωμένοι άστεγοι σε πεζοδρόμια και, αντίθετα, προσέχω ότι υπάρχουν μερικά νέα καταστήματα - εμπορικά, με ρούχα ή άλλα προϊόντα - που έχουν ανοίξει χαμηλά στην Σταδίου και πάνω στην πλατεία. Το συντριβάνι είναι καθαρό. Δεν υπάρχουν παγκάκια πουθενά. «Ήταν συνειδητή επιλογή μας», ώστε να μετακινηθούν άνθρωποι - άστεγοι, που ζούσαν εκεί χωρίς ασφάλεια και χωρίς καμία συνθήκη υγιεινής», θα μου πει λίγο αργότερα ο Δήμαρχος Αθηναίων, Κώστας Μπακογιάννης. Δεν διαφώνησε μαζί μου, ωστόσο, στην παρατήρηση ότι η νύχτα είναι διαφορετική, κυρίως στην κάτω πλευρά της πλατείας, προς την Σατωβριάνδου και την Ρόμβης, όπου μετά τα μεσάνυχτα «παίζει» ακόμα η παρανομία. «Όμως, εμείς κάναμε μία καλή αρχή με τους άστεγους, γιατί θεωρούμε ότι είναι μία από τις πλέον ανυπεράσπιστες ομάδες συμπολιτών μας και αυτό έπρεπε να αλλάξει», λέει καθώς με οδηγεί προς την πλατεία Βάθη.
“Αυτοί οι άνθρωποι, που ζούσαν κάτω από το ραντάρ, ως ”αόρατοι” άνθρωποι της πόλης, μας απασχολούσαν πάρα πολύ. Πήγαμε τότε στην πλατεία Βάθη και δημιουργήσαμε ένα Πολυδύναμο Κέντρο που μπορεί να φιλοξενήσει 400 ανθρώπους με αξιοπρέπεια”
- Κώστας Μπακογιάννης
Η Αθήνα βρήκε στέγη για τους «αόρατους ανθρώπους»
«Ήθελα η πρώτη μας ”στάση” να είναι το Πολυδύναμο Κέντρο Αστέγων. Δημιουργήθηκε μέσα στο σκοτάδι του πρώτο λοκ-ντάουν της πανδημίας, όταν η Πολιτεία είχε ζητήσει να μείνουμε όλοι σπίτι. Όμως, κάποιοι από εμάς - οι άστεγοι - δεν είχαν στέγη. Αυτοί οι άνθρωποι, που ζούσαν κάτω από το ραντάρ, ως ”αόρατοι” άνθρωποι της πόλης, μας απασχολούσαν πάρα πολύ. Πήγαμε τότε στην πλατεία Βάθη και δημιουργήσαμε ένα Πολυδύναμο Κέντρο που μπορεί να φιλοξενήσει 400 ανθρώπους με αξιοπρέπεια.»
- Γιατί το λέτε Πολυδύναμο;
«Γιατί είναι καταρχήν κέντρο ημέρας, δηλαδή μπορεί να έρθει ένας για να πλυθεί μέσα στην ημέρα, να κάνει την υγιεινή του και να καθίσει να πιει ένα καφέ για παράδειγμα. Είναι επίσης υπνωτήριο για όσους ανθρώπους θέλουν να μπουν για να διανυκτερεύουν το βράδυ και να βγαίνουν έξω το πρωί. Είναι και ξενώνας για όσους θέλουν να μένουν μαζί μας ακόμα περισσότερο χρόνο. Και είμαστε πολύ περήφανοι γιατί ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας το ξεχώρισε ως μία καλή πρακτική. Δεχόμαστε επισκέψεις από άλλες πόλεις, που θέλουν να δούνε πως το έχουμε κάνει εμείς και για να μάθουνε από αυτό.»
“Έχω δει άνθρωπο "στα πατώματα", χωρίς μυϊκό σύστημα ουσιαστικά, να μη μπορεί να σηκωθεί από το πεζοδρόμιο και να μην έχει καμία ελπίδα. Και τον βλέπεις μετά από μερικούς μήνες που έχει περάσει στον ξενώνα να σηκώνεται όρθιος, να περπατάει, να είναι λειτουργικός, να γίνεται κοινωνικός και να παίρνει αγκαλιά το παιδί του που έχει να το δει χρόνια...Το συναίσθημα αυτό είναι ανεκτίμητο.”
