«Σε περιόδους αύξησης του κύματος προσφύγων και μεταναστών και μιας αισθητής απότομης μετακίνησης των ψηφοφόρων προς τη Δεξιά στην κοινωνία και την πολιτική διαγράφεται μια απαίτηση των καιρών: τα μουσεία πρέπει να στραφούν προς τις θετικές πλευρές των πολυ-πολιτισμικών κοινωνιών και να μελετήσουν την πολύπλευρη αξίας τους στην εξέλιξη ακόμη και παλαιότερων εποχών. Να επιθυμούν να εκσυγχρονισθούν και να διευρύνουν μακροπρόθεσμα τον κύκλο των σταθερών επισκεπτών τους.»
Κατ’ αυτό τον τρόπο περιγράφει το Κρατικό Μουσείο Βάδης στην ενημέρωση Τύπου τον στόχο της μεγάλης έκθεσης με τίτλο «Αυτοκράτορας και Σουλτάνος. Γείτονες στο μέσο της Ευρώπης 1600-1700» η οποία θα διαρκέσει μέχρι την 19 Απριλίου του 2020.
Η διευθύντρια της έκθεσης Δρ. Shoole Mostafawy δηλώνει: «Διάφοροι άνθρωποι από διαφορετικές χώρες καταγωγής διαμορφώνουν την εικόνα ευρωπαϊκών μητροπόλεων. Οι περισσότεροι άνθρωποι που προέρχονται από ισλαμικά κράτη θεωρούν ότι ο πολιτισμός τους σπάνια παρουσιάζεται με αντικειμενικό τρόπο και κατά κανόνα οι Εκθέσεις σχεδιάζονται με βάση μια πατροπαράδοτη ιστορική προοπτική. «Οι τουρκικοί πόλεμοι τον 17 αιώνα ξεκαθάρισαν τη σχέση μεταξύ Ευρώπης και Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Ταυτοχρόνως τονίζεται ότι η τριχοτομημένη Ουγγαρία και η Βαλκανική χερσόνησος δημιούργησαν ζώνες μεταφοράς συνδεδεμένες με στενές πολιτιστικές ανταλλαγές. Γι’ αυτό το λόγο χρησιμοποιείται ο όρος ”διαπολιτιστική Ιστορία”. Οι επισκέπτες μπορούν να μάθουν για τη ζωή διπλωματών, απεσταλμένων, εμπόρων, αιχμαλώτων πολέμου, τεχνιτών και καλλιτεχνών, θρησκευτικών μειονοτήτων, προσφύγων, και μεταναστών, οι οποίοι μέσω της ανταλλαγής γνώσεων σχετικά με την εκάστοτε διαφορετική κουλτούρα έπεξαν ένα αποφασιστικό ρόλο. Όπως και σήμερα, υπήρξαν θρησκευτικοί, οικονομικοί και πολιτικοί λόγοι που έσπρωξαν τους ανθρώπους να πάρουν την ”Βαλκανική οδό”. Όχι σπάνια, σε σύγκριση με το σήμερα, ακολουθούσαν τον δρόμο χωρίς επιστροφή, η Οθωμανική αυτοκρατορία όμως τους πρόσφερε τον καιρό της Αντιμεταρρύθμισης καταφύγιο και ασφάλεια. Πρόσωπα με διαφορετική εθνικότητα, θρησκεία και γλώσσα έπαιξαν κατά τον 17 αιώνα τον σημαντικό ρόλο του πρεσβευτή μιας ξένης κουλτούρας και ήταν αυτοί οι οποίοι προμήθευαν την Ευρώπη με προϊόντα, ιδέες και γνώσεις από όλο τον κόσμο-όπως διαμορφώνουν και βοηθούν σήμερα την δημοκρατική Ευρώπη άνθρωποι διαφορετικής καταγωγής».
“Η ιστορική αντίληψη γύρω από την κατάληψη των Βαλκανίων και της Ελλάδας ή αλλιώς της Νοτιοανατολικής Ευρώπης από τους Οθωμανούς παραποιείται.”
Με πρώτη ματιά οι στόχοι της έκθεσης φαίνονται εξαιρετικά ελκυστικοί και πολλά υποσχόμενοι. Γιατί όμως δεν μπορεί να τους πετύχει η έκθεση χωρίς να αλλοιώσει την Ιστορία; Προφανώς για να «εξασφαλίσει μακροπρόθεσμα την δράση του μουσείου και να διευρύνει τον κύκλο των σταθερών επισκεπτών» αναπαρίσταται εδώ μια Οθωμανική Αυτοκρατορία η οποία ουδέποτε υπήρξε.
