Την Ελίνα Σ. και την μητέρα της τις γνώρισα από τα χρόνια που προηγήθηκαν του πολέμου όταν επισκέφθηκα 2-3 φορές την Ουκρανία.
Η Ελίνα Σ. είναι φοιτήτρια και η μητέρα της καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Καραζίν στο Χάρκοβο που τους έλαχε μια αναίτια ρωσική «επίσκεψη».
Αρκετές φορές τα μαθήματα, ιδιαίτερα τα διαδικτυακά (και όχι μόνο), πραγματοποιούνται σε υπόγεια που θα τα ζήλευε και η Χαμάς….
Αλλά η ζωή συνεχίζεται σε πείσμα των εμπνευστών του οράματος του «ειδικού σκοπού». Η συνεργασία με το Πανεπστήμιο Καραζίν συνεχίζεται εκ των πραγμάτων διαδικτυακά.
Συμμετείχα σε προγράμματα του Erasmus+ και σε ό,τι αφορά τα προγράμματα αυτά, να ’ναι καλά, είχα την καλή τύχη να βρεθώ στο Κίεβο, το Χάρκοβο, την Συμφερόπολη και την Ευπατόρια.
Αν τύχει και βρεθείτε ειδικά στην Ευπατόρια, κάπου στο κέντρο της πόλης, σίγουρα θα βρεθείτε μπροστά σε ένα μεγάλο πέτρινο έκθεμα που απεικονίζει την ιστορία της πόλης στο διάβα των αιώνων με τις διαφορετικές ονομασίες που της έλαχαν, με πρώτη και καλύτερη την ονομασία που της προσέδωσαν οι Έλληνες ταξιδευτές περί το 500πΧ.
Στην Ρωσία πάλι, το Erasmus+ με ταξίδεψε ίσαμε 30 φορές από την Αγία Πετρούπολη ως το πέρα της αχανούς αυτής χώρας, το Βλαδιβοστόκ.
Σε όλα σχεδόν τα προγράμματα που συμμετείχα, Ρώσοι και Ουκρανοί συνυπήρχαν αρμονικά, αρκετοί μάλιστα, είτε οι ίδιοι, είτε οι γεννήτορές τους, είτε τα παιδιά τους είχαν κάνει μικτούς γάμους.
Υπήρχαν και λίγοι Ρώσοι που αντιμετώπιζαν τους Ουκρανούς υποτιμητικά ως «khokhol» ή «hohol» μια αναφορά που λίγο ή πολύ παραπέμπει στην έννοια του κούτσουρου, του τιποτένιου, του παρακατιανού, του τεμπελχανά, του ανθρώπου που υπεκφεύγει, του ανόητου Ουκρανού.
Η προσβολή έγινε δημοφιλής το 2022 από διαδικτυακούς υποστηρικτές του Πούτιν και Ρώσους εθνικιστές κατά τη διάρκεια της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία. Χρησιμοποιείται εμφαντικά όταν αναφέρεται σε Ουκρανούς στρατιώτες, τώρα στις μέρες του πολέμου.
Παρ’ όλα αυτά είναι οι Ρώσοι που κάλεσαν Βορειοκορεάτες να δώσουν ένα χεράκι εκεί όπου είναι ανίκανοι οι ίδιοι και αποφυλακίζουν ντόπιους ποινικούς προσφέροντάς τους σε αντάλλαγμα της διαγραφής της ποινής την αποστολή τους στο πεδίο των μαχών.
Στο Κίεβο και στο Χάρκοβο βρέθηκα ανάμεσα στα χρόνια 2015-1019 και αυτό που με εξέπληξε ειδικά στην περιοχή του Χάρκοβου ήταν πως πολλοί Ουκρανοί μιλούσαν Ρωσικά χωρίς αυτό να τους αφαιρεί το αίσθημα του «ανήκειν» στο Ουκρανικό έθνος, όπως για παράδειγμα ο Πρύτανης του Πολυτεχνείου του Χάρκοβου που στις ομιλίες του χρησιμοποιούσε την ρωσική γλώσσα ως μέσο λεκτικής επικοινωνίας.