- Κώστας Μπακογιάννης
Στην απέναντι πλευρά της πλατείας, πολύ κοντά, έχει δημιουργηθεί και ένα υπνωτήριο για χρήστες ναρκωτικών, που οργανώθηκε σε συνεργασία με το ΚΕΘΕΑ, τον ΟΚΑΝΑ και οργανώσεις. «Είναι μία πόρτα που, όταν την περνάνε, τους επιτρέπεται να ξαναπάρουν πίσω τις ζωές τους. Να ξαναβρούν οικογένειες, παιδιά, αγαπημένα πρόσωπα», λέει ο Κώστας Μπακογιάννης. Δηλώνει σταθερός υποστηρικτής της εποπτευόμενης χρήσης και υπόσχεται πέντε επιπλέον κινητές μονάδες που θα διαθέτει ο Δήμος γι αυτό τον σκοπό, ενώ δεσμεύεται για σταθερή στήριξη με μέσα και επιστημονικό προσωπικό για το street work, δηλαδή τις ομάδες που βγαίνουν για να συναντήσουν χρήστες στο δρόμο, όπου τους μοιράζουν φαγητό, νερό αλλά και σύριγγες για να περιοριστεί ο κίνδυνος της ηπατίτιδας ή του AIDS από την κοινή χρήση των «εργαλείων».
«Έχω δει άνθρωπο ”στα πατώματα”, χωρίς μυϊκό σύστημα ουσιαστικά, να μη μπορεί να σηκωθεί από το πεζοδρόμιο και να μην έχει καμία ελπίδα. Και τον βλέπεις μετά από μερικούς μήνες που έχει περάσει στον ξενώνα να σηκώνεται όρθιος, να περπατάει, να είναι λειτουργικός, να γίνεται κοινωνικός και να παίρνει αγκαλιά το παιδί του που έχει να το δει χρόνια...Το συναίσθημα αυτό είναι ανεκτίμητο», λέει ο Κώστας Μπακογιάννης, σε μία προσωπική αφήγηση, ανακαλώντας εικόνες που έχει συνδέσει με τους ξενώνες του Δήμου.
- Yπάρχει κάτι που εκκρεμεί, κάτι που «χρωστάτε»;
«Εκκρεμούν δύο πράγματα: ένας ξενώνας ξεχωριστός για τις γυναίκες χρήστες ναρκωτικών. Η έμφυλη διάσταση είναι σημαντική, οφείλουμε να την λάβουμε υπόψη. Πόσω μάλλον που μιλάμε συχνά για μητέρες με παιδιά.
Και το δεύτερο είναι ένας ξενώνας για τους ανθρώπους που αντιμετωπίζουν προβλήματα ψυχικής υγείας. Έχουμε αρκετούς τέτοιους ανθρώπους στους δρόμους. Αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει κατάλληλη δομή του Δήμου Αθηναίων και γενικά στην ελληνική Πολιτεία δεν υπάρχει τέτοια δομή έτοιμη να ανταποκριθεί με την ευελιξία και την ταχύτητα που θα θέλαμε. Έφτασε η ώρα να αποκτήσουμε ένα δημοτικό ξενώνα.»
Τα Πατήσια ανακαλύπτουν το πράσινο
Το ιστορικό πάρκο ΦΙΞ είναι μια έκταση 7.500 τετραγωνικών μέτρων στα Πατήσια. Είναι μια από τις πλέον πυκνοκατοικημένες περιοχές της πόλης - και από τις λιγότερο πράσινες ζώνες στο λεκανοπέδιο της Αττικής.
Το ιστορικό πάρκο που πήρε το όνομά του από το παλιό εργοστάσιο ζυθοποιίας και παγοποιίας Κλωναρίδη, που χτίστηκε στις αρχές του 20ού αιώνα. Το 1930 πέρασε στα χέρια του ιδρυτή της ζυθοποιίας ΦΙΞ.
Η μελέτη που εκπονήθηκε από την εταιρεία αρχιτεκτονικής τοπίου Ecoscapes σε συνεργασία με τη Διεύθυνση Πρασίνου και Αστικής Πανίδας του Δήμου Αθηναίων, προέβλεψε να φυτευτούν 4.000 φυτά μεσογειακής χλωρίδας, που παρουσιάζουν μεγάλη αντοχή στον αστικό ιστό και τη ρύπανση, καθώς και χαμηλές ανάγκες σε νερό. Το πράσινο «χώρεσε» τελικά στα Πατήσια, έστω με καθυστέρηση δεκαετιών.
