Η Τουρκία επιχειρεί και φαίνεται πως καταφέρνει να εδραιώσει τον ρόλο της στα ευρωπαϊκά δρώμενα και στη νέα αρχιτεκτονική ασφαλείας της ΕΕ, αξιοποιώντας τη γεωπολιτική συγκυρία. Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ως ειρηνοποιός και εν δυνάμει σωτήρας της Ευρώπης, πλασάρει την Τουρκία ως παράγοντα σταθερότητας στην Ουκρανία και τη Συρία, αλλά και ως δύναμη ικανή να αναζωογονήσει τη «γηρασμένη» Ευρώπη.
Δεν είναι τυχαία η σημερινή τηλεφωνική επικοινωνία του προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Αντόνιο Κόστα, με τον Ερντογάν και οι δηλώσεις που ακολούθησαν, τη στιγμή που η ΕΕ αναζητά ρόλο στην επόμενη ημέρα του πολέμου στην Ουκρανία και παράλληλα χαράσσει τη στρατηγική της για την αναδιάρθρωση της αμυντικής της βιομηχανίας. Σε αυτό το ρευστό σκηνικό, η Τουρκία διεκδικεί ενεργό ρόλο, αξιοποιώντας τη μεταβατική φάση της ευρωπαϊκής ασφάλειας προς όφελός της.
«Η Τουρκία είναι στρατηγικός εταίρος, υποψήφια χώρα για ένταξη στην ΕΕ και μέλος του ΝΑΤΟ, σύμμαχος. Ανυπομονούμε να συνεχίσουμε τη σχέση μας» ανέφερε ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Αντόνιο Κόστα έπειτα από την «καλή» τηλεφωνική επικοινωνία που είχε με τον Ερντογάν σήμερα, όπως ο ίδιος ανέφερε με ανάρτησή του στο Χ.
«Σε αυτούς τους δύσκολους καιρούς, εκτιμούμε τον ρόλο της Τουρκίας ως σημαντικού παγκόσμιου και περιφερειακού παράγοντα και επιδιώκουμε να συνεργαστούμε στενά για να διασφαλίσουμε μια διαρκή ειρήνη στην Ουκρανία και να υποστηρίξουμε μια περιεκτική και δημοκρατική μετάβαση στη Συρία» τόνισε ο Κόστα στο μήνυμά του και στο τέλος έβαλε και ως υποσημείωση την ελπίδα του για επίλυση του Κυπριακού.
«Εξέφρασα επίσης την πλήρη υποστήριξή μου προς τον ΓΓ του ΟΗΕ για τις συνομιλίες επίλυσης του Κυπριακού» κατέληξε.
Η επικοινωνία του Κόστα και οι δηλώσεις του γίνονται λίγες ημέρες πριν από την έκτακτη Σύνοδο Κορυφής που έχει συγκαλέσει για τις 6 Μαρτίου στις Βρυξέλλες προκειμένου οι «27» μαζί με τον Ζελένσκι να συζητήσουν τις τελευταίες εξελίξεις στην Ουκρανία.
«Θα πρέπει να είμαστε προετοιμασμένοι για μια πιθανή ευρωπαϊκή συνεισφορά στις εγγυήσεις ασφαλείας που θα είναι απαραίτητες για τη διασφάλιση μιας διαρκούς ειρήνης στην Ουκρανία», ανέφερε ο Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στην καθιερωμένη προ των Συνόδων Κορυφής επιστολή του προς τους αρχηγούς κρατών και κυβερνήσεων της ΕΕ.
Επίσης οι δηλώσεις του Κόστα προς τον Ερντογάν ήταν ανάλογες με αυτές της προέδρου της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν και της Ύπατης Εκπροσώπου της ΕΕ Κάγια Κάλλας κατά την επίσκεψή τους πρόσφατα στην Τουρκία.
Σημειώνεται ότι το τηλεφώνημα του Κόστα στον Τούρκο πρόεδρο γίνεται δύο ημέρες μετά την τοποθέτηση του Ερντογάν στο υπουργικό συμβούλιο: «Η πλήρης ένταξη της Τουρκίας είναι αυτή που θα δώσει ζωή στην Ευρώπη».
Ο Τούρκος πρόεδρος περήφανα δήλωσε ότι οι σχέσεις με την Ευρωπαϊκή Ένωση έχουν πρόσφατα ανακτήσει τον παλιό τους ρυθμό, και πρόσθεσε ότι οι εξελίξεις στη Συρία, καθώς και οι συζητήσεις στο πλαίσιο του πολέμου στην Ουκρανία, επιβεβαιώνουν ξανά την ανάγκη της Ευρώπης για την Τουρκία.
