Οι ευρωεκλογές 2019 στήθηκαν γύρω από το δίπολο Ευρωπαϊστές και Εθνικιστές. Με αυτό το επικοινωνιακό δόγμα άλλωστε εκλέχθηκε ο Εμμανουέλ Μακρόν στη γαλλική Προεδρία πριν δύο χρόνια. Τα ΜΜΕ και τα πολιτικά κόμματα στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες προσπαθούν να πείσουν ότι η ”πόλωση κορυφώνεται”.
Ποιοι είναι τελικά οι Ευρωπαϊστές που μάχονται ενάντια στους Εθνικιστές; Γιατί το εξώφυλλο του γαλλικού κεντροδεξιού περιοδικού Le Point ιδιοκτησίας του πολυεκατομμυριούχου F. Pinault που στηρίζει εξαρχής το γάλλο Πρόεδρο Μακρόν, αναγορεύει με το τελευταίο εξώφυλλο του μια βδομάδα πριν τις Ευρωεκλογές τον Σαλβίνι στον ”νέο ισχυρό της Ευρώπης”; Πώς γίνεται και ο σοσιαλδημοκράτης υποψήφιος για την Προεδρία της Επιτροπής F. Timmermans προ λίγων ημερών στην ευρωπαϊκή τηλεμαχία με τόση ευκολία ισοσκελίζει τις ιδεολογικές διαφορές και μιλά για ”προοδευτική συμμαχία από τον Τσίπρα μέχρι τον Μακρόν” ; Πόσο συμβάλλει στη θολούρα το γεγονός ότι ο D. Cohn Bendit, ιστορική φιγούρα του γαλλικού Μάη και της ευρωπαϊκής οικολογίας, και πρόσφατα ένθερμος υποστηρικτής του Μακρόν, συμφώνησε πριν λίγες μέρες με την στήριξη που φαίνεται να δίνεται σε άλλο πρόσωπο εκτός των επίσημων υποψηφίων για την προεδρία της Ευρ. Επιτροπής, το δεξιό γάλλο πολιτικό και διαπραγματευτή του Brexit Michel Barnier, σημειώνοντας ότι ”είναι ο κατάλληλος για την Προεδρία της Επιτροπής που αναγνωρίζει την αναγκαιότητα της οικολογικής μετάβασης”; Πόση σύγχυση μπορεί να δημιουργεί το γεγονός ότι ο Σύριζα δηλώνει ότι πέρα από την συμβολική στήριξη των υποψηφίων της Ευρωπαϊκής αριστεράς για την Προεδρία της Επιτροπής Νίκο Κούε και Βιολέτα Τόμιτς, θα ψηφίσει τον ”προοδευτικότερο” (ή πιο σωστά τον συναινετικά ”καταλληλότερο”) που θα μπορεί να έχει στήριξη από την πλειοψηφία στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο όπου κυριαρχούν οι δεξιές κυβερνήσεις ή κυβερνήσεις του φιλελεύθερου κέντρου με κάποιες εξ αυτών να κινούνται στον ακραίο εθνοσυντηρητικό χώρο;
Η αμηχανία που μπορεί να δημιουργούν τα παραπάνω ερωτήματα δεν πρέπει να μας οδηγεί σε εσφαλμένα και βιαστικά συμπεράσματα ότι ”όλοι είναι ίδιοι”. Το πρόβλημα είναι μάλλον πιο σύνθετο: ισχνές ιδέες, αντιφατικές πολιτικές προτάσεις, κακοφωνία, τυφλός ευρω-στρατηγισμός, κομματικός πανικός, τρωτές ιδεολογίες και άρα τεχνητές πολώσεις.
Πόσο συγκοινωνούντα είναι τα δοχεία; Το γαλλικό κεντρώο κόμμα LREM του Ε. Μακρόν ζητά επανεξέταση της Σένγκεν αλλά και ευρωπαϊκή προτίμηση στον ανταγωνισμό. Το αυστριακό συντηρητικό κόμμα ζητά κυρώσεις για τα κράτη που δημιουργούν χρέος, δεν καταγράφουν ‘παράνομους’ μετανάστες και παραβιάζουν το κράτος δικαίου. Το ισπανικό κεντρώο φιλελεύθερο κόμμα των Ciudadanos συγκυβερνά στην Ανδαλουσία με το ακροδεξιό νεο-εισαχθέν στο ισπανικό κοινοβούλιο Vox. Ο επίσημος υποψήφιος των Χριστιανοδημοκρατών για την Προεδρία της Επιτροπής M. Weber προ ημερών υπερασπίστηκε τον ”ευρωπαϊκό τρόπο ζωής” αναπτύσσοντας την ρητορική του πολιτισμικού λαϊκισμού της M. Lepen.