«Είναι μία πράσινη ανάπλαση. Στο πάρκο ΦΙΞ παλιά έστεκε το εργοστάσιο. Δίπλα έχει μείνει η βίλα που υπήρξε κατοικία. Την έχουμε συντηρήσει στατικά, αλλά θέλουμε να την αποκαταστήσουμε. Από πίσω είναι ο κινηματογράφος ”ΑΒ”, τον οποίο έχουμε ξανανοίξει. Όταν ξεκινήσαμε, αυτό το πάρκο είχε αποκοπεί από την γειτονιά, επειδή ήταν εντελώς εγκαταλελειμένο. Ήταν βουτηγμένο στην αδιαφορία, σκοτεινό. Γινόταν εκεί χρήση ναρκωτικών, υπήρχε πορνεία. Δε μπορούσε μία μαμά με ένα παιδί να σταθεί. Εμείς πήγαμε εκεί σε συνεργασία με την Ζυθοποιεία ΦΙΞ, με το πρόγραμμα ”Υιοθέτησε την πόλη σου” και κάναμε μία μεγάλη πράσινη ανάπλαση. Εκεί εφαρμόσαμε για πρώτη φορά μία λογική, την οποία στη συνέχεια υιοθετήσαμε και απλώσαμε σε όλη την πόλη. Μεσογειακές φυτεύσεις, αντί της παλιάς λογικής όπου τα πάρκα έμοιαζαν με τα πάρκα της κεντρικής Ευρώπης. Εμείς θέλαμε πάρκα με μεσογειακό χαρακτήρα, με πλούτο χλωρίδας, με χωμάτινα μονοπάτια και με νέα συστήματα άρδευσης.»
- Θα ξοδεύουμε λιγότερο νερό;
«Ακριβώς και θα κάνουμε ανακύκλωση νερού. Και όλα αυτά σε ένα νέο, φιλόξενο πάρκο με όλες τις υποδομές. Ένας λόγος που μιλάω σήμερα για το πάρκο ΦΙΞ είναι ακριβώς η κλιματική κρίση. Έχουν περάσει ήδη τρία χρόνια από τότε που φτιάχτηκε. Το συντηρούμε βεβαίως πολύ συστηματικά. Και το βλέπουν όλοι. Επιπλέον, βλέπεις εκεί πως ένα πάρκο μπορεί να παράξει κοινωνικό κεφάλαιο. Γιατί η εγκληματικότητα, η παραβατικότητα, η ανομία σε πολύ μεγάλο βαθμό έφυγαν και τη θέση τους πήρε η γειτονιά. Παππούδες και γιαγιάδες στα παγκάκια, παιδιά που παίζουν και πράσινο. Αυτό είναι το μεγάλο στοίχημα.»
- Σας ασκούν κριτική, πάντως, λέγοντας ότι είχατε υποσχεθεί 75.000 δέντρα στην Αθήνα και βάλατε 7.500 τελικά. Ισχύει;
«Όχι δεν ισχύει αυτό. Εμείς είχαμε παρουσιάσει ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα και το οποίο έχουμε ακολουθήσει κατά γράμμα. Μπορείτε να το δείτε. Το ίδιο θα κάνουμε και με το νέο πρόγραμμά μας.»
Πλατεία και «ρήτρα κλιματικής κρίσης» στην Αθήνα
- Διαβάζουμε στο πρόγραμμά σας, ότι κάθε απόφαση στο εξής για την πόλη της Αθήνας θα λαμβάνεται με «ρήτρα κλιματικής κρίσης». Αυτό ακούγεται σωστό και απαραίτητο. Πέρα από εξαγγελία όμως, έχετε μηχανισμό για να το εφαρμόσετε;
«Σας απαντώ αβίαστα και ανενδοίαστα, ναι, γιατί ήδη το εφαρμόζουμε από το 2020. Όταν παρουσιάσαμε το δικό μας σχέδιο για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης, ήμασταν από τις πρώτες πόλεις που απευθυνθήκαμε σε διεθνή δίκτυα όπως το C40. Tι λέμε εμείς; Iδιαίτερα μετά από όσα ζήσαμε αυτό το καλοκαίρι και συνεχίζουν να συμβαίνουν, βρισκόμαστε ήδη σε πόλεμο με την κλιματική κρίση. Αν θέλουμε να μην πνιγόμαστε στην Αθήνα το χειμώνα και να μην καιγόμαστε το καλοκαίρι, αν θέλουμε να μη μετατραπεί η Αθήνα σε αβίωτη πόλη, πρέπει να την θωρακίσουμε. Αυτό δεν γίνεται με φαραωνικά έργα ή με βαρύγδουπα λόγια. Γίνεται από κάτω προς τα πάνω, γειτονιά - γειτονιά. Γίνεται με ψυχρά υλικά στα νέα πεζοδρόμια, γίνεται με τα ”πάρκα τσέπης”, ή με μεγαλύτερες παρεμβάσεις. Όπως το παλιό εργοστάσιο Κοροπούλη που γκρεμίσαμε στα Σεπόλια για να γίνει πάρκο. Αλλά και με τη διπλή ανάπλαση, η οποία θα είναι πράσινη όχι μόνο λόγω του Παναθηναϊκού, αλλά κι επειδή προβλέπει κατασκευή νέου πάρκου 215 στρεμμάτων στον Βοτανικό. Κι αυτό σε συνδυασμό με νέο πάρκο στην Λεωφόρο Αλεξάνδρας, όπου θα πέσει το γήπεδο.»