Η αναζήτηση ασύλου και η μετανάστευση του 17 αι. δεν μπορούν να παραλληλισθούν με την σημερινή κατάσταση στην «βαλκανική οδό». Ούτε οι αριθμοί ούτε οι λόγοι ούτε οι χώρες της Ευρώπης αντιστοιχούν στην τότε εικόνα. Η Βαλκανική οδός και η Ελλάδα σήμερα δεν είναι τμήμα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Τα σύνορα της Ευρώπης στα Βαλκάνια έχουν κλείσει και έχουν αφήσει την Ελλάδα μόνη. Αναζήτηση ασύλου και μετανάστευση, εχθρικές εικόνες και στερεότυπα είναι οι όροι λειτουργίας της έκθεσης οι οποίοι είναι εναλλάξιμοι όμως εκτός σύγκρισης με τους σημερινούς καιρούς και, κυρίως, οι παράμετροι-δεν έχουν σχέση ούτε με την ιστορική αναπαράσταση ούτε με τα πραγματικά γεγονότα.
“Τόσο η έκθεση όσο και η διάλεξη με θέμα «Εγκάρσια τομή: Δύο Αυτοκρατορίες-Δύο Θέσεις» η οποία δόθηκε το Σάββατο, 16 Νοεμβρίου 2019, σε συνεργασία με το Γενικό Τουρκικό Προξενείο της Καρλσρούης βασίζεται σε μονομερή εχθρική τοποθέτηση και στερεότυπα”
Η πολυπλοκότητα του θέματος υπεραπλοποιείται μέσω υπεραπλουστευμένων χαρακτηριστικών μιας «Διαπολιτισμικότητας» και μονομερούς παρουσίασης «εχθρών», καθώς και με τη χρήση όρων όπως «Ευρώπη» και «Βαλκανική Οδός» σε συσχετισμό με την μετανάστευση του τότε και του τώρα. Αυτό δίνει μία τελείως διαστρεβλωμένη εικόνα. Η ιστορική αντίληψη γύρω από την κατάληψη των Βαλκανίων και της Ελλάδας ή αλλιώς της Νοτιοανατολικής Ευρώπης από τους Οθωμανούς παραποιείται. Ισχυρίζονται ότι η Οθωμανική Αυτοκρατορία εκείνου του καιρού ήταν ανεκτική, ειδικά προς τις θρησκευτικές μειονότητες. Σ’ αυτό το σημείο η έκθεση δεν παραμένει μέσα στα χρονικά πλαίσια του 16 και του 17 αλλά πηγαίνει πίσω στον 15 όπως μας δείχνει το παράδειγμα των Εβραίων της Ισπανίας. Η κατάληψη μέσω του «Ιερού Πολέμου» -επομένως μια μεταστροφή προς το Ισλάμ-επιτεύχθηκε πολύ περισσότερο στρατιωτικά, με το τίμημα πολυάριθμων νεκρών και βίαιων εξισλαμίσεων. Ασφαλώς υπήρξε ένα ποσοστό οικειοθελώς μεταστραφέντων αλλά όχι όπως θέλει η έκθεση να μας κάνει να πιστέψουμε αναφέροντας το παράδειγμα γυναικών που μεταστράφηκαν με το ρεαλιστικό κίνητρο «κοινωνικής θέσης και προστασίας». Η μεταστροφή δεν είχε καμιά σχέση με την ελεύθερη θέληση.
Ένας επιπλέον στόχος της έκθεσης είναι να αντιπροσωπεύσει αντικειμενικά τον Μωαμεθανό επισκέπτη. Η ασαφής χρήση του όρου «Ευρώπη» και των γεωγραφικών συνόρων δείχνει ότι ο διαχωρισμός Ανατολής και Δύσης είναι παλιά και συγκεκριμένα χρονολογείται το 1049 με τον διαχωρισμό της Δυτικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και των στερεοτύπων όσον αφορά στην Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Αυτό δεν είναι το πρόβλημα των βαλκανικών Κρατών και της Ελλάδας. Είναι το πρόβλημα της Δυτικής αντίληψης η οποία δεν μπορεί να απαλλαγεί από την υπεροψία της. Επιχειρείται μέσω του συσχετισμού με την Οθωμανική Αυτοκρατορία να αποκατασταθούν διαφορετικές πλευρές των Ευρωπαίων.
“Η επαναλαμβανόμενη συνεργασία του Μουσείου με το Τουρκικό Προξενείο δημιουργεί την υποψία ότι η ιστορία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας κατά τον 16ο και 17ο αιώνα παρουσιάζεται εδώ μονομερώς και αλλοιωμένη και ότι οι όροι «διαπολιτισμικότητα», «προσφυγισμός» και «μετανάστευση» παραποιούνται για χάρη ενός τουρκικού κράτους που απειλεί την Ευρώπη και ενός νεο-οθωμανικού ονείρου του κυρίου Ερντογάν και των φανατικών Μουσουλμάνων αδελφών του.”
Στην περίπτωση αυτή με επιτυχία, διότι τόσο η έκθεση όσο και η διάλεξη με θέμα «Εγκάρσια τομή: Δύο Αυτοκρατορίες-Δύο Θέσεις» η οποία δόθηκε το Σάββατο, 16 Νοεμβρίου 2019, σε συνεργασία με το Γενικό Τουρκικό Προξενείο της Καρλσρούης βασίζεται σε μονομερή εχθρική τοποθέτηση και στερεότυπα. Αναφερόταν στο μη μουσουλμανικό κομμάτι της Ευρώπης ως εχθρού. Εδώ προστίθεται μία ασύλληπτη υποθετική δήλωση του καθηγητή Hans Georg Mayer το βράδυ της διάλεξης, ο οποίος έκανε ότι δεν επιτρέπεται να κάνει ένας ιστορικός:
«Τι θα συνέβαινε εάν το Μόναχο είχε περιέλθει στα χέρια των Μουσουλμάνων; Κατ’ αρχάς η εκκλησία της Παναγίας θα είχε μετατραπεί σε τζαμί και τα κλειδιά της πόλεις θα παρέδιδε ο Δήμαρχος στον Μουφτή. Οι Προτεστάντες και οι Καθολικοί θα είχαν τους δικούς τους εκπροσώπους και όλα θα είχαν διατηρηθεί όπως στο παρελθόν».
Αυτό έχει ένα στοιχείο αλήθειας, όμως αποσιωπεί ότι: Χριστιανοί και Εβραίοι θα έπεφταν στη θέση του «Ντίμι» και θα απολάμβαναν ανοχής και προστασίας ως δευτέρας κατηγορίας άτομα, τα οποία όφειλαν να πληρώνουν κεφαλικό φόρο. Επιπλέον, το κοσμικό κράτος θα γινόταν ιστορία και το Σύνταγμά μας θα άλλαζε σε κάτι αντίστοιχο της Σαρία. Τι θα ήταν αυτή η μοιραία αποδοχή; Οι Ευρωπαίοι που κατακτήθηκαν από τους Οθωμανούς έχουν σίγουρα μια άλλη αντίληψη. Και αυτοί οι πολίτες ζουν εδώ και τα σημερινά κράτη σχηματίζουν μια δημοκρατική Ευρώπη. Είναι κράτη της Ευρώπης.
“«Γινόμαστε μεγαλοπρεπείς Γενίτσαροι, αναπαυόμαστε σε μια σκηνή και συνοδεύουμε με ρυθμικά όργανα ένα μουσικό κομμάτι αλά τούρκα» (απόσπασμα από πρόγραμμα του Μουσείου). Το σώμα των Γενίτσαρων παρουσιάζεται στην έκθεση με τόσο θετικό τρόπο ώστε στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα του μουσείου παιδιά του νηπιαγωγείου το βιώνουν ρομαντικά.”
Η επαναλαμβανόμενη συνεργασία του Μουσείου με το Τουρκικό Προξενείο δημιουργεί την υποψία ότι η ιστορία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας κατά τον 16ο και 17ο αιώνα παρουσιάζεται εδώ με μονομερώς και αλλοιωμένη και ότι οι όροι «διαπολιτισμικότητα», «προσφυγισμός» και «μετανάστευση» παραποιούνται για χάρη ενός τουρκικού κράτους που απειλεί την Ευρώπη και ενός νεο-οθωμανικού ονείρου του κυρίου Ερντογάν και των φανατικών Μουσουλμάνων αδελφών του.
Έχουμε επομένως το καθήκον να προσφέρουμε προστασία σε άτομα που εγκαταλείπουν αυτή τη χώρα διότι βιώνουν την μισαλλοδοξία ενός ολοκληρωτικού κράτους με στοιχεία ισλαμικού φασισμού. Έχουμε χρέος να βοηθήσουμε στην ενσωμάτωση αλλά όχι με κόστος την αλήθεια και την παραποιημένη εικόνα του Ισλάμ και κυρίως μιας Οθωμανικής αυτοκρατορίας η οποία υποδούλωσε υψηλούς πολιτισμούς με μεγάλη βία και αιματοχυσία.
Σε αυτά τα σημεία τομής λαμβάνει χώρα μέχρι σήμερα μια διαπολιτιστική ανταλλαγή. Τα εκθέματα και τα θέματα της πολυ-πολιτισμικής ανταλλαγής της έκθεσης «Αυτοκράτορας και Σουλτάνος» δεν στοχεύουν σωστά στην διαπολιτισμικότητα του παρόντος. Βίαιη υποδούλωση - όπως συνέβη στις περισσότερες περιπτώσεις - σήμαινε την λεηλασία και το σφαγιασμό του εντόπιου πληθυσμού. Οι ελάχιστοι επιζώντας είχαν να διαλέξουν ανάμεσα στον εξισλαμισμό και την πληρωμή του κεφαλικού φόρου, εάν ήταν εύποροι. Η πρακτική του παιδομαζώματος, κυρίως από χριστιανικές οικογένειες για την δημιουργία ενός στρατιωτικού σώματος της ελίτ από ξεριζωμένα και αλλοδαπά αγόρια αποδεκάτιζε τους Χριστιανούς και δημιουργούσε μια μηχανή θανάτου στο όνομα του Αλλάχ. Αυτές είναι πρακτικές που οι κατακτημένοι και υπόδουλοι δεν ξέχασαν ποτέ. Κάθε ωραιοποίησή τους γεννά την περιφρόνηση! Σήμερα στο Αφγανιστάν, το Πακιστάν και την Παλαιστίνη παιδιά κακοποιούνται στα στρατόπεδα και μετατρέπονται ήδη από τα δύο τους χρόνια σε μηχανές θανάτου. Το σώμα των Γενίτσαρων παρουσιάζεται στην έκθεση με τόσο θετικό τρόπο ώστε στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα του μουσείου παιδιά του νηπιαγωγείου βιώνουν ρομαντικά το θέμα των Γενιτσάρων:
«Σε μυστική αποστολή! Ένα ταξίδι στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Με ένα ταξίδι στο παρελθόν συνοδεύουμε μια αποστολή στην Οθωμανική αυλή του Σουλτάνου. Αποσκευή: τιμητικά δώρα και ένα αινιγματικό μήνυμα... Γινόμαστε μεγαλοπρεπείς Γενίτσαροι, αναπαυόμαστε σε μια σκηνή και συνοδεύουμε με ρυθμικά όργανα ένα μουσικό κομμάτι αλά τούρκα» (απόσπασμα από πρόγραμμα του Μουσείου). Όπως και στον καιρό του δυτικο-ευρωπαϊκού κινήματος του οριενταλιστικού ρομαντισμού ενισχύεται η περιθωριοποίηση μέσω στερεοτύπων.
“Ανοιχτό παραμένει το θέμα γιατί οι πληθυσμοί των Βαλκανίων και της Ελλάδας δεν παίζουν κανένα ρόλο στην έκθεση. Είναι αυτοί που προς το παρόν φέρουν το βάρος των προσφύγων από την Τουρκία και ιδίως η Ελλάδα...”
Η έκθεση πρέπει να χρησιμοποιήσει τη μεγάλη της ευκαιρία να υποστηρίξει Μουσουλμάνους που αντιπροσωπεύουν ένα φιλελεύθερο, ανοιχτό και ανεξίθρησκο Ισλάμ, που εκτιμούν ένα κοσμικό κράτος και σέβονται το δημοκρατικό του Σύνταγμα. Αντιθέτως υποστηρίζει μια οθωμανική ψευδο-ανεξιθρησκεία κατά το 16ο και 17ο αιώνα και την συνδέει ανεπίτρεπτα και χωρίς διαφοροποίηση με το σημερινό κύμα φυγάδων διαμέσου της Βαλκανικής Οδού και των πολιτών αυτής της χώρας. Το συνδέει με ένα Ισλάμ το οποίο δήθεν δεν αισθάνεται ότι αναπαρίσταται σωστά –και πράγματι ποιος λέει ότι αισθάνονται να εκπροσωπούνται οι εντόπιοι Μουσουλμάνοι κατά τη διάρκεια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας; Οι περισσότεροι, εδώ και πολλοί καιρό, αισθάνονται πολύ καλά στο κοσμικό μας κράτος και σέβονται εντελώς το Σύνταγμά του. Εκείνοι που δεν το κάνουν και δεν αισθάνονται ότι τους αντιπροσωπεύει (και επ’ ευκαιρία δικαίως δεν το αισθάνονται και δεν θα έπρεπε να το αισθάνονται) είναι οι λίγοι οι οποίοι συνδέουν μια εξτρεμιστική σουνιτική θρησκεία με τη λαχτάρα για ένα νεο-οθωμανικό κράτος όπως το τωρινό της Τουρκίας. (Εκτός εάν η εντόπια πληθυσμιακή ομάδα κατά την διάρκεια της διακυβέρνησης του Ερντογάν ριζοσπαστικοποιήθηκε προς αυτή την κατεύθυνση!!!). Εδώ υπάγονται και το Αφγανιστάν και το Πακιστάν. Οι απάνθρωπες πρακτικές αυτών των κρατών δεν είναι κατ’ ουδένα τρόπο φαντασιώσεις διασπαστών του Ισλάμ (όπως ισχυρίσθηκε ο καθηγητής Mayer) αλλά αντίθετα αληθινές πρακτικές. Και εδώ εισέρχεται η Τουρκία ως γείτονας Ευρώπης και Ελλάδας με την προκλητική της στάση φανερή. Ανοιχτό παραμένει το θέμα γιατί οι πληθυσμοί των Βαλκανίων και της Ελλάδας δεν παίζουν κανένα ρόλο στην έκθεση. Είναι αυτοί που προς το παρόν φέρουν το βάρος των προσφύγων από την Τουρκία και ιδίως η Ελλάδα, εφόσον η Βαλκανική Οδός έχει κλείσει, και η Τουρκία πλημμυρίζει συστηματικά τα νησιά με μετανάστες.
“Οι πρωτεργάτες της έκθεσης λαμβάνουν το θράσος να στηρίξουν μια ανεπίτρεπτη θέση: ότι δηλαδή οι Μουσουλμάνοι πολίτες δεν αισθάνονται ότι αντιπροσωπεύονται, επειδή παρουσιάζεται μια μονομερής ευρωπαϊκή άποψη.”
Εάν η έκθεση είχε παραμείνει στα χρονικά όρια του 16ου και του 17ου αιώνα, θα μπορούσε η θεματική της να χρησιμοποιηθεί ως αφορμή για ένα διάλογο με τους Μουσουλμάνους πολίτες που κατάγονται από διάφορα ισλαμικά κράτη και τους πολίτες που προέρχονται από τους πάλαι ποτέ υπόδουλους λαούς των Βαλκανίων και της Ελλάδας. Αντίθετα, τα ιστορικά γεγονότα παραποιήθηκαν με στόχο μια απίθανη σύνδεση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας με τη σημερινή Βαλκανική Οδό και τη Μετανάστευση. Από την άλλη πλευρά, οι πρωτεργάτες της έκθεσης λαμβάνουν το θράσος να στηρίξουν μια ανεπίτρεπτη θέση: ότι δηλαδή οι Μουσουλμάνοι πολίτες δεν αισθάνονται ότι αντιπροσωπεύονται, επειδή παρουσιάζεται μια μονομερής ευρωπαϊκή άποψη. Οι προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε πάντως, δεν λύνονται κατ’ αυτό τον τρόπο. Ο σεβασμός των ανθρώπινων δικαιωμάτων και η αποδοχή του δικού μας κοσμικού συστήματος, σε αντίθεση με το θεοκρατικό, δεν είναι διαπραγματεύσιμα.
Απόψεις και άλλες δηλώσεις που εκφράζονται από χρήστες και τρίτα μέρη (π.χ., bloggers) είναι αποκλειστικά δικές τους και δεν αποτελούν απόψεις της HuffPost Greece. Την ευθύνη για περιεχόμενο που δημιουργείται από τρίτα μέρη φέρουν αποκλειστικά τα μέρη αυτά.