Ο όρος «Δια βίου Μάθηση» συνθέτει ένα αμάλγαμα εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων που υλοποιούνται καθόλη τη διάρκεια της ζωής του ανθρώπου και συμβάλλουν στη διαμόρφωση μιας ολόπλευρης και πολυσύνθετης προσωπικότητας, ικανής να ορθοποδήσει σε επαγγελματικό, κοινωνικό, οικονομικό και πολιτιστικό επίπεδο. Η τυπική εκπαίδευση αδυνατεί να αντεπεξέλθει πλήρως σε όλο το φάσμα των γνώσεων, ενδιαφερόντων, ικανοτήτων και δεξιοτήτων που απαιτούνται, δεδομένων των ραγδαία αναφυόμενων και μεταβαλλόμενων αναγκών. Για το λόγο αυτό, απώτερο σκοπό του σχεδιασμού και της εφαρμογής προγραμμάτων Δια Βίου Μάθησης αποτελεί η αέναη διεύρυνση των γνωστικών οριζόντων, δεξιοτήτων και ικανοτήτων του ατόμου, οι οποίες συνεπικουρούν στην επαγγελματική και κοινωνική του ένταξη, στην ανάπτυξη της ικανότητας ενεργούς συμμετοχής στα κοινά και κατ΄επέκταση στην αυτοπραγμάτωσή του.
Πρόκειται, λοιπόν, για ένα συνονθύλευμα διεργασιών το οποίο επιτρέπει στο ενήλικο άτομο να εμπλουτίσει και να εξελίξει τα επαγγελματικά και κοινωνικά του προσόντα σε όλη την διάρκεια της ζωής του, ανεξαρτήτως ηλικίας, δίνοντας του το εισιτήριο για μάθηση και εξέλιξη εις το διηνεκές.
H έμφαση, επομένως, που δίνεται στο σύγχρονο εκπαιδευτικό και πολιτικό «γίγνεσθαι» του ελληνικού, ευρωπαϊκού και διεθνούς συγκειμένου επικεντρώνεται στο σχεδιασμό και την εφαρμογή όλο και περισσότερων προγραμμάτων Δια βίου μάθησης και εκπαίδευσης ενηλίκων, λόγω του στιβαρού ρόλου που διαδραματίζει στην επίτευξη της κοινωνικοοικονομικής ανάπτυξης. Η μεταστροφή που πραγματώνεται στα πλαίσια της οικονομικής και τεχνολογικής «μετανεωτερικότητας» προσανατολίζεται σε ένα ξεκάθαρο τοπίο στελέχωσης εξειδικευμένου εργατικού δυναμικού, καθιστώντας αναχρονιστικές και ανεπαρκείς τις προσλαμβάνουσες και την «παρακαταθήκη» της υποχρεωτικής εκπαίδευσης. Οι σάλπιγγες της ανταγωνιστικότητας που καλλιεργεί ο Νεοφιλελευθερισμός αντηχούν σε παγκόσμια εμβέλεια, ταράζοντας τα ύδατα τόσο στις παγιωμένες διαδικασίες παραγωγής και προώθησης προϊόντων, όσο και στη δημιουργία θέσεων απασχόλησης. Ως εκ τούτου, αυτές οι μεταλλαγές προλειαίνουν το έδαφος για την υποδοχή των νέων τεχνολογιών, με τη συνεπαγόμενη αδήριτη αναγκαιότητα κατάρτισης στον ψηφιακό γραμματισμό.
Συγχρόνως, σημαντικά προβλήματα, όπως αυτό της ανεργίας, διογκώνονται, λόγω του αυξανόμενου ανταγωνισμού, ασκώντας συνάμα πιέσεις για αδιάλειπτη βελτίωση του μορφωτικού, εκπαιδευτικού και πολιτισμικού μας κεφαλαίου.