“...υπάρχει θέμα με τα αντιπλημμυρικά της Πάρνηθας, ειδικά μετά τις τελευταίες καταστροφικές πυρκαγιές. Ως Δήμος, επιμένω, πρέπει να κοιτάζουμε από κάτω προς τα πάνω. Χαρτογραφήσαμε 41 σημεία ευαλωτότητας σε γειτονιές, πάνω στα οποία δουλεύουμε από το 2019. Ένα προς ένα.”
- Κώστας Μπακογιάννης
«Ναι, χρειάζονται νέα έργα ακόμα και στον Κηφισό»
Επισημαίνοντας ότι ποτάμια και χείμαροι παρέσυραν τα πάντα και ισοπέδωσαν πόλεις όπως ο Βόλος και η Λάρισα, ρωτήσαμε τον κύριο Μπακογιάννη, εάν η Αθήνα φοβάται τον Κηφισό ή τον Ιλισό...
«Ο Ιλισός ήταν μόνο ένα από τα ποτάμια ή τα ρέματα της πόλης μας, τα οποία έχουν μπαζωθεί εδώ και δεκαετίες. Αυτό δημιουργεί ζητήματα συνολικά στην Αττική. Μέσα στην Αθήνα έχουμε τον Ποδονίφτη, στα όρια της Αθήνας. Ξεκινώντας βρήκαμε ένα συμφωνημένο έργο από την προηγούμενη δημοτική αρχή και την Περιφέρεια, που ουσιαστικά σήμαινε μπάζωμα. Το σταματήσαμε. Υπάρχει και ο Κηφισός. Ολοκληρώθηκε το 2002-2003, λιγο πριν από τους Ολυμπιακούς Αγώνες, αλλά σχεδιάστηκε με δεδομένα της δεκαετίας του ’80. Άρα είναι ήδη ξεπερασμένος. Και παράλληλα υπάρχει θέμα με τα αντιπλημμυρικά της Πάρνηθας, ειδικά μετά τις τελευταίες καταστροφικές πυρκαγιές. Ως Δήμος, επιμένω, πρέπει να κοιτάζουμε από κάτω προς τα πάνω. Χαρτογραφήσαμε 41 σημεία ευαλωτότητας σε γειτονιές, πάνω στα οποία δουλεύουμε από το 2019. Ένα προς ένα. Κάποια, όπως ο σταθμός του ΗΣΑΠ στα Πετράλωνα ή στο Θησείο, τα έχουμε αντιμετωπίσει. Κάποια πιο μεγάλα τα έχουμε δρομολογήσει, όπως στη Ριζούπολη. Κάποια πρέπει να τα προσεγγίσουμε μέσα στην επόμενη πενταετία.»
Φτάνουμε στην πλατεία Καραμανλάκη, που επιμένει να μας παρουσιάσει ο Δήμαρχος Αθηναίων: «Είναι μία μικρή πλατεία με μία ιδιαιτερότητα. Τα σπίτια γύρω της έχουν μικρές αυλές», λέει και κοντοστέκεται. «Έχουμε δηλαδή λίγο πράσινο και σκεφτείτε, πόσο διαφορετική θα ήταν η Αθήνα αν το μοντέλο αυτής της περιοχής είχε εφαρμοστεί σε όλη την πόλη. Δηλαδή, κάθε πλατεία να έχει ένα μικρό κηπάριο. Το δεύτερο ενδιαφέρον εδώ, είναι ότι νέοι και νέες έρχονται - επιστρέφουν για να ζήσουν σε αυτή τη γειτονιά. Είτε στα πατρικά τους, είτε με τα παιδιά τους σε μικρά σπίτια. Έχουμε λοιπόν αναμορφώσει την πλατεία. Με πολύ πράσινο και με παιδική χαρά και με ένα συντριβάνι στο έδαφος, όπου τα παιδιά το μετατρέπουν σε παιχνίδι τα καλοκαίρια. Η ζωή αλλάζει εδώ. Και αξίζει να σκεφτούμε με αυτή την ευκαιρία, όχι μόνο πόσα έργα κάνουμε ή πόσο μεγάλα είναι, αλλά και σε πόσες γειτονιές τα κάνουμε. Πλατεία Καραμανλάκη σημαίνει δημόσιος χώρος, τετραγωνικά μέτρα, που τα μοιραζόμαστε όπως τον αέρα που αναπνέουμε. Σημαίνει πολύ πράσινο, σημαίνει νερό που τα επόμενα χρόνια θα το έχουμε ακόμα περισσότερο ανάγκη και σημαίνει παιχνίδι. Χαρά. Εδώ η ρήτρα της γειτονιάς συναντά τη ρήτρα ατομικότητας - και γίνονται ένα.»