Η κεντρική πλατεία του Χάρκοβου ίσως η μεγαλύτερη κεντρική πλατεία της Ευρώπης στην μια της πλευρά είχε παρατεταγμένα τραπεζάκια γεμάτα αφίσες υπέρ της «Ουκρανικής υπόθεσης», με φωτογραφίες του Πούτιν με χιτλερικό μουστάκι και ντελάληδες που καλούσαν τους περαστικούς να υπογράψουν κείμενα υπεράσπισης της «Ουκρανικής υπόθεσης» και να δηλώσουν εθελοντές ώστε να συμμετάσχουν στις αψιμαχίες που πάντα διεξάγονταν κάτω από την μύτη της ειρηνικής καθημερινότητας λίγα χιλιόμετρα πιο πέρα.
Σε έναν ξένο επισκέπτη, οι εικόνες αυτές φάνταζαν ίσως και γραφικές, μια ταξιδιωτική εμπειρία ανάμεσα στις τόσες άλλες.
Κάποια ώρα – επόμενο ήταν – ήρθε ο πόλεμος. Ήταν επόμενο γιατί πολύ απλά στην θεατρική σκηνή υπήρχαν δύο ηθοποιοί που δεν έχουν μάθει να συνομιλούν.
Σε ό,τι αφορά τον εισβολέα οι απόψεις του Γκορμπατσόφ είναι διατυπωμένες με σαφήνεια εδώ: «Όσον αφορά τη στρατιωτική επιχείρηση της Ρωσίας στην Ουκρανία που άρχισε την 24η Φεβρουαρίου, υπογραμμίζουμε την ανάγκη να σταματήσουν το ταχύτερο οι εχθροπραξίες και να αρχίσουν άμεσα ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις. Δεν υπάρχει τίποτε πολυτιμότερο στον κόσμο από τις ανθρώπινες ζωές». Η ανακοίνωση εκδόθηκε μόλις δύο μέρες μετά την εισβολή. Ο δε τρόπος που προσέγγιζε την πράγματι πολύπλοκη, πολυσύνθετη σχέση των δύο λαών παρουσιάζει επίσης ενδιαφέρον.
Σε ό,τι αφορά τον αμυνόμενο το σκεπτικό του Andrii Baumeister - πολιτικός φιλόσοφος, ένας από τους σημαντικότερους διανοούμενους στην Ουκρανία- είναι αποκαλυπτικό τόσο για τα λάθη που έχουν γίνει από την πλευρά των διαφόρων Ουκρανικών ηγεσιών πριν τον πόλεμο, όσο και για την πλήρη απουσία «στρατηγικής σκέψης» της τρέχουσας Ουκρανικής ηγεσίας.
Η πρωτοφανής εξάλειψη ανθρώπινων ψυχών και από τις δύο πλευρές δεν φαίνεται να έχει μετριάσει την πολεμοχαρή οπτική, ούτε καν το γεγονός πως όλο και περισσότεροι υπήκοοι και των δύο πλευρών διεκδικούν το δικαίωμα στην ζωή, αρνούμενοι να γίνουν τροφή για κανόνια , αντιλαμβανόμενοι από την αρχή το μέγεθος της θηριωδίας ή ευελπιστώντας σ’ ένα έντιμο και οδυνηρό ενδεχομένως συμβιβασμό που εκ των πραγμάτων θα οδηγήσει σε μία αλληλοκατανόηση των στρατηγικών συμφερόντων εκατέρωθεν.
Στρατηγικά συμφέροντα που άλλωστε μεταβάλλονται σε ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο κόσμο και οδηγούν στην ανάγκη επανατοποθέτησης της λεπτής μεν αλλά αναγκαίας νέας γραμμής ισορροπίας.
Η ανθρώπινη κοινή λογική είναι αυτή που επιβάλλει να αποφευχθεί ένα πυρηνικό «ατύχημα».
Ο φιλόσοφος Bertrand Russell είχε παρομοιάσει τον Ψυχρό Πόλεμο (1947-1991) ανάμεσα στις ΗΠΑ και την ΕΣΣΔ με το παίγνιο του δειλού.
Το παίγνιο του δειλού είναι από τα πολλά που περιλαμβάνει η Θεωρία των Παιγνίων με εφαρμογές στις πράξεις της καθημερινής μας ζωής.
Η ανυποχώρητη εμμονή των δύο αντιπάλων πλευρών θα είχε οδηγήσει σε πυρηνικό πόλεμο, που θα ήταν η χειρότερη επιλογή και για αυτούς και για όλη την ανθρωπότητα. Όπως όμως έγραψε άλλωστε ο Kenneth Waltz , τελικά οι τεσσερισήμισι δεκαετίες του Ψυχρού Πολέμου, ήταν δεκαετίες πυρηνικής ειρήνης.
