Οι εκλογές της 25ης Ιουνίου δεν επεφύλασσαν εκπλήξεις. Όλες οι εξελίξεις είχαν προεξοφληθεί κατά την διάρκεια της προεκλογικής περιόδου.
Η ΝΔ πέτυχε μια άνετη νίκη αυξάνοντας τη διαφορά από το δεύτερο κόμμα, ο ΣΥΡΙΖΑ συνέχισε τη πτώση, το ΠΑΣΟΚ και το ΚΚΕ είχαν μικρή άνοδο και εισήλθαν στη Βουλή τρία νέα κόμματα, όπως προέβλεπαν οι δημοσκοπήσεις. Έτσι προέκυψε μια οκτακομματική Βουλή.
Τα εκλογικά δεδομένα
Ο συσχετισμός δυνάμεων μετακινείται ακόμα περισσότερο προς την κατεύθυνση Κεντροδεξιάς-Δεξιάς-Ακροδεξιάς, με τη ΝΔ να έχει στα δεξιά της τρία μικρά κόμματα, για πρώτη φορά από την Μεταπολίτευση. Από το 51,4% που είχε αυτός ο χώρος στις εκλογές του Μαΐου, έφτασε στο 54,42% στις εκλογές του Ιουνίου.
Τα αριθμητικά δεδομένα των εκλογών του 2019 και του 2023, δείχνουν ότι η ΝΔ έχει σταθεροποιηθεί στη περιοχή του 40%. Αυτό της επιτρέπει να επιτυγχάνει λειτουργικές κοινοβουλευτικές πλειοψηφίες.
Ο ΣΥΡΙΖΑ συνέχισε τη πτωτική πορεία του και κατέληξε στο 17,84%. Ήταν μια επιπρόσθετη ήττα για τον ΣΥΡΙΖΑ στη στρατηγική ήττα που υπέστη στις εκλογές του περασμένου Μαΐου. Η πτωτική πορεία του ΣΥΡΙΖΑ αναμένεται να συνεχιστεί και στις περιφερειακές και δημοτικές εκλογές του Οκτωβρίου. Ο Αλέξης Τσίπρας έθεσε ως ορόσημο της ανάκαμψης του ΣΥΡΙΖΑ τις ευρωεκλογές του Μαΐου 2024.
Το ΠΑΣΟΚ και το ΚΚΕ συνέχισαν την ανοδική πορεία τους και πέτυχαν νέα σημεία ισορροπίας. Το ΠΑΣΟΚ στο επίπεδο του 11,5-12% και το ΚΚΕ στο επίπεδο του 7,5-8%. Το ΠΑΣΟΚ προσβλέπει στις επερχόμενες περιφερειακές και δημοτικές εκλογές, ενώ το ΚΚΕ στην ισχυροποίηση των θέσεων του στα συνδικάτα, στις επαγγελματικές ενώσεις και στους φοιτητικούς συλλόγους.
Από τα μικρότερα κόμματα, η Ελληνική Λύση σταθεροποιείται στο επίπεδο του 4,5%.
Οι Σπαρτιάτες με 4,64% εμφανίζονται για πρώτη φορά και εκπροσωπούν τις δυνάμεις της Χρυσής Αυγής, που καταφέρνουν να επιβιώνουν.
Η Νίκη και η Πλεύση Ελευθερίας εισήλθαν στη Βουλή, αυξάνοντας τα ποσοστά τους από τις εκλογές του Μαΐου.
Η εικόνα δείχνει ότι υπάρχει μια συμπαγής κυβερνητική πλειοψηφία και μια πολυδιασπασμένη αντιπολίτευση που κινείται σε διαφορετικές κατευθύνσεις. Όλα τα αντιπολιτευόμενα κόμματα θεωρούν ότι θα είναι αυτά που θα ασκήσουν αξιωματική (ή πραγματική) αντιπολίτευση, επειδή όλα θεωρούν ότι ο ΣΥΡΙΖΑ βρίσκεται σε αποδρομή.
Το πολιτικό σύστημα
Η Ελλάδα μετά το τυπικό τέλος της εποχής των μνημονίων, έχει εισέλθει σε μια νέα ιστορική περίοδο. Σε αυτή κυριαρχεί πολιτικά, ήδη από το 2019, η ΝΔ.
Οι εκλογές του Μαΐου και Ιουνίου 2023, διαμορφώνουν στη πολιτική σφαίρα ένα μονοπολικό σύστημα, χωρίς έναν ανταγωνιστικό αντιπολιτευόμενο πόλο προς τη ΝΔ.
Το ίδιο φαινόμενο υπήρξε και το 1974, όταν η ΝΔ του Κωνσταντίνου Καραμανλή, αναδείχτηκε ως η κύρια μεταπολιτευτική δύναμη. Ωστόσο, στον τότε χώρο της αντιπολίτευσης υπήρξαν κοινωνικές και πολιτικές δυναμικές που ανέδειξαν το ΠΑΣΟΚ ως αντίπαλο δέος, μετατρέποντας το σύστημα σε διπολικό, για πολλές δεκαετίες. Αυτού του τύπου οι δυναμικές φαίνεται να απουσιάζουν από τη παρούσα συγκυρία.
Είναι η πρώτη φορά στη περίοδο της μεταπολίτευσης που η αξιωματική αντιπολίτευση όχι μόνο δεν κατάφερε να κεφαλαιοποιήσει κάτι από τις μεγάλες κρίσεις που εκδηλώθηκαν τη προηγούμενη τετραετία, αλλά αντίθετα να έχει η ίδια απώλειες έναντι της Κυβέρνησης που τις διαχειρίστηκε, καταλήγοντας σε μια πρωτοφανή ήττα 23 μονάδων και απώλεια όλων των εκλογικών περιφερειών της χώρας, με μοναδική εξαίρεση τη Ροδόπη.
Σε συνθήκες γεωπολιτικής και οικονομικής αστάθειας στην Ανατολική Μεσόγειο, τα Βαλκάνια, τη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική, αλλά και σε παγκόσμιο επίπεδο, σε συνδυασμό με πολυκρίσεις, όπως όπως η κλιματική, η ενεργειακή, το μεταναστευτικό, ο πληθωρισμός, η ακρίβεια αλλά και ο συνεχιζόμενος πόλεμος στην Ουκρανία, το πρώτιστο ζητούμενο της πλειοψηφίας των πολιτών καθίσταται η ασφάλεια, η άμυνα κι η αποτελεσματικότητα στην διαχείριση κρίσεων. Και στο πλαίσιο αυτό, η ΝΔ έδειξε σε σύγκριση με τον ΣΥΡΙΖΑ και το ΠΑΣΟΚ, μεγαλύτερη διαχειριστική επάρκεια.
Η εύρυθμη λειτουργία μιας Δυτικής δημοκρατίας απαιτεί κυβέρνηση και αντιπολίτευση για ένα διπολικό σύστημα, το οποίο θα λειτουργεί με αποτελεσματικό τρόπο για την έκφραση διαφορετικών κοινωνικών συμφερόντων.
Στην Ελλάδα η αμιγώς νεοφιλελεύθερη διαχείριση της οικονομίας και των οικονομικών κρίσεων που υλοποιείται από τη ΝΔ, συμβαδίζει με μια προβληματική σοσιαλδημοκρατική διαχείριση, που ευαγγελίζονται ο ΣΥΡΙΖΑ και το ΠΑΣΟΚ, μέσα στο συστημικό πλαίσιο της Ευρωζώνης.
Με τα δεδομένα αυτά, η αντιπολίτευση που ασκήθηκε την προηγούμενη περίοδο απέναντι στο νεοφιλελευθερισμό της ΝΔ, δια της σοσιαλδημοκρατικής διαχείρισης, ανάγκαζε τον ΣΥΡΙΖΑ και το ΠΑΣΟΚ, να στηρίζουν σημαντικό μέρος των νομοθετικών πρωτοβουλιών της ΝΔ και να μην μπορούν να διαφοροποιηθούν, ούτε πολιτικά, ούτε ιδεολογικά από τη κυρίαρχη στρατηγική.
Η ΝΔ, ο ΣΥΡΙΖΑ και το ΠΑΣΟΚ αγωνίζονται για να διατηρήσουν αφηγήματα φιλελεύθερης ή σοσιαλδημοκρατίζουσας κανονικότητας, αλλά στον αγώνα αυτό η ΝΔ έχει ήδη διαμορφώσει όρους ηγεμονίας.
Όμως, η μονοπολικότητα που έχει επιτύχει η ΝΔ, είναι άγνωστο πόση διάρκεια θα έχει. Το κοινωνικό και πολιτικό Κέντρο, η κοινωνική και πολιτική δύναμη που της δίνει το προβάδισμα, έχει λειτουργήσει κυρίως, με βάση τη λογική ότι οι συστημικοί αντίπαλοι της είναι χειρότεροι και ανεπαρκείς. Αν αυτή η ανεπάρκεια συνεχίσει να εμφανίζεται στο χώρο της αντιπολίτευσης, τότε η ΝΔ θα έχει θετικές προοπτικές.
Οι εκλογές και του 2019 και του 2023 έδειξαν ότι μια κρίσιμη εκλογικά και πολιτικά μάζα αλλάζει την πολιτική της στάση και προσανατολίζεται πλέον σε αιτήματα και στόχους τα οποία μόνο η ΝΔ έχει επιλέξει να προωθήσει. Από εδώ προκύπτει και το προβάδισμα της στο συστημικό μπλοκ, ενώ το ΠΑΣΟΚ και ο ΣΥΡΙΖΑ την ακολουθούν με καθυστέρηση, ή δείχνουν αδυναμίες προσαρμογής.
Στο χώρο της συστημικής αντιπολίτευσης ΣΥΡΙΖΑ και ΠΑΣΟΚ συγκρούονται για τη πρωτοκαθεδρία, για το ποιος μπορεί να διατυπώσει πιο αξιόπιστα μια σοσιαλδημοκρατική πολιτική, η οποία θα λειτουργεί συμπληρωματικά ή ανταγωνιστικά με τη καθαρή νεοφιλελεύθερη πολιτική της ΝΔ, μέσα στα πλαίσια λειτουργίας της ΕΕ. Η σύγκρουση αυτή, όσο διαρκέσει, δεν σημαίνει ότι τα δύο κόμματα δεν θα στηρίξουν κάποιες βασικές επιλογές της ατζέντας της ΝΔ.
Πολιτικά, η σύγκρουση στην αντιπολίτευση, αφορά τη κατάκτηση της δεύτερης θέσης, με το διακύβευμα να είναι οι ψηφοφόροι του ΠΑΣΟΚ που μετακόμισαν στον ΣΥΡΙΖΑ και τώρα δείχνουν τάσεις επανάκαμψης. Την επόμενη τετραετία 2023-2027, αυτή η σύγκρουση θα βρίσκεται στο πολιτικό και επικοινωνιακό προσκήνιο, σε πρώτη φάση με τις επερχόμενες εκλογές (περιφερειακές, δημοτικές, ευρωεκλογές κλπ), στις οποίες ο ΣΥΡΙΖΑ θα γνωρίσει και άλλες ήττες και μετά, με την αναμενόμενη εσωστρέφεια στην οποία θα περιέλθει το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Το ΠΑΣΟΚ ίσως να έχει καλύτερα εκλογικά αποτελέσματα, αλλά προς το παρόν, δεν φαίνεται να διαθέτει τη δυναμική να επιτύχει τους στόχους του.
Το ΚΚΕ που βγήκε ενισχυμένο από τις δύο εκλογές του 2023, θα ασκήσει την αντιπολίτευση που ασκούσε μέχρι σήμερα. Είναι η πρώτη δύναμη στον αντισυστημικό χώρο και θα προσπαθήσει να διευρύνει την επιρροή του, προωθώντας μια κινηματική αντιπολίτευση.
Ταυτόχρονα, έχει διαμορφωθεί και μια νέα αντισυστημική αντιπολίτευση, που συγκροτείται γύρω από το λόγο της άκρας Δεξιάς, τον εθνικισμό και τη συνωμοσιολογία.
Η Ελληνική Λύση, η Νίκη και οι Σπαρτιάτες κινούνται στο χώρο της ανορθολογικής-και ταυτόχρονα συγκυριακής- αντισυστημικότητας, πλειοδοτώντας σε εθνικισμό, θρησκοληψία και λαϊκισμό.
Ενώ οι Σπαρτιάτες αποτελούν ένα φασιστικό κόμμα, συνδεδεμένο με τους εγκληματίες της Χρυσής Αυγής, η Ελληνική Λύση και η Νίκη δεν είναι ακριβώς το ίδιο.
Η Πλεύση Ελευθερίας δύσκολα θα χαρακτηριστεί ως τυπικό αριστερό κόμμα, αφού πρόκειται με μια προσωποπαγή δομή με τελείως θολό ιδεολογικό στίγμα.
Όλα αυτά, τα μικροαρχηγικά κόμματα, στην ουσία θα λειτουργήσουν με βάση τη λογική της επιβίωσης. Και δύσκολα θα επιβιώσουν όλα. Η πολύχρωμη αντιπολίτευση που θα ασκήσουν, πλειοδοτώντας σε μαχητικότητα, δεν αναμένεται να δημιουργήσει σοβαρά προβλήματα στη ΝΔ. Η τελευταία θέλει να κινηθεί περισσότερο προς το Κέντρο, παρά προς το δεξιό άκρο, αφού η πλειοψηφία των κοινωνικών δυνάμεων που εκφράζει κινούνται σε αυτό τον χώρο.
Περίοδος χάριτος δεν υπάρχει για τη ΝΔ. Το σύστημα είναι πλέον μονοπολικό και όλοι περιμένουν να δουν το πως θα λειτουργήσει.