Καθώς προσπαθεί να εφαρμόσει την εμβολιαστική καμπάνια της και το σχέδιο οικονομικής ανάκαμψης, η Ευρώπη μπορεί μόνο να κοιτάζει με φθόνο την στρατοσφαιρική ανάπτυξη που προβλέπεται για την Αμερικανική οικονομία.
Ωστόσο, αξιωματούχοι και οικονομολόγοι συνιστούν προσοχή απέναντι σε απευθείας συγκρίσεις μεταξύ των δύο, τονίζοντας ότι μεγάλο μέρος της απόκλισης κρύβει την κρατική υποστήριξη που λαμβάνουν οι Ευρωπαίοι εργαζόμενοι και οι επιχειρήσεις, τα οποία σε πολλές περιπτώσεις συμπληρώνονται και από γενναιόδωρα προγράμματα προσωρινής αργίας.
Το μεγαλύτερο ερώτημα, όπως λένε, είναι το κατά πόσον το Ευρωπαϊκό δίκτυο κοινωνικής προστασίας θα προκαλέσει μακροπρόθεσμα ασφυξία στην αναδιάρθρωση της οικονομίας, η οποία, όπως ελπίζουν πολλοί Ευρωπαίοι ηγέτες, θα είναι μία από τις λίγες θετικές επιπτώσεις της υγειονομικής κρίσης.
″Το Ευρωπαϊκό κοινωνικό συμβόλαιο οδηγεί σε πιο αργό ριμπάουντ” υποστηρίζει ο Ντανιελ Γκρος, επικεφαλής του Κέντρου Ευρωπαϊκής Πολιτικής στις Βρυξέλλες, αναφερόμενος στην περίπλοκη ισορροπία μεταξύ της διατήρησης των θέσεων εργασίας και των επιχειρήσεων και της δημιουργίας νέων. ”Αυτό μπορεί να εμποδίσει την μεσοπρόθεσμη ανάπτυξη, διότι οι δομικές αλλαγές γίνονται με πολύ αργούς ρυθμούς.”
Οι ίδιοι παράγοντες ίσχυαν και όταν η Ευρώπη ανέκαμψε πολύ πιο αργά σε σχέση με τις ΗΠΑ από την παγκόσμια οικονομική κρίση του 2008-09. Αυτή τη φορά, η επιπλέον ανησυχία είναι το γεγονός ότι οι καθυστερήσεις των εμβολιασμών στις 27 χώρες-μέλη της Ε.Ε. την κάνουν ακόμα πιο επιρρεπή σε νέα lockdown, ενώ η Αμερικανική οικονομία επιστρέφει στην κανονικότητα.
Το πακέτο ανάκαμψης των 1,9 τρισ. δολαρίων της Ουάσιγκτον, φώτισε με ακόμα σκληρότερο τρόπο τα προβλήματα της Ευρώπης. Η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ προέβλεψε ανάπτυξη 6,5% για την χώρα το 2021, ενώ για την Ευρωπαϊκή οικονομία προβλέπεται μόλις 3,7%.
Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο προβλέπει ότι οι ΗΠΑ θα επιστρέψουν στην προ-κρίσης κατάστασή τους έως το τέλος του χρόνου, έξι μήνες πριν την Ε.Ε. - κι αυτό υπό την προϋπόθεση ότι η Ευρώπη μπορεί να δαμάσει την πανδημία και να επανέλθει σε κάποιο βαθμό κανονικότητας.
Δίχτυ ασφαλείας
Πολλοί είναι εκείνοι που αναρωτιούνται γιατί η Ευρώπη δεν έχει ακόμα κάτι ανάλογο του πακέτου Μπάιντεν, αλλά οι αξιωματούχοι της Ε.Ε. απαντούν ότι είναι σαν να συγκρίνουμε πορτοκάλια με μήλα.
″Η Ευρωπαϊκή Ενωση δεν είναι ομοσπονδιακό κράτος, άρα τα μέτρα στήριξης, τόσο σε εθνικό όσο και σε Ευρωπαϊκό επίπεδο, πρέπει να ληφθούν υπ όψιν” δήλωσε στο Reuters ο Ευρωπαίος Επίτροπος Οικονομικών, Πάολο Τζεντιλόνο. ”Και μέσω των κοινωνικών συστημάτων μας, ενεργοποιείται ένα πολύ υψηκόλερο επίπεδο υποστήριξης κατά την διάρκεια κρίσεων απ′ ότι στις ΗΠΑ.”
Ο Τζεντιλόνι πρόσθεσε ότι όταν το υπάρχον σύστημα κοινωνικής υποστήριξης και άλλα κρατικά μέτρα συνδυάζονται με εφ άπαξ επείγουσα βοήθεια, η συνολική στήριξη στα μέλη της Ε.Ε. φτάνει το 8% της οικονομίας. Οι δε κυβερνήσεις παρέχουν ένα επιπλέον 19% του ΑΕΠ σε ρευστή υποστήριξη, συνολικού ύψους 3,5 τρισ. ευρώ.