«Μόνο η Τουρκία μπορεί να σώσει την Ευρωπαϊκή Ένωση από την αδιέξοδο στην οποία έχει πέσει από την οικονομία μέχρι την άμυνα, από την πολιτική μέχρι το διεθνές κύρος. Η πλήρης ένταξη της Τουρκίας στην Ένωση μπορεί να τη σώσει. Είναι η Τουρκία, η πλήρης ένταξη της Τουρκίας που θα δώσει ζωή στην Ευρώπη, της οποίας η οικονομία και η δημογραφική δομή γερνάει ραγδαία. Όσο πιο γρήγορα η Ευρωπαϊκή Ένωση αντιμετωπίσει αυτές τις πραγματικότητες, τόσο το καλύτερο θα είναι γι′ αυτήν».
Σήμερα ο υπουργός Εξωτερικών Χακάν Φιντάν δήλωσε μετά τη συνάντησή του με τον Αλβανό ομόλογό του στα Τίρανα ότι μια ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική ασφαλείας που δεν θα περιλαμβάνει την Τουρκία θα ήταν «μη ρεαλιστική» τονίζοντας παράλληλα πως στις συζητήσεις της ΕΕ για το συγκεκριμένο θέμα η Τουρκία έχει ήδη ενεργό ρόλο.
«Βλέπουμε ότι οι Ευρωπαίοι ηγέτες αρχίζουν να συζητούν πώς θα ήταν μια ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική ασφάλειας χωρίς το ΝΑΤΟ», δήλωσε ο Φιντάν σε κοινή συνέντευξη Τύπου με τον Αλβανό ομόλογό του, Ιγκλί Χασάνι, στην Άγκυρα και σύμφωνα με την Turkish Daily News o Τούρκος ΥΠΕΞ δήλωσε ότι η Άγκυρα συμμετέχει ενεργά σε αυτές τις συζητήσεις και παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις.
«Εάν πρόκειται να αποκατασταθεί μια ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική ασφάλειας, δεν μπορεί να γίνει χωρίς την Τουρκία», πρόσθεσε.
Όσον αφορά τις συζητήσεις για την επόμενη ημέρα στην Ουκρανία ο Φιντάν δήλωσε: «Διεξάγουμε εντατικές συνομιλίες για να τερματίσουμε τον πόλεμο με μόνιμο και δίκαιο τρόπο μέσω διαπραγματεύσεων...Ελπίζουμε ότι θα επιτευχθεί μια μόνιμη συμφωνία κατάπαυσης του πυρός στην Ουκρανία. Δεν το ευχόμαστε μόνο, αλλά προσπαθούμε γι′ αυτό».
Λίγες ημέρες πριν ο Ζελένσκι επισκέφθηκε την Τουρκία και συναντήθηκε με τον Ερντογάν ο οποίος μεταξύ άλλων πρότεινε να γίνουν οι ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις στην Κωνσταντινούπουλη.
Υπενθυμίζεται ότι η Αγκυρα καθ΄όλη τη διάρκεια του πολέμου, τιμώντας τον χαρακτηρισμό του επιτήδειου ουδέτερου, προμήθευε με drones την Ουκρανία, αλλά συνεργαζόταν και με τη Ρωσία.
Τώρα για την επόμενη ημέρα επιχειρεί να αναλάβει τον ρόλο όχι μόνο του μεσολαβητή αλλά και να διεκδικήσει και ενεργό στρατιωτικό ρόλο σε πιθανή ανάπτυξη ειρηνευτικών δυνάμεων στην Ουκρανία.
Επιπλέον στις προσπάθειες αναδιάρθρωσης της ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας διεκδικεί ρόλο και όπως όλα δείχνουν θα τον κερδίσει παρά τις αντιδράσεις της Ελλάδας, της Κύπρου και μέχρι πρόσφατα της Γαλλίας. Η Ελλάδα εξέφραζε τις αντιρρήσεις της στη συμμετοχή μη ευρωπαϊκών εταιρειών στην αμυντική βιομηχανία της Ένωσης. Όμως όπως εξηγούσαν πρόσφατα διπλωματικές πηγές, η όποια άρνηση μπορεί να παρακαμφθεί με διμερείς συμφωνίες.
Επίσης είναι αξιοσημείωτο πόσες φορές ο ΓΓ του ΝΑΤΟ Μαρκ Ρούτε επαίνεσε, ενώπιον του αμερικανού υπουργού Άμυνας, την Τουρκία για την αμυντική της βιομηχανία κατά την πρόσφατη σύνοδο των υπουργών Εξωτερικών της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας στις Βρυξέλλες.