Ο αναπόφευκτος (για κάποιες χώρες επιβεβλημένος) εξευρωπαϊσμός μεγάλου μέρους της εγχώριας πολιτικής έχει μεταβάλλει τις εθνικές ατζέντες πολιτικής. Δυστυχώς η υπερεθνική υπερεθνικιστική δεξιά με τις διάφορες εκφάνσεις της, φιλελεύθεροι κυριαρχιστές, δεξιοί σωβινιστές, πολιτικοί αντι-φιλελεύθεροι, μπορεί να μην καταφέρει παρ’όλες τις προσπάθειες του Σαλβίνι να βρεθεί κάτω από την σκέπη μίας ευρωπαϊκής πολιτικής ομάδας, όμως το σίγουρο είναι ότι έχει στόχο να αποκτήσει συστημικό ρόλο στο σχεδιασμό της Ευρώπης.
Από το There Is No Alternative στην Νέα Εναλλακτική. Και τα εργαλεία της δικής τους προπαγάνδας μπορούν να είναι πολύ πιο δυνατά. Οπως συμβαίνει με το γερμανικό ακροδεξιό AFD που εργαλειοποιεί τις φεμινιστικές αξίες για να προωθήσει τον εθνογεννητισμό στη Γερμανία.
Οι νέες πολιτικές ισορροπίες στο επόμενο Ευρωκοινοβούλιο που πολύ πιθανώς θα στηρίζεται πιο συχνά σε ad hoc και μεταβαλλόμενες πλειοψηφίες ανάλογα με την ατζέντα, θα αποκρυσταλλώσει τα ρήγματα που ήδη παράγουν τα εθνικά πολιτικά συστήματα.
Ο κατακερματισμός της Ευρωβουλής μάλλον θα αποδυναμώσει το νομοθετικό ρόλο της Επιτροπής και της ίδιας της Ευρωβουλής ενισχύοντας περαιτέρω τη διακυβερνητική οδό. Και αυτό θα συμβεί την πιο κρίσιμη στιγμή όπου η Ευρώπη χρειάζεται συγκεκριμένους πολιτικούς σχεδιασμούς, ένα πανευρωπαϊκό βιομηχανικό σχέδιο, μια ευρωπαϊκή κλιματική πολιτική που θα ενσωματώνει την εμπορική και κοινωνική πολιτική (αυτό μας έμαθε η ιστορία των κίτρινων γιλέκων στη Γαλλία), φιλόδοξα ευρωπαϊκά φορολογικά εργαλεία, ουσιαστική ενίσχυση της περιφερειακής πολιτικής. Πώς να μας πείσει η διαιρεμένη γαλλική αριστερά και οι γερμανοί σοσιαλδημοκράτες (σε διαρκή συμμαχία με τους Χριστιανοδημοκράτες) ότι η πρόταση τους για έναν ελάχιστο ευρωπαϊκό μισθό δεν είναι παρά ένα εκλογικό σκηνοθετημένο τρικ όταν ξέρουμε ότι δεν υπάρχει (και ακόμα δυσκολότερα θα υπάρξει) σχετική ευρωπαϊκή νομοθετική αρμοδιότητα;
Ενώ οι εθνοσυντηρητικές δυνάμεις επιμένουν να βάζουν μπροστά το μεταναστευτικό και το προσφυγικό ζήτημα, για τους πολίτες τα ζητήματα που τους απασχολούν πρωτίστως είναι η ανεργία, η στέγη, η υγεία και η κλιματική αλλαγή. Ματαίως. Εκατό εκατομμύρια ευρωπαίοι ψηφοφόροι καταμετρούνται ως αναποφάσιστοι. Κάποιοι είναι swing ψηφοφόροι, άλλοι είναι πρώην και άρα πιθανοί απέχοντες ψηφοφόροι. H αυξανόμενη μεταβλητότητα της εκλογικής προτίμησης των πολιτών όπως παρατηρείται συνδέεται περισσότερο με την ιδεολογική ρευστότητα και αστάθεια παρά με την επιτυχημένη ή μη κομματική πόλωση. Γιατί άραγε δεν αποτελεί πρόβλημα για τους ευρωκράτες και τους καριερίστες πολιτικούς το ζήτημα της υπο-αντιπροσώπευσης που απειλεί τόσο το ευρωπαϊκό σύστημα όσο και τα εθνικά πολιτικά συστήματα;