Οπως υπολογίζουν Ευρωπαίοι αξιωματούχοι, οι ΗΠΑ, από την πλευρά τους, το 2020 διέθεσαν το 11% του ΑΕΠ σε αυτόματα μέτρα στήριξης και ένα 5% σε ρευστό, ήτοι 3,35 τρισ.
Με το πακέτο των 1,9 τρισ. οι ΗΠΑ πέρασαν πλέον ξεκάθαρα μπροστά. Ωστόσο ο Τζεντιλόνι υποστηρίζει ότι αυτό θα είναι προς όφελος και του υπόλοιπου κόσμου, περιλαμβανομένης και της Ευρώπης.
Είναι γεγονός ότι η Ε.Ε. υπέφερε οικονομικά το 2020 περισσότερο από τις ΗΠΑ, επειδή η πανδημία χτύπησε την Ευρώπη πριν διασχίσει τον Ατλαντικό, οδηγώντας σε lockdown ένα μήνα νωρίτερα.
Αλλά ενώ η Ευρωπαϊκή οικονομία συρρικνώθηκε περισσότερο, η Ευρωπαϊκή εργασιακή στήριξη επέτρεψε μόνο οριακή αύξηση της ανεργίας κατά την διάρκεια της μεγαλύτερης ύφεσης που αντιμετώπισε ποτέ η Ε.Ε. - από το 6,5% ανέβηκε στο 7,8% και έπεσε στο 7,3% τον Ιανουάριο του 2021.
Η ανεργία στις ΗΠΑ, αντιθέτως, εκτοξεύτηκε στο 14,8% τον Απρίλιο του 2020, από 4,4% τον Μάρτιο και υποχώρησε σταδιακά στο 6,3% τον Ιανουάριο του 2021.
″Τα Ευρωπαϊκά κοινωνικά δίκτυα προστασίας έχουν βαθιές ρίζες στην κοινωνική και πολιτική ιστορία των χωρών μας” δήλωσε στο Reuters ο επικεφαλής των υπουργών Οικονομικών της Ευρωζώνης, Πασκάλ Ντόναχιου. ”Γι αυτό η Ε.Ε. επέλεξε να επικεντρωθεί στην προστασία των θέσεων εργασίας, αντί να καταφύγει σε απευθείας πληρωμές.”
Σώθηκαν ζωές
Καθόλου μικρό ζήτημα δεν είναι εξάλλου το γεγονός ότι, ενώ τα αυστηρά lockdown της ΕΕ έπληξαν την οικονομία περισσότερο από ό,τι στις Ηνωμένες Πολιτείες, πιθανότατα έσωσαν ζωές: στην ΕΕ υπήρξαν 5.365 κρούσματα κορονοϊού και 127 θάνατοι ανά 100.000 πολίτες, έναντι 8.910 λοιμώξεων και 162 θάνατων ανά 100.000 Αμερικανούς.
Η πιο άμεση πρόκληση για την Ευρώπη είναι να ξαναρχίσουν οι εμβολιασμοί σε φουλ ρυθμούς μετά την προσωρινή παύση της χρήσης του εμβολίου της AstraZeneca από τη Γαλλία, τη Γερμανία και άλλα έθνη.
Μετά από αυτό, το ερώτημα είναι αν η Ευρώπη μπορεί να επιτύχει τον μακροπρόθεσμο στόχο της να μεταμορφώσει την οικονομία της ώστε να την κάνει ουδέτερη σε εκπομπές άνθρακα έως το 2050, αν είναι έτοιμη για τον ψηφιοποιημένο κόσμο και αν είναι καλύτερα προετοιμασμένη για μελλοντικές καταστάσεις έκτακτης ανάγκης στην υγεία.
Για να επιτευχθεί αυτό, η Ε.Ε. θα δανειστεί από κοινού, θα δαπανήσει και θα επιστρέψει 750 δισεκατομμύρια ευρώ, τα περισσότερα από τα οποία θα διανεμηθούν στις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις σε δάνεια και επιχορηγήσεις για επενδύσεις και μεταρρυθμίσεις. Αυτό οφείλεται στον στόχο της αύξησης της ανάπτυξης κατά δύο ποσοστιαίες μονάδες έως το 2026.
Τα πρώτα χρήματα από αυτό το πακέτο θα καταβληθούν το δεύτερο εξάμηνο του τρέχοντος έτους, αλλά τα περισσότερα θα διατεθούν μόνο το 2022 και το 2023. Οι Ηνωμένες Πολιτείες εξετάζουν, την ίδια ώρα, ένα άλλο πακέτο τόνωσης, που επικεντρώνεται στις υποδομές, αργότερα φέτος.
″Υπάρχει μια χρονική υστέρηση μεταξύ των δύο, ας το παραδεχτούμε», δήλωσε η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, Κριστίν Λαγκάρντ, στους δημοσιογράφους την περασμένη εβδομάδα, κάνοντας ιδιαίτερη μνεία στη γρήγορη αντίδραση των ΗΠΑ και ζητώντας εξίσου γρήγορες εκταμιεύσεις από το ταμείο ανάκαμψης της Ε.Ε.
«Τα δικά μας δημοσιονομικά μέτρα δεν ξεκινούν ακόμη. Και τα χρειαζόμαστε», πρόσθεσε.