Όμως η αλλαγή του κλίματος υπέρ της Τουρκίας είναι εντυπωσιακή εάν αναλογιστεί κανείς ότι μόλις το 2022 το Ευρωκοινοβούλιο σε έκθεση του κατέγραψε την Τουρκία ως απειλή για την ΕΕ και ζητήθηκε η απαγόρευση προμήθειας εξοπλισμών και τεχνογνωσίας από κράτη-μέλη προς την Τουρκία.
Σήμερα, όπως αναφέρει ο Κύπριος Ευρωβουλευτής Κώστας Μαυρίδης η Τουρκία αναζητεί αναβαθμισμένο ρόλο στην μετεξέλιξη της ευρωπαϊκής άμυνας μέσω της PESCO με ανάλογες κινήσεις π.χ. εξαγόρασε ιταλική εταιρεία παραγωγής υπερσύγχρονων εξοπλισμών.
Την ίδια στιγμή, η Τουρκία ασκεί πιέσεις στη Γερμανία για την πώληση μαχητικών Eurofighter, αξιοποιώντας όχι μόνο τη σημαντική τουρκική κοινότητα στη χώρα, που λειτουργεί ως μοχλός επιρροής, αλλά και το εκτεταμένο γερμανικό επενδυτικό αποτύπωμα στην τουρκική οικονομία. Παράλληλα στο πλαίσιο των σχεδίων για την αγορά αεροσκαφών Eurofighter Typhoon και παρά τις αντιδράσεις από την Ελλάδα, η Τουρκία επιχειρεί να αγοράσει πυραύλους Meteor κίνηση που μπορεί να διαμορφώσει την ισορροπία δυνάμεων στο Αιγαίο.
Μάλιστα το Παρίσι προ ημερών εμφανίστηκε να «νίπει τας χείρας του» λέγοντας πως η Γαλλία δεν εμπλέκεται στην πιθανή πώληση πυραύλων Meteor στην Τουρκία, και πως η κοινοπραξία Eurofighter αποτελείται από το Ηνωμένο Βασίλειο, τη Γερμανία, την Ιταλία και την Ισπανία.
Η προσπάθεια της διεθνούς νομιμοποίησης του επεκτατικού ρόλου των ενόπλων δυνάμεων της Τουρκίας, είτε στην Αφρική, είτε στη Μέση Ανατολή, όπως όλα δείχνουν επιτυγχάνεται, αφού η Άγκυρα δια της ισχύος πλέον αναγνωρίζεται ως περιφερειακή δύναμη και εγκαθιδρύει την επιρροή της σε κρίσιμες ζώνες, ερχόμενη εγγύτερα στο να πραγματοποιήσει το νεοθωμανικό της όραμα.
Ο κίνδυνος να αξιοποιηθεί η Τουρκία ως κρίσιμος παίκτης ή τοποτηρητής στη γειτονιά μας από τις ΗΠΑ—άλλωστε, ο Τραμπ έχει εκφράσει τον θαυμασμό του για τον Ερντογάν—καθιστά την Άγκυρα ιδιαίτερα ποθητή. Και αν η ΕΕ δεν την προσεταιριστεί εξ ολοκλήρου, τότε ένα «ερωτικό» γεωπολιτικό τρίγωνο ίσως να μην είναι ταμπού για τις Βρυξέλλες.
Όμως, πίσω από τον μανδύα του διαμεσολαβητή και του σωτήρα, η Άγκυρα προωθεί τη δική της ατζέντα, συχνά σε βάρος των ευρωπαϊκών συμφερόντων και πάντα σε αντίθεση με αυτά της Ελλάδας και της Κύπρου. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι οι τουρκικές δυνάμεις στην Κύπρο δεν είναι ειρηνευτικές, αλλά δυνάμεις κατοχής. Και όσο η ΕΕ την ενισχύει πολιτικά, στρατηγικά και οικονομικά, τόσο περισσότερο θα μετατρέπεται σε όμηρο των αναθεωρητικών της φιλοδοξιών.
Η Άγκυρα έχει αποδείξει ότι ξέρει να εργαλειοποιεί κρίσεις και να εκβιάζει την Ευρώπη, άλλοτε με τους μετανάστες στα σύνορα, άλλοτε με το βέτο στο ΝΑΤΟ και άλλοτε με τις αξιώσεις της στην Ανατολική Μεσόγειο. Και όσο η ΕΕ συνεχίζει να της ανοίγει την πόρτα ως στρατηγικού εταίρου, τόσο περισσότερο θα υπονομεύει τη δική της ασφάλεια. Το ερώτημα, λοιπόν, δεν είναι αν η Τουρκία μπορεί να «δώσει ζωή» στην Ευρώπη, όπως ισχυρίζεται ο Ερντογάν. Το ερώτημα είναι πόσο ακόμη η Ευρώπη θα επιτρέπει στην Τουρκία να ορίζει τους όρους του παιχνιδιού.