Δεδομένου ότι στη χώρα μας πρυτανεύει μεγάλος αριθμός υποεκπαιδευμένων που παραπαίουν, καθότι όλο και πιο συχνά διατυπώνεται η ρήση ότι η οικονομική και τεχνολογική εξέλιξη μπορεί να «ξεβράσει» στο περιθώριο της κοινωνικής και οικονομικής ζωής τις ομάδες του πληθυσμού που για διάφορους λόγους δε θα μπορέσουν να εκμεταλλευτούν αυτές τις αλλαγές με θετικό τρόπο.
Επιπλέον, μια αλληλουχία προβλημάτων κοινωνικού αποκλεισμού διαφόρων ευάλωτων πληθυσμών (π.χ μετανάστες, άτομα με ειδικές ανάγκες, οι πρώην χρήστες ναρκωτικών ουσιών, οι φυλακισμένοι – αποφυλακισμένοι, θρησκευτικές μειονοτήτες) επιτάσσουν την ανάληψη μέτρων στο πλαίσιο της εκπαίδευσης ενηλίκων, προκειμένου να διασφαλιστούν ίσες ευκαιρίες συμμετοχής για όλους/ες.
Τέλος, σε πολιτισμικό επίπεδο, η έκρηξη των πληροφοριών και η ταχύτατη μετάδοσή τους έχει ως απότοκο οι άνθρωποι να αναζητούν μορφωτικά «βέλη», για να οπλίσουν τη φαρέτρα τους, πέραν αυτών με τα οποία τους «προίκισε» η υποχρεωτική εκπαίδευση. Συνεπώς, η εκπαίδευση ενηλίκων αναδεικνύεται σε μείζον αίτημα του εκπαιδευτικού και πολιτικού λόγου της χώρας μας και συνιστά σημείο αναφοράς και εκκίνησης συζητήσεων στους κόλπους του ακαδημαϊκού, πολιτικού, επιχειρηματικού κόσμου κοκ.
Σε μια εποχή έντονων πολιτικών και οικονομικών ζυμώσεων, που στιγματίζεται από την οικονομική και κοινωνική κρίση στο εργατικό δυναμικό, είναι αυτόδηλο το πρόταγμα της εκπαίδευσης του ενήλικου πληθυσμού, ώστε να αποκτά συνεχώς νέες δεξιότητες. Χρειάζεται, λοιπόν, να τεθεί η δια βίου εκπαίδευση στις άμεσες προτεραιότητες του πολιτικού σχεδιασμού, ώστε να καταπολεμηθεί η ανεργία που ταλανίζει τη χώρα.
Επιπρόσθετα, θα πρέπει να συνδεθεί άμεσα και με την απασχόληση μέσω στοχευμένων δράσεων που θα εξασφαλίζουν την πρόσληψη εκπαιδευομένων, εφόσον ολοκληρώσουν με επιτυχία την εκπαίδευσή τους.
Ολοκληρώνοντας, μπορεί να λεχθεί πως αν η ενεργή συμμετοχή των ενηλίκων σε προγράμματα δια βίου εκπαίδευσης συνδράμει στην άμβλυνση της ανεργίας, τότε η πολιτεία θα πρέπει να προβεί αφενός μεν στην αναγνώριση της μη τυπικής εκπαίδευσης με ένα θεσμοθετημένο σύστημα μοριοδότησης και αφετέρου στη θέσπιση ετήσιας υποχρεωτικής επιμόρφωσης για όλους τους/τις εργαζόμενους/ες. Αυτό, άλλωστε, συνιστά την κληρονομιά που θα τους ακολουθεί σε όλη την επαγγελματική τους πορεία, αλλά και μετέπειτα.
Βιβλιογραφία:
1. Βεργίδης, Δ. (1997): Εκπαίδευση Ενηλίκων: θεωρητικό πλαίσιο, σχεδιασμός προγραμμάτων, ερευνητικά δεδομένα. Πάτρα: Πανεπιστήμιο Πατρών
2. KARALIS, T. – VERGIDIS, D. (2004): “Lifelong education in Greece: Recent Developments and Current Trends”, International Journal of Lifelong Education, 2(23), 179- 189.