Η χρηματοδότηση στο εσωτερικό ενός κράτους είναι ένα ζήτημα με πολλές προεκτάσεις, καθώς αναφέρεται στην διαχείριση των δημόσιων κονδυλίων έως την επιρροή οικονομικών δρώντων στο εσωτερικό της κοινωνίας. Η εδραίωση των φιλελεύθερων δημοκρατικών κρατών έγινε πάνω σε ένα νομικό και θεσμικό πλαίσιο που εξασφάλιζε την συμμετοχή των πολιτών στην πολιτική διαδικασία, καθορίζοντας και το συγκεκριμένο ζήτημα της χρηματοδότησης ως μέσο συμμετοχής και επιρροής στην πολιτική. Ωστόσο, υπάρχουν και άλλα συστήματα κρατών που στηρίζονται πάνω σε διαφορετικές θεσμικές και ιδεολογικές βάσεις. Η περίπτωση των βαλκανικών χωρών είναι χαρακτηριστική στον τομέα της μετάβασης, καθώς, ύστερα από την πτώση του καθεστώτος του υπαρκτού σοσιαλισμού στην περιοχή, βρέθηκαν μπροστά σε μια νέα πραγματικότητα. Η συμμετοχή σε δυτικούς οργανισμούς, όπως το ΝΑΤΟ, και η ευρωπαϊκή διεύρυνση αποτέλεσαν πόλους έλξης για αρκετά από τα κράτη αυτά, τα οποία πέρασαν μια περίοδο εντάσεων και πολεμικών συγκρούσεων. Σε αυτό το σημείο, έρχεται στο προσκήνιο το ζήτημα της χρηματοδότησης ως πολιτικής επιρροής στην περιοχή των Βαλκανίων.
Στις βαλκανικές χώρες η χρηματοδότηση είναι ένα καίριο ζήτημα, επειδή είναι ένας σημαντικός παράγοντας στην ολοκλήρωση των κατάλληλων μεταρρυθμίσεων που θα βοηθήσουν προς την μετάβαση της οικονομικής και πολιτικής ζωής στο μοντέλο της δυτικής πραγματικότητας. Επιστρέφοντας στην έννοια της χρηματοδότησης, υπάρχει ένα ευρύ πεδίο δραστηριοτήτων που την συνδέουν με την πολιτική, όπως τα δάνεια προς πολιτικά κόμματα, η εξασφάλιση της συμμετοχής πολιτών στην εκλογική διαδικασία από όλες τις κοινωνικές τάξεις, η λειτουργία της κοινωνίας των πολιτών, η ύπαρξη και ο υγιής ανταγωνισμός ομάδων πίεσης.
Σε μια έρευνα σχετικά με την σχέση του χρήματος με την πολιτική που παρουσιάστηκε σε εκδήλωση του ΟΟΣΑ, αναφέρεται πόσο σημαντικό είναι η ρύθμιση της χρηματοδότησης στην πολιτική, καθώς τονίζεται η ″πολιτική σημασία” των δανείων προς τα πολιτικά κόμματα, όπου η εξασφάλιση επιπλέον δανείων οδηγούν στην εξάπλωση της προεκλογικής εκστρατείας και η υποχρηματοδότηση περιορίζει την δράση πολιτικών ομάδων και προσώπων.[1] Επίσης, στην ίδια έρευνα επισημαίνεται η σημασία της πολιτικής συμμετοχής ατόμων από όλες τις κοινωνικές ομάδες και να μην περιοριστεί η πολιτική εξουσία σε μια οικονομική ελίτ, μιας και ο ”προσωπικός πλούτος είναι σημαντικός παράγοντας” στους πολιτικούς αγώνες, καθώς μπορεί να ″προσελκύει απεριόριστα κεφάλαια”.[2]
Στην περίπτωση των Βαλκανίων, η χρηματοδότηση αποτελεί όχι μόνο ένα ζήτημα που απασχολεί το εσωτερικό των κρατών αυτών, αλλά έχει περαιτέρω γεωπολιτικές και στρατηγικές προεκτάσεις. Η ευρύτερη περιοχή αποτελεί ένα σημαντικό κόμβο πολιτικής επιρροής από διεθνείς δυνάμεις, καθώς μπορεί να αποτελέσει ενεργειακή δίοδο μεταξύ ηπείρων και συχνά βρίσκεται στο κέντρο των εξελίξεων που μπορούν να προκαλέσουν επιπτώσεις και εκτός της συγκεκριμένης αυτής περιοχής. Όπως επισημαίνεται, οι εξελίξεις γύρω από το προσφυγικό έδειξαν ότι για την διαχείρισή του ήταν ″σημαντική η περιοχή των Βαλκανίων ως βαλβίδα για τη ρύθμιση της ροής”.[3] Για αυτό τον λόγο, μπορεί να ειπωθεί ότι παρατηρείται ένας ανταγωνισμός μεταξύ των διεθνών δρώντων στον τομέα της χρηματοδότησης στο εσωτερικό των Βαλκανικών κρατών, ώστε να εξασφαλίσουν και την πολιτική επιρροή. Σύμφωνα με τον πολιτικό επιστήμονα Ivan Krastev, για την Ρωσία τα Βαλκάνια είναι ένας ″χώρος διαμετακόμισης για τις εξαγωγές ενέργειας στις αγορές της Δυτικής Ευρώπης”, επισημαίνοντας παράλληλα και την χρήση του Ορθοδοξίας ως ένα τρόπο ″προσέγγισης των ντόπιων πληθυσμών”.[4] Παρόμοια περίπτωση μπορεί να θεωρηθεί και της Τουρκίας, η οποία ασκούσε την επιρροή της στην ευρύτερη περιοχή μέσω της χρηματοδότησης επενδυτικών σχεδίων σε βαλκανικά κράτη που είχαν μουσουλμανικούς πληθυσμούς.
Ακόμα, είναι έντονη και η επιχειρηματική δραστηριότητα της Κίνας στην περιοχή, προσφέροντας βραχυπρόθεσμα οφέλη και ανάπτυξη, σύμφωνα με τον διεθνολόγο Vuk Vuksanovic, ο οποίος επισημαίνει ότι λειτουργεί ως εναλλακτική λύση για τα κράτη αυτά στην μακροπρόθεσμη προσπάθεια που χρειάζεται ώστε να εξασφαλιστεί η πλήρης ένταξη στην ευρωπαϊκή κοινότητα.[5] Όσον αφορά την Ε.Ε., έχει εγκρίνει τον Ιούλιο του 2017,ένα ″πολυετές σχέδιο δράσης για την ανάπτυξη ενός περιφερειακού οικονομικού χώρου”, με την σύμφωνη γνώμη των ηγετών Δυτικών Βαλκανίων.[6] Σύμφωνα με επίσημες πηγές, οι ευρωπαϊκές εταιρείες είναι από τους μεγαλύτερους επενδυτές στα Δυτικά Βαλκάνια, με επενδύσεις ύψους 10 δις ευρώ τα τελευταία χρόνια.[7] Ωστόσο, τονίζεται ότι οι πολιτικές ηγεσίες των χωρών αυτών πρέπει να δώσουν ιδιαίτερη προσοχή στην διασφάλιση της διαφάνειας και του υγιούς ανταγωνισμού. Στην ίδια αναφορά, επισημαίνονται καίρια ζητήματα που πρέπει να επιλυθούν, όπως η διαχείριση των δημόσιων κονδυλίων, διασφάλιση της ανεξαρτησίας και της ελευθερία έκφρασης για τα μέσα ενημέρωσης, ανταγωνιστική οικονομία.[8]
Συνεπώς, συνοψίζοντας όλα τα παραπάνω, γίνεται αντιληπτός ο καίριος ρόλος της χρηματοδότησης ως μέσο πολιτικής επιρροής. Η περιοχή των Βαλκανίων είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα μετάβασης σε ένα νέο πολιτικό καθεστώς. Τα γεωπολιτικά και στρατηγικά συμφέροντα της περιοχής είναι πολύ σημαντικά και, αρκετές φορές, βρίσκεται στο κέντρο ενός έντονου ανταγωνισμού μεταξύ των διεθνών δυνάμεων. Όσον αφορά το εσωτερικό των κρατών αυτών, έχουν κάνει προσπάθειες για να ανταποκριθούν στα νέα δεδομένα, ειδικά για την ένταξή τους σε διεθνείς οργανισμούς. Ωστόσο, είναι σημαντικό η εδραίωση των πολιτικών θεσμών να γίνεται πάνω σε σταθερές βάσεις, προκειμένου να ανταποκριθούν σε οποιεσδήποτε συνθήκες και στις ανερχόμενες πολιτικές εξελίξεις. Για αυτό, είναι σημαντική η υιοθέτηση κανόνων και νόμων που να ρυθμίζουν την κυκλοφορία του χρήματος και την πολιτική επιρροή, με απώτερο σκοπό την προστασία των δικαιωμάτων των πολιτών και την σταθερότητα στην ευρύτερη περιοχή.
Παραπομπές
1,2. Speck, Bruno Wilhelm and Olabe, Paloma Baena, 2013, “Money in Politics: Sound political competition and trust in government”, paper for OECD Policy Forum on “Restoring Trust in Government: Addressing Risks of Influence in Public Decision Making” hosted by the Public Sector Integrity Network, σελίδα 6. Διαθέσιμο σε: http://www.oecd.org/gov/ethics/Money-in-politics.pdf [Τελευταία πρόσβαση:15/11/18].
3. Holland, Emily and Friedman Lissner, Rebecca, August 2017, “Countering Russian Influence in the Balkans”, Lawfare. Διαθέσιμο σε: https://www.lawfareblog.com/countering-russian-influence-balkans . [Τελευταία πρόσβαση:10/11/18].
4. Krastev,Ivan, February 2018, “Europe is facing a potential crisis in the Balkans. It has to act soon”, The Guardian. Διαθέσιμο σε: https://www.theguardian.com/commentisfree/2018/feb/21/europe-crisis-balkans-eu-membership-russia-china-turkey [Τελευταία πρόσβαση:7/11/18].
5. Vuksanovic, Vuk, November 2017, “The Unexpected Regional Player in the Balkans: China”. Διαθέσιμο σε: https://warontherocks.com/2017/11/unexpected-regional-player-balkans-china/. [Τελευταία πρόσβαση:10/11/18]
6. Communication from the European Commission to the European Parliament, the Council, the European Economic and Social Committee and the Committee of the Regions, 2018, “A credible enlargement perspective for and enhanced EU engagement with the Western Balkans”, σελίδα 6. Διαθέσιμο σε: https://ec.europa.eu/commission/sites/beta-political/files/communication-credible-enlargement-perspective-western-balkans_en.pdf [Τελευταία πρόσβαση:7/11/18]
7. Ibid, σελίδα 1.
8. Ibid, σελίδα 4.