Η Ελίνα Σ. την περασμένη Κυριακή ταξιδεύοντας από το συνεχώς τελευταία βομβαρδιζόμενο Χάρκοβο στο Κίεβο μου έγραψε ένα σχόλιο «Όταν ξεκίνησαν την πρώτη χρονιά του πολέμου οι βομβαρδισμοί, ο τρόμος κι ο φόβος ήταν έξω από κάθε φαντασία. Με τον καιρό υποχρεωθήκαμε να μάθουμε να κρυβόμαστε στα υπόγεια του μετρό, του Πανεπιστημίου, των σπιτιών που καταστρέφονταν το ένα μετά το άλλο.
Το επόμενο βήμα είναι αυτό που με κάνει να αναρωτιέμαι αν ό,τι νοιώθω μετά την περίοδο του φόβου και του τρόμου είναι φυσιολογικό».
Πριν προλάβω να την ρωτήσω, με «αποτελείωσε»: «Τελικά παθαίνεις ανοσία….»
Και συμπλήρωσε «Νιώθεις προσωρινός όπου κι αν βρίσκεσαι. Αλλά η ιδέα που κουβαλάς μέσα σου έχει διαχρονική αξία».
Της ζήτησα στις λίγες ώρες που θα έμενε στο Κίεβο να μου στείλει μερικές αντιπροσωπευτικές φωτογραφίες από το Κυριακάτικο Κίεβο κι ένα τραγούδι που να της λέει κάτι, που να της «βγάζει» αυτή την φόρτιση, με το ό,τι ζουν εκεί πέρα.
Ο τίτλος του τραγουδιού, τρεις μόλις λέξεις στα ουκρανικά «Сам собі країна», θα μπορούσε σε ελεύθερη μετάφραση να αποδοθεί ″Η δική σου χώρα” ή «Αυτή είναι η Ουκρανία(σου)»:
«Η αμερικανική σημαία είναι τυπωμένη στο τζιν σου,
Το Καναδικό φύλλο σφενδάμου είναι στο μπλουζάκι σου.
Μόνο μια ερώτηση φαίνεται βαθιά στα μάτια σου:
Ποιος θα μου πει γιατί γεννήθηκα εδώ;
Δεν είναι δικό σου φταίξιμο που είσαι γιος του πατέρα σου,
αλλά είναι δικό σου πρόβλημα να μην είσαι αντάξιός του.
Μην ντρέπεσαι, αυτή είναι η πατρίδα σου,
Μην ντρέπεσαι, αυτή είναι η Ουκρανία
Είναι πάντα καλό σε ένα μέρος όπου δεν ζούμε
Να είσαι σωστός γιος του πατέρα σου
Θα αγοράσεις ξανά τέλεια γερμανικά παπούτσια,
Τα αυτιά σου έχουν συνηθίσει την ξένη μουσική.
Ο μορφασμός του πόνου είναι στα χείλη σου.
Γιατί είμαι ακόμα εδώ; Θέλω να είμαι ελεύθερος!
Δεν είναι δικό σου φταίξιμο που είσαι γιος του πατέρα σου,
αλλά είναι δικό σου πρόβλημα να μην είσαι αντάξιός του.
Μην ντρέπεσαι, αυτή είναι η πατρίδα σου,
Μην ντρέπεσαι για τη χώρα σου
Είναι πάντα καλό σε ένα μέρος όπου δεν ζούμε
Να είσαι σωστός γιος του πατέρα σου
Μην ντρέπεσαι, αυτή είναι η πατρίδα σου,
Μην ντρέπεσαι για τη χώρα σου.
Είναι πάντα καλό σε ένα μέρος όπου δεν ζούμε
Να είσαι σωστός γιος του πατέρα σου»
ΥΓ: Από την άλλη πλευρά του μετώπου, από εκεί που διάφοροι όλο και περισσότεροι ταπεινοί «Βλάντιμιρ» αρνούνται να συμπράξουν, έρχεται μια μουσική ηλιαχτίδα, να δείξει πως μπορεί να υπάρξει κάτι φωτεινό και αξιοπρεπές. ”Νέος Ήλιος”, ο τίτλος του τραγουδιού και οι στίχοι εμφανίζονται στα ελληνικά.
Γιατί κατά πως λέει κι ο στίχος ενός ποιήματος «Θέλει ψυχή ν′ αγγίξεις τ′ άστρα».
Μιχάλης Κονιόρδος, εκπαιδευτικός, https://www.core-